توقف و بازگشایی نماد بورسی؛ چراغ راهنمای معاملات سهام
اگر اخبار بورس را دنبال می‌کنید یا به صفحه نمادها در سایت tsetmc سر می‌زنید، حتما با شرکت‌هایی برخورد کرده‌اید که نماد آنها متوقف شده است. گاهی اوقات نماد شرکت‌های بورسی بنا به دلایلی متوقف می‌شوند. در این شرایط امکان معامله سهام آن شرکت وجود ندارد تا زمانی که مجددا نماد سهم بازگشایی شود. توقف یک نماد بورسی و بازگشایی مجدد آن دلایل مختلفی دارد. البته توقف نماد بورسی تنها مختص بازار بورس ایران نیست و در بورس سایر کشورها نیز اتفاق می‌افتد.
تغییر وضعیت معاملات نمادها از جمله اطلاعات بورسی است که آشنایی با آن از اصول اولیه معامله در بازار بورس است. از این رو در این مطلب به دلایل تغییر وضعیت و توقف نمادها و شرایط بازگشایی و بازگشت آنها به حالت مجاز می‌پردازیم. همچنین توضیح می‌دهیم که چطور می‌توان از تغییر وضعیت سهم‌ها مطلع شویم و چه زمان باید منتظر بسته شدن یا بازگشایی نمادها باشیم.
انواع وضعیت نمادها در بورس و فرابورس
به طور کلی برای نمادها در بازار سرمایه چهار وضعیت وجود دارد:
- مجاز: در این حالت معاملات سهم به طور عادی و بدون مشکلی انجام می‌شود.
- مجاز – محفوظ: این حالت زمانی به وجود می‌آید که نماد متوقف بوده و در حال بازگشایی است. در حالت مجاز – محفوط امکان ارسال سفارش وجود دارد اما تا زمانی که وضعیت به حالت مجار بازنگردد، امکان معامله سهم وجود ندارد و درخواست در صف قرار می‌گیرد. به محض مجاز شدن سهم، معامله آن انجام می‌گیرد.
- مجاز – متوقف: در این حالت نماد غیر قابل معامله می‌شود. قرار گرفتن نماد در حالت مجاز – متوقف می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد.
- ممنوع: زمانی که نماد در این حالت قرار می‌گیرد به این معنا است که سهم قابل معامله نیست اما در همان روز معاملاتی بازگشایی خواهد شد.
- ممنوع-متوقف: در این حالت امکان معامله سهم در بورس وجود ندارد و امکان باز شدن سهم و معامله آن در روز جاری نیز وجود نخواهد داشت.
دلایل عمده توقف نماد شرکت‌های بورسی
یکی از دلایل توقف نماد، شفافسازی در شرایطی است که تحولی بر ارزش سهام یک شرکت اثر بگذازد. بنابراین جهت اطلاع‌رسانی به سهامداران درباره این تحولات، برای مدتی نماد سهم بورسی مشمول توقف می‌شود. البته بین زمان متوقف بودن و ریسک سهم، رابطه مستقیمی وجود دارد. هرچه مدت زمان توقف نماد یک شرکت بورسی طولانی‌تر باشد، ریسک آن نیز بیشتر می‌شود. چرا که توانایی معامله یا نقد کردن سهم کاهش می‌یابد.
باید در نظر داشت که زمان توقف نماد به عملکرد نهاد ناظر و متولیان بازار بستگی دارد. در جدول زیر دلایل توقف نماد بورسی و زمانی که معمولا تا بازگشایی سهم باید منتظر بود، ذکر شده است.
