سهام جایزه؛ پاداش افزایش سرمایه شرکت به سهامداران
کلمه «جایزه» برای همه ما با حس شوق و هیجان همراه است. اما جایزه گرفتن تنها به دوران مدرسه محدود نمی‌شود. در بازار سرمایه، سهامداران می‌توانند از شرکتی که سهام آن را خریداری کرده‌اند، سهم جایزه بگیرند. تفاوتی هم ندارد که سهام‌دار حقیقی باشید یا حقوقی؛ شرکت این سهام را میان همه سهامداران توزیع می‌کند.
در این مقاله بیان می‌کنیم که سهام جایزه چه مفهومی دارد و در چه مواقعی به سهامداران ارائه می‌شود.
تعریف سهام جایزه در بورس
افزایش سرمایه شیوه‌های مختلفی دارد که یکی از آن‌ها به توزیع سهام جایزه منجر می‌شود. شرکت‌های حاضر در بورس به دو دلیل افزایش سرمایه انجام می‌دهند:
- تامین مالی
- اصلاح ساختار مالی
افزایش سرمایه به چهار روش انجام می‌شود که در ادامه به توضیح مختصر آن‌ها خواهیم پرداخت. اگر به دنبال اطلاعات دقیق‌تری درباره افزایش سرمایه، دلایل و روش‌های آن می‌گردید اما مقاله «افزایش سرمایه چیست و چه انواعی دارد؟» را مطالعه کنید.
شیوه‌های افزایش سرمایه در بورس
افزایش سرمایه از محل آورده نقدی از طریق حق تقدم
زمانی که شرکت از سود انباشته مناسبی برخوردار نباشد یا بخواهد از منابع مالی جدیدی برای پیشبرد اهداف خود استفاده کند، برای افزایش سرمایه به آورده نقدی سهامداران مراجعه می‌کند. افزایش سرمایه به این شیوه به تامین مالی و منابع جدید از جانب سهامداران فعلی نیاز دارد. به این ترتیب شرکت حق استفاده از آن را در اختیار سهامداران قرار می‌دهد.
این حق استفاده در قالب اوراقی به نام حق تقدم عرضه می‌شود. پس از این مرحله سهامداران در بازه زمانی معینی فرصت دارند تا این اوراق را معامله کنند. زمان معین‌شده معمولا دو ماه است و از آن با نام پذیره نویسی یاد می‌شود. در این تاریخ سهامداران قادر خواهند بود حق تقدم را بفروشند یا مبلغ اسمی آن را پرداخت کنند.
افزایش سرمایه از محل صرف سهام یا سلب حق تقدم
تفاوت میان قیمت اسمی و قیمت فروش یک سهم را صرف سهام می‌نامند. در بازار بورس ایران این روش کمتر از سایر شیوه‌ها متداول است.
ساز و کار این شیوه به این صورت است که شرکت سهام خود را در مبلغی بالاتر از قیمت اسمی سهم و از طریق فرایند پذیره‌نویسی عرضه می‌کند. سپس تفاوت ناشی از اختلاف قیمت فروش و قیمت اسمی را به حساب انباشته منتقل می‌کند. هم‌چنین می‌تواند در ازای این کار، سهام جدیدی را به سهامداران قبلی شرکت ارائه کند.
افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌های شرکت
در این شیوه از افزایش سرمایه، شرکت دارایی ثابت خود را مجددا مورد ارزیابی قرار می‌دهد تا ارزش آن را تعیین کند. این دارایی‌ها می‌تواند شامل زمین، ساختمان، ماشین‌آلات، تجهیزات، سرمایه‌گذاری‌ها و دارایی‌های دیگر باشد.
چنین عملی به روز شدن ارزش دارایی‌های شرکت را در ترازنامه در پی دارد. اما معادله حسابداری در ترازنامه باید برقرار بماند. یعنی با توجه به افزایش ارزش دارایی‌ها – در حالی که تغییری در بدهی‌های شرکت صورت نگرفته است – طبیعی است که باید سرمایه شرکت افزایش پیدا کند تا این توازن و تعادل بر هم نخورد.
