افزایش سرمایه شرکت‌های بورسی؛ راهی برای تامین مالی توسعه شرکت
اگر سهامدار بازار بورس هستید یا اخبار شرکت‌های بورسی را پیگیری می‌کنید، حتما با واژه افزایش سرمایه برخورد داشته‌‌اید. به دلایل مختلف، در مقاطعی از زمان شرکت نیاز به منابع مالی بیشتری نسبت به آنچه در اختیار دارد، پیدا میکند. در این زمان یکی از روشهای تامین مالی شرکتها، اقدام به افزایش سرمایه است.
افزایش سرمایه شرکت‌های بورسی برای سرمایه‌گذاران بازار سهام اتفاق و خبر بسیار جذابی است. حتی تنها با انتشار خبر افزایش سرمایه نیز دیده شده است که قیمت سهام دستخوش تغییرات قرار گرفته‌‌اند. در این مطلب با افزایش سرمایه و انواع آن آشنا خواهیم شد و دلیل جذابیت آن برای سرمایه‌گذاران چیست.
افزایش سرمایه چیست و چرا انجام می شود؟
بسیاری از اوقات، شرکتها نیاز دارند نقدینگی جدیدی را در دست داشته باشند تا وضعیت سودآوری خود را بهبود بخشند. افزایش سرمایه، یکی از راه‌های تأمین منابع مالی برای شرکت‌های بورسی است.
افزایش سرمایه، بنا به دلایل مختلف از جمله تامین منابع مالی، نیاز به منابع جهت طرح‌های توسعه‌ای یا اصلاح ساختار سرمایه شرکت صورت میگیرد. از آنجا که انتشار سهام برای شرکت یک منبع گران مالی محسوب میشود، شرکتها متناسب با نیاز، اقدام به افزایش سرمایه می‌کنند. مقدار آن نیز با توجه به نیاز و شرایط شرکت تعیین میشود.
افزایش سرمایه به چند صورت انجام میشود که تفاوت آنها در محل تامین سرمایه است. در ادامه در رابطه با انواع روشهای افزایش سرمایه توضیح خواهیم داد.
افزایش سرمایه در شرکت‌های بورسی چطور انجام میشود؟
انجام افزایش سرمایه به هر روشی، نیازمند طی کردن مراحلی است. هر شرکت پس از اینکه تصمیم به این اقدام گرفت، باید این فرآیند را طی کند. پیش از بیان مراحل انجام افزایش سرمایه توصیه می‌کنیم که مقاله «مجمع شرکت‌های بورسی؛ کانون تصمیم‌گیری‌های راهبردی شرکتها» را مطالعه کنید.
مراحل افزایش سرمایه برای شرکت‌های بورسی عبارتند از:
۱- هیئت مدیره شرکت پیشنهاد افزایش سرمایه را تحت عنوان «پیشنهاد هیأت مدیره به مجمع عمومی فوق‌العاده در خصوص افزایش سرمایه» در سایت کدال به آدرس codal.ir آگهی میکند. برای انجام افزایش سرمایه، سازمان بورس و اوراق بهادار تهران و سایر سهامداران باید آن را بپذیرند.
۲- حسابرس با توجه به مفروضات ذکر شده، افزایش سرمایه را بررسی میکند. در صورت عدم وجود ایراد، آن را تایید میکند. در این مرحله حسابرس میتواند تمام یا قسمتی از این طرح را تایید کند. سازمان بورس و اوراق بهادار تهران، با بررسی مدارک در صورت عدم وجود مشکل، مجوز این اقدام را صادر میکند.
۳- شرکت، مدارک و مستندات افزایش سرمایه خود را برای اداره ثبت شرکتها و سازمان بورس ارسال میکند. این مدارک تحت عنوان «اطلاعیه صدور مجوز افزایش سرمایه» در سامانه کدال قرار میگیرد. پس از درج این آگهی، شرکت ۶۰ روز برای افزایش سرمایه فرصت قانونی دارد.
۴- مرحله بعد تاییدیه سازمان بورس است. سازمان بورس با توجه به مستندات ارسالی بخشی یا همه افزایش سرمایه اعلام شده را تایید میکند.
۵- پس از آن، اطلاعیه صدور مجوز روی سایت کدال منتشر میشود. این اطلاعیه نشان میدهد سازمان بورس با افزایش سرمایه موافقت کرده است.
۶- بعد از آن تاریخی برای مجمع فوق‌العاده شرکت مشخص میشود تا در مورد میزان افزایش سرمایه و قیمت جدید هر سهم تصمیم‌گیری کنند. اگر می‌خواهید در افزایش سرمایه شرکت کنید، باید حتما قبل از تاریخ مجمع، سهامدار شرکت باشید. (حتی اگر یک روز قبل از مجمع، سهام شرکت را خریداری کنید، باز هم افزایش سرمایه به شما تعلق میگیرد.)