| دلایل توقف نماد | مدت زمان معمول توقف نماد |
| افشای اطلاعات بااهمیت گروه “الف” | تا پایان جلسه معاملاتی جاری |
| افشای اطلاعات بااهمیت گروه “ب“ الف) افشای اطلاعات تا ۹۰ دقیقه قبل از پایان جلسه معاملاتی ب) افشای اطلاعات در ۹۰ دقیقه پایانی جلسه معاملاتی ج) افشای اطلاعات در ساعات خارج از بازار | الف) حداکثر ۶۰ دقیقه ب) تا پایان جلسه معاملاتی جاری ج) ۹۰ دقیقه ابتدایی جلسه معاملاتی بعد |
| افزایش یا کاهش قیمت پایانی بیش از ۵۰% طی ۱۵ روز معاملاتی متوالی | حداکثر ۲ روز کاری |
| مظنون شدن به استفاده از اطلاعات‌نهانی یا دستکاری قیمت توسط برخی از افراد در معاملات اوراق بهادار | حداکثر ۵ روز کاری |
| افزایش یا کاهش قیمت پایانی بیش از ۲۰% طی ۵ روز معاملاتی متوالی | حداکثر ۶۰ دقیقه در حالت سفارش گیری |
| مجامع عمومی صاحبان سهام براساس اطلاعیه دعوت به مجمع | ۱ روز کاری قبل از مجمع تا حداکثر ۲ روز کاری پس از افشای تصمیمات مجمع |
| برگزاری جلسه هیئت مدیره جهت تصمیم‌گیری درخصوص افزایش سرمایه به میزان ۲۰۰% یا بیشتر از محل صدور سهام جایزه | ۱ روز کاری قبل از برگزاری جلسه تا ثبت افزایش سرمایه و قابل معامله شدن سهام جدید |
اگر سهمی به دلیل افشای اطلاعات بسته شود، تا پایان روز معاملاتی نماد متوقف خواهد بود.
افشای اطلاعات گروه “الف”
اطلاعات افشا شده در گروه “الف” شامل موارد زیر هستند:
◂تعليق يا توقف تمام يا بخشی از فعاليت‌های شركت
◂شروع مجدد فعاليت متوقف يا تعليق شده
◂بهره برداری از طرح‌ها و پروژه‌های جديد
◂اعلام اعسار يا ورشكستگی شركت
◂نتايج برگزاری مناقصه يا مزايده
◂نتايج شركت در مناقصه يا مزايده
◂انعقاد، فسخ و يا تغييرات اساسی در قراردادهای مهم
◂كشف منابع و يا ذخاير قابل توجه
◂هر نوع تركيب، تجزيه، ادغام و اكتساب
◂نقل و انتقال دارايی‌های ثابت شركت
◂تحصيل سهام شركت ديگر در هر يك از موارد زیر:
- مبلغ خريد بيش از ۵ درصد دارايی‌های شركت در صورت‌های مالی سال قبل باشد
- ناشر بيش از ۵ درصد سهام شركت (بورسی يا فرابورسی) ديگر را خريداری نمايد
◂واگذاری سهام شركت ديگر در هر يک از موارد زیر:
- مبلغ واگذاری بيش از ۵ درصد دارايی‌های شركت در صورت‌های مالی سال قبل باشد
- ناشر بيش از ۵ درصد سهام شركت (بورسی يا فرابورسی) ديگر را واگذار نمايد
◂تغييرات بااهميت در عملكرد شركت‌های تحت كنترل
◂تغيير سهامدار عمده
◂اعلام وقوع حوادث غيرمترقبه
◂تعديلات سنواتی
◂درخواست خروج از شركت‌های پذيرفته شده در بورس مربوطه
◂خريد، واگذاری، اخذ، فسخ و تغييرات مجوز فعاليت، امتياز تجاری يا علائم تجاری
◂تأثيرات با اهميت ناشی از تغييرات ارزی (قيمت ارز)
◂دريافت يا پرداخت كمک‌های نقدی يا غير نقدی بيشتر از ۵ درصد سرمايه شركت
◂پذيرش يا انتقال اوراق در بازارهای بين المللی
◂برگشت بيشتر از ۵ درصد از محصولات شركت بر اساس مبلغ فروش آخرين سال مالی
◂دريافت مجوز تغيير بيشتر از ۱۰ درصد در قيمت فروش محصولات يا خريد مواد اوليه
◂تغيير در برآوردهای حسابداری