در این شیوه نیز مبلغی به شرکت تزریق نمی‌شود. در حقیقت تنها یک عملیات حسابداری در سطح صورت‌های مالی شرکت انجام می‌شود. تعداد سهام زیاد نمی‌شود اما قیمت آن کم می‌شود. همین کاهش قیمت موجب جذابیت سهم می‌شود و شاهد افزایش تقاضا در چنین سهمی خواهیم بود.
افزایش سرمایه از محل سود انباشته در قالب سهام جایزه (حق تقدم)
در این شیوه، شرکت در نتیجه افزایش سرمایه، سهامی با نام سهام جایزه را در اختیار سهامداران قرار می‌دهد. با انجام این عمل نیازی به آن نیست که سهامداران وجهی بابت این سهام پرداخت کنند. در چنین حالتی شرکت افزایش سرمایه را از محل سود انباشته انجام می‌دهد. پس از انجام افزایش سرمایه، شرکت اقدام به پرداخت سود می‌کند که به شکل سهام جایزه در بورس است.
روش محاسبه قیمت سهام جایزه
قیمت و تعداد سهام جایزه از طریق فرمول زیر محاسبه می‌شود:
فرمول قیمت سهام جایزه
قیمت جدید هر سهم = قیمت پایانی هر سهم قبل از انجام افزایش سرمایه / (A+۱)
که در این رابطه A برابر است با درصد افزایش سرمایه تقسیم بر ۱۰۰.
مثلا فرض کنید شخصی ۵۰۰ عدد سهم سه هزار تومانی داشته باشد. شرکت مذکور از محل سود انباشته افزایش سرمایه ۵۰ درصدی می‌دهد. یعنی A برابر است با ۰.۵. با این تفاسیر تعداد سهام جایزه برابر است با:
۲۰۰۰ = ۳۰۰۰/۱.۵ = قیمت سهم
یعنی فرد تعداد ۷۵۰ سهم دو هزار تومانی خواهد داشت. در این روش نیز مانند روش سوم افزایش سرمایه، شاهد کاهش قیمت خواهیم بود. اما تفاوت در این است که در این شیوه، به تعداد سهامی که سرمایه‌گذاران در اختیار دارند، و با توجه به درصد افزایش سرمایه، سهامی در قالب سهام جایزه به سهامداران تعلق می‌گیرد.
از سویی دیگر کم شدن قیمت سهم، موجب افزایش جذابیت آن خواهد شد و در نتیجه سود سهام در بلندمدت افزایش خواهد یافت. به علاوه سهام جایزه در بورس مشمول مالیات هم نیست. این سهام تنها به سهام‌دارانی تعلق می‌گیرد که در زمان برگزاری مجمع فوق‌العاده افزایش سرمایه، هم‌چنان سهام‌دار شرکت باشند.
اضافه شدن سهام جایزه به پرتفوی
اما چه زمانی طول می‌کشد تا سهام جایزه به پرتفوی شما منتقل شود؟ اگر افزایش سرمایه کمتر از ۱۰۰ درصد باشد، این امر حدود دو هفته به طول می‌انجامد. اما اگر درصد افزایش سرمایه بیشتر از ۱۰۰ باشد، انتقال آن به سبد سهام چیزی بیش از دو ماه زمان می‌خواهد.
باید به یاد داشت که نماد مربوط به هر شرکت بورسی هنگام افزایش سرمایه از محل سود انباشته دو روز قبل از برگزاری مجمع متوقف می‌شود. پس از این‌که گزارش مجمع در سامانه کدال منتشر شد، نماد مذکور مجددا در سایت بورس اوراق بهادار تهران قابل معامله می‌شود.
جمع‌بندی
شرکت‌هایی که از محل سود انباشته افزایش سرمایه می‌دهند، سهام خود را ارزان‌تر اما تعداد آن را بیشتر می‌کنند. این شرکت‌ها برای جبران ارزش سهام سهامداران فعلی خود، به آن‌ها تعداد بیشتری سهام ارائه می‌کنند که به آن سهام جایزه گفته می‌شود.
شرکت‌ها با این روش قیمت سهام خود را کاهش می‌دهند که موجب جذابیت آن برای خریداران می‌شود. به دنبال استقبال از این سهام، ارزش آن نیز افزایش می‌یابد و برای شرکت و سهامداران آن سود به همراه خواهد داشت.