۷- بعد از آن یک آگهی دعوت به مجمع عمومی فوق‌العاده روی سایت کدال درج میشود که در آن شرکت تمامی سهامدارانش را برای تصمیم‌گیری در خصوص افزایش سرمایه دعوت کرد است. در این آگهی آدرس و زمانی برگزاری مجمع نوشته شده است. معاملات نماد در تابلو، برای برگزاری مجمع عمومی فوق‌العاده متوقف میشود و پس از برگزاری، نماد بازگشایی میشود. در صورت تصویب افزایش سرمایه، نماد با قیمت جدید بازگشایی میشود.
۸- سپس تصمیمات مجمع عمومی فوق‌العاده بر روی سایت کدال درج میشود. در این گزارش مبلغ و درصد افزایش سرمایه به طور قطعی اعلام و در اداره ثبت شرکتها ثبت میشود.
انواع روشهای افزایش سرمایه شرکتها
در بازار سرمایه ایران، افزایش سرمایه به چهار روش امکان‌پذیر است. این روش‌ها عبارتند از:
الف) افزایش سرمایه از محل سود انباشته
ب) افزایش سرمایه از محل آورده نقدی
ج) افزایش سرمایه از محل صرف سهام
د) افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌های شرکت
روش سود انباشته
در این روش، قبل و بعد از روز مجمع، دارایی شما تغییر نمی‌کند. چرا که پیش از این هم مالک بخشی از سود انباشته بوده‌اید. شرکتها هر سال در جلسه مجمع عمومی سود و زیان خود را مشخص می‌کنند. یعنی ابتدا درآمدهای خود را مشخص، سپس هر آنچه هزینه کرده‌اند، از درآمدها کسر می‌کنند. هر آن چه از پول باقی بماند، سود شرکت محسوب میشود.
طبق قانون تجارت، شرکتها موظف هستند که سالیانه درصدی از سودشان را نزد خود نگهداری کنند. این سود در حسابی تحت عنوان سود انباشته در صورتهای مالی شرکت ثبت میشود.
در روش افزایش سرمایه از محل سود انباشته عملا جریان نقدینگی جدید به شرکت وارد نمیشود و قیمت سهام باید به شکلی تغییر کند که «تعداد سهام شرکت ضرب‌در قیمت قبلی» برابر بشود با «تعداد جدید سهام ضرب‌در قیمت جدید». در نتیجه تعداد سهام هر سهامدار بدون افزایش درصد مالکیتش از شرکت، افزایش پیدا میکند و به عبارتی، به همان نسبت که تعداد سهام شما زیاد میشود، قیمت سهام کاهش پیدا می کند.
در این روش، سهامداران پولی برای سهام جدید خود پرداخت نمی‌کنند. به همین خاطر به سهامی که به این روش به سهامدار تعلق می گیرد، سهام جایزه هم گفته می شود. برای آشنایی بیشتر با سهام جایزه می‌توانید این مقاله را بخوانید: سهام جایزه؛ پاداش افزایش سرمایه شرکت به سهامداران
برای به دست آوردن قیمت سهم پس از افزایش سرمایه به این روش، به روش زیر عمل می‌کنیم:
فرمول محاسبه قیت سهم پس از افزایش سرمایه
* = ۱۰۰ ÷ درصد افزایش‌سرمایه
قیمت سهم پس از افزایش سرمایه = (۱+*) ÷ قیمت پایانی سهم قبل از افزایش سرمایه
روش آورده نقدی
ممکن است که یک شرکت سود انباشته کافی نداشته باشد یا به هر دلیلی نخواهد سود انباشته خود را به مصرف برساند. در این صورت شرکت میتواند از محل آورده نقدی اقدام به افزایش سرمایه کند.
در این حالت، شرکت اوراق جدیدی به نام حق تقدم سهام منتشر کرده و در اختیار سهامداران فعلی خود قرار میدهد. مدت زمان مجاز برای معاملات اوراق حق تقدم سهام معمولاً ۲ ماه است که به آن مهلت پذیره نویسی گفته میشود. سهامداران باید در این مدت اقدام به خرید حق تقدم سهام کرده یا آن را بفروشند. دامنه نوسان برای حق تقدم ۱۰± درصد است اما سهام بورسی میتواند ۵± درصد نوسان داشته باشد.
خرید حق تقدم
سهامداران برای خرید حق تقدم سهام خود باید مبلغ اسمی سهام که ۱۰۰ تومان است را پرداخت کنند. این مبلغ در واقع همان آورده‌ای است که شرکت برای افزایش سرمایه به آن نیاز دارد.
پس از طی شدن مراحل افزایش سرمایه، حق تقدم سهامدار تبدیل به سهم عادی میشود.