افشای اطلاعات گروه “ب”
انواع اطلاعات دسته‌بندی شده در گروه “ب” شامل این موارد هستند:
◂برگزاری مناقصه يا مزايده
◂شركت در مناقصه يا مزايده
◂افشای معاملات موضوع ماده ۱۲۹ اصلاحيه قانون تجارت يا معاملات با ساير اشخاص وابسته
◂پذيرش تعهدات جديد يا اتمام تعهدات قبلی
◂دعاوی مهم مطروحه له يا عليه شركت
◂تغييرات در تركيب توليد يا فروش محصولات
◂تغيير وضعيت مشتريان يا عرضه‌كنندگان عمده شركت
◂برنامه انتشار اوراق بدهی
◂پيشنهاد پرداخت سود يا تغيير سياست تقسيم سود
◂توثيق يا فک رهن دارايی‌ها
◂ايجاد يا منتفی شدن بدهی احتمالی
◂تغيير حسابرس
◂تصميم هيئت مديره برای بازخريد سهم يا فروش سهام خزانه
◂توثيق، مسدود كردن، آزادسازی يا فک رهن سهام ناشر متعلق به سهامدار عمده كه عضو هيئت مديره است
◂ساير موارد
قوانین توقف نمادهای بورسی
قوانینی از طرف سازمان بورس اوراق بهادار منتشر شده است که بندهای آن و نحوه انجام آن در دستورالعمل اجرایی سازمان بورس معین شده است.
این قوانین عبارتند از:
ماده ۱۵) نماد معاملاتی اوراق بهادار پذیرش شده در بورس در موارد زیر توسط بورس متوقف می‌شود:
۱- متوقف شدن به علت برگزاری مجامع: شرکت‌های فعال در بورس موظف هستند که سالانه به منظور تصویب صورت‌های مالی و تقسیم سود نقدی بین سهامداران مجمع عمومی عادی سالیانه تشکیل دهند. حداکثر تا چهار ماه پس از پایان سال مالی مجمع عمومی سهم باید تشکیل شود. اطلاعیه دعوت به مجامع عمومی صاحبان سهام، یک روز کاری پیش از برگزاری مجمع توسط سازمان منتشر می‌شود. در روز برگزاری مجامع عمومی صاحبان سهام، سازمان بورس می‌تواند در صورت وجود زیر ساخت‌های فنی، نماد معاملاتی را متوقف کند. به همین خاطر توصیه می‌شود که سهامدارانی که قصد مشارکت در افزایش سرمایه شرکت را ندارند، پیش از برگزاری مجمع و بسته شدن نماد سهم را بفروشند.
بیشتر بخوانید
۲- توقف نماد بورسی پیش از برگزاری جلسه هیات مدیره: براساس اطلاعیه منتشره توسط سازمان بورس در خصوص تغییر سرمایه توسط ناشر پذیرفته شده یا همان شرکت بورسی، یک روز کاری قبل از برگزاری جلسه هیات مدیره نماد توسط سازمان متوقف می‌شود.
ماده ۱۶ مکرر) بلافاصله پس از ارسال اطلاعات با اهمیت، نماد معاملاتی به صورت خودکار متوقف و پس از افشای اطلاعات بازگشایی می‌شود.
۱- اگر شرکت افشای اطلاعات بااهمیت از گروه “الف” را داشته باشد، به صورت خودکار نماد متوقف می‌شود و بازگشایی آن در اولین جلسه معاملاتی روز بعد خواهد بود.
۲- اگر افشای اطلاعات از نوع افشای اطلاعات بااهمیت گروه ”ب“ باشد:
- توقف ۶۰ دقیقه‌ای نماد و بازگشایی آن: اگر تا ۹۰ دقیقه قبل از پایان جلسه معاملاتی اگر اطلاعات با اهمیت گروه ”ب“ افشا شود، نماد سهم به مدت ۶۰ دقیقه متوقف می‌شود.
- توقف خودکار نماد و بازگشایی آن: اگر افشای اطلاعات با اهمیت گروه “ب“ در ۹۰ دقیقه پایانی جلسه معاملاتی افشا گردد، نماد به طور خودکار متوقف می‌شود و بازگشایی آن در جلسه معاملاتی روز بعد خواهد بود.