فروش حق تقدم
ممکن است سهامداران به هر علتی نخواهند از حق تقدم خود استفاده کنند. در این صورت میتوانند در بازه زمانی ۲ ماهه حق تقدم را در بازار عرضه کنند که قیمت آن معمولا ۱۰۰ تومان از قیمت روز هر سهم اصلی شرکت کمتر است. حق تقدم‌ها مثل سهام عادی در بورس قابل معامله هستند.
نکته: در صورتی که فردی به هر دلیلی نه اقدام به تبدیل حق تقدم خود به سهام و نه اقدام به فروش آن کند، شرکت پس از پایان یافتن مهلت پذیره‌نویسی، حق تقدم تعلق گرفته به سهامدار را به فروش رسانده و پس از کسر کارمزد آن، پول را به حساب سرمایه‌گذار واریز میکند. قیمت فروش در چنین شرایطی معمولا نزدیک به قیمت روزهای آخر پذیره‌نویسی حق تقدم‌هاست.
برای به دست آوردن قیمت جدید هر سهم در روش افزایش سرمایه از محل آورده نقدی باید ابتدا قیمت پایانی سهم قبل از افزایش‌سرمایه را به علاوه حاصل ضرب عدد ( * ) در آورده سهامداران کنید. سپس حاصل این جمع را بر (۱+*) تقسیم کنید تا قیمت سهم پس از افزایش‌سرمایه به دست آید.
روش صرف سهام
در صورتی که قیمت سهام شرکتی در بازار بیشتر از ارزش اسمی سهام آن باشد، این اضافه ارزش سهام را صرف سهام می‌نامند. افزایش سرمایه به روش صرف سهام این گونه است که شرکت سهام خود را به جای ارزش اسمی، به مبلغی بیش از قیمت اسمی می‌فروشد.برای اطلاعات بیشتر مقاله «صرف سهام چیست؟ تامین سرمایه از اختلاف قیمت اسمی و بازاری» را بخوانید.
شرکت میتواند سه رویه را در خصوص تفاوت قیمت فروش و قیمت اسمی سهام اتخاذ کند:
- انتقال اضافه ارزش به اندوخته شرکت
- تقسیم نقدی اضافه ارزش به سهامداری قبلی
- دادن سهام جدید به سهامداران قبلی
شرکت برای فروش سهام در روش صرف سهام نیز میتواند به دو روش اقدام کند:
- فروش با حفظ حق تقدم
- فروش با سلب حق تقدم
روش تجدید ارزیابی دارایی‌های شرکت
تمامی شرکتها دارایی‌های مختلفی از جمله زمین، ملک و تجهیزات دارند. ارزش این داراییها نیز در طول زمان دائما در حال تغییر است اما تا زمانی که شرکت اقدام به تجدید ارزیابی آنها نکند، قیمت این داراییها در ترازنامه برابر قیمت آخرین تجدید ارزیابی درج میشود. بنابراین شرکتها هر چند سال این داراییها را دوباره ارزش‌گذاری کرده و افزایش سرمایه را از محل تجدید ارزیابی داراییها انجام می‌دهند.
فرض کنید در زمانی که دلار کمتر از ۴ هزار تومان بود، یک قطعه زمین می‌خرید و در آن کارخانه‌ای بنا می‌کنید. در این وضعیت شما a تومان سرمایه‌گذاری کرده‌اید. حالا به زمانی می‌رسیم که هر دلار نزدیک به ۱۴ هزار تومان ارزش دارد.
در وضعیت جدید، قیمتها تغییر کرده‌اند و حالا قیمت زمین، ماشین‌آلات و دیگر دارایی‌های مشهود و نامشهود شما تغییر کرده است. در این زمان می‌توانید سرمایه خود را با قیمت‌های جدید تعدیل کنید.
توجه کنید که در این حالت شما عایدی (Yield) نداشته‌اید. اصلا شاید هنوز تولید را شروع نکرده باشید. برای همین می‌گوییم که یک درآمد غیرعملیاتی حاصل شده است. یعنی درآمدی که از عملیات تولید به دست نمی‌آید. این درآمد با عنوان «مازاد تجدید ارزیابی» در صورتهای مالی منعکس میشود.
در ایران به دلیل نرخ تورم بالا، افزایش‌سرمایه از محل تجدید ارزیابی باعث افزایش میزان سرمایه شرکت میشود. اگر قیمتها را تورم‌زدایی کنیم، متوجه می‌شویم که تجدید ارزیابی دارایی‌های مشهود به دلیل وجود استهلاک، در عمل میتواند منجر به کاهش سرمایه شرکت شود. اما دارایی‌های نامشهود، مانند ارزش برند، میتوانند حتی با تورم‌زدایی هم رشدی چشمگیر داشته باشند.
بهترین روش افزایش سرمایه برای شرکتها چیست؟
به دلیل این که ساختار مالی شرکتها با هم متفاوت است، هر شرکت با توجه به نیازهای خود یک نوع افزایش را انجام میدهد ولی به طور کلی افزایشی که منابع مالی جدید وارد شرکت کند، میتواند برای شرکت وضعیت بهتری را فراهم آورد. از این رو افزایش به روش آورده نقدی و همچنین افزایش به روش صرف سهام می توانند نسبت به موارد دیگر برای شرکت بهتر باشند.
در روش تجدید ارزیابی داراییها از آنجایی که عملا پولی وارد شرکت نمیشود، صرفا یک عملیات حسابداری برای بهبود صورتهای مالی شرکت محسوب می شود. مزیت اصلی روش سود انباشته نیز این است که باعث میشود حداقل سود انباشته شرکت از آن خارج نشود و در شرکت باقی بماند و مورد استفاده قرار گیرد.
البته برای پاسخ به این سوال که چه روشی بهترین راه افزایش سرمایه است، باید نفع سهامداران را نیر در نظر گرفت. بهترین روش افزایش سرمایه برای سهامداران در مقاله «بهترین روش افزایش سرمایه چیست؟» بررسی شده است.
نکاتی درباره افزایش سرمایه
- زمانی که افزایش‌سرمایه سهام به تصویب می‌‌رسد، شامل افرادی میشود که در زمان برگزاری مجمع شرکت، سهامدار آن شرکت بوده‌اند.
بیشتر بخوانید
- پس از آنکه افزایش سرمایه شرکت در مجمع فوق‌العاده به تصویب رسید، سهامداران به دو طریق میتوانند از آن مطلع شوند:
۱- از طریق روزنامه کثیرالانتشاری که به عنوان روزنامه رسمی شرکت انتخاب شده که آگهی افزایش سرمایه در آن به چاپ می‌‌رسد.
۲- از طریق سامانه کدال
از سهامداران خواسته میشود تا درصورت تمایل به استفاده از حق تقدم خود برای خرید سهام جدید، فرمی را که در سایت وجود دارد، تکمیل و برای شرکت ارسال نمایند. به این فرم، اصطلاحا گواهی حق تقدم خرید سهام گفته میشود.
- در مواقعی که شرکتها از دو طریق افزایش‌سرمایه دارند، به طور مثال بخشی از آن از محل سود انباشته و بخش دیگر از طریق آورده نقدی، سهامداران جهت محاسبه قیمت سهم پس از افزایش سرمایه، باید فرمول دو روش مذکور را با یکدیگر تلفیق کنید.
- ممکن است قیمت سهم بعد از بازگشایی بیشتر یا کمتر از قیمت تئوریک آن باشد. علت آن این است که قیمت‌‌هایی که از طریق فرمول محاسبه می‌‌شوند، قیمت تئوریک هستند. گاهی به دلیل عرضه یا تقاضای زیاد در سهم، قیمتها ممکن است تغییر کنند.
- با اینکه افزایش‌سرمایه میتواند اتفاق خوبی در جهت توسعه و پیشرفت شرکت و در نتیجه افزایش قیمت سهام و سوددهی سرمایه‌گذاران باشد، اما به طور قطعی نمی‌توان این رشد را تضمین کرد. چه بسا موردی پیش بیاید و افزایش عرضه و عدم رغبت سرمایه‌داران به سهام آن شرکت باعث شود قیمت جدید سهام پس از افزایش سرمایه کاهش یابد و به این ترتیب زیان‌ده شوند. اما در مجموع می‌توان گفت، این اقدام اتفاق مثبتی است و معمولا باعث سوددهی برای سرمایه‌گذاران آن سهم شده است.
جمع‌بندی
گاهی اوقات شرکت نیاز به منابع مالی بیشتری نسبت به آنچه در اختیار دارد، پیدا میکند. در این زمان یکی از روشهای تامین مالی شرکتها، اقدام به افزایش سرمایه است. افزایش سرمایه، بنا به دلایل مختلف از جمله تامین منابع مالی، نیاز به منابع جهت طرح‌های توسعه‌ای یا اصلاح ساختار سرمایه شرکت صورت میگیرد.
افزایش سرمایه روشهای گوناگونی دارد که از جمله آنها می‌توان به روش سود انباشته، آورده نقدی، صرف سهام و تجدید ارزیابی داراییها اشاره کرد. برای آن که شرکت بتواند سرمایه خود را افزایش دهد، نیازمند طی مراحل مختلفی است. در این مراحل، پیشنهاد افزایش سرمایه باید به تایید هیئت مدیره شرکت برسد، در مجمع تصویب شود و مورد تایید سازمان بورس نیز قرار گیرد.