- افشای اطلاعات خارج از زمان معاملاتی: زمانی که اطلاعات با اهمیت در خارج از زمان معاملاتی بازار سهام افشا گردد، نماد در ۹۰ دقیقه اول روز معاملاتی بعد بازگشایی خواهد شد.
* نکته قابل توجه: در صورت عدم رعایت قوانین و یا وجود هرگونه ابهام در افشا و انتشار اطلاعات با اهمیت، سازمان می‌تواند ضمن انتشار پیام شفافسازی در خصوص دلایل توقف، نماد ناشر را حداکثر برای ۲ روز کاری متوقف نگه دارد.
ماده ۱۷ مکرر) اگر نماد معاملاتی به دلیل افزایش یا کاهش قیمت پایانی بیش از ۵۰% طی ۱۵ روز معاملاتی متوالی بسته شده باشد، حداکثر ۲ روز کاری بعد بازگشایی خواهد شد و ناشر درخواست برگزاری کنفرانس اطلاع‌رسانی می‌نماید. در صورتی که نماد بسته شود، کلیه معاملات اوراق بهادار مرتبط با آن نماد (حق تقدم سهام و اوراق مشتقه) نیز متوقف می‌شود.
ماده ۱۸) اگر بسته شدن نماد به دلیل مظنون شدن به استفاده از اطلاعات نهانی یا دستکاری قیمت توسط برخی از افراد در معاملات اوراق بهادار باشد، معاملات نماد توسط سازمان بورس اوراق بهادار متوقف می‌شود. بنا بر تشخیص بورس یا سازمان و بررسی‌های لازم، نماد حداکثر تا پایان روز معاملاتی بعد بازگشایی خواهد شد.
ماده ۱۹) بازگشایی سهم پس از توقف، حداقل ۱۵ دقیقه پیش از بازگشایی باید توسط بورس به عموم اطلاع‌رسانی شود. توقف سهم و علت توقف تا پایان روزکاری معاملاتی باید اطلاع‌رسانی شود.
نحوه اطلاع‌رسانی توقف نماد
زمانی که رویداد خاصی رخ می‌دهد، نماد سهم متوقف می‌شود تا اطلاعات لازم و مربوطه را به اطلاع سهامداران و سرمایه‌گذاران برساند. این اطلاعات می‌تواند بر قیمت سهم اثرات مختلفی داشته باشد.
علت توقف نماد سهم معاملاتی را می‌توانید از قسمت پیغام‌های ناظر درسایت tsetmc.com مشاهده کنید. در این قسمت ناظر علت توقف سهم یا به اصطلاح بسته بودن سهم را توضیح می‌دهد.
معمولا توقف نماد بدون اطلاع قبلی با هدف درخواست شفافسازی از شرکت انجام می‌گیرد که بنا به دلایلی مانند مظنون شدن به استفاده از اطلاعات نهانی یا دستکاری قیمت است.
قوانین بازگشایی نمادهای معاملاتی
ماده ۲۰) با اعلام سازمان و طبق شرایط زیر بازگشایی نمادهای معاملاتی انجام می‌شود:
۱- در صورتی که تصمیمات مجمع عمومی عادی تصویب صورت‌های مالی یا تقسیم سود باشد، حداکثر ۲ روز کاری پس از برگزاری مجمع به صورت حراج ناپیوسته و بدون محدودیت دامنه نوسان بازگشایی می‌شود.
۲- اگر موضوع مجمع عمومی عادی سایر موارد غیر از بند ۱ باشد، حداکثر ۲ روز کاری پس از برگزاری مجمع عمومی عادی به صورت حراج ناپیوسته و با محدودیت دامنه نوسان بازگشایی می‌شود.
۳- پس از برگزاری مجمع عمومی فوق‌العاده‌ای که تصمیمات آن منجر به تغییر سرمایه ناشر پذیرفته شده نشود، حداکثر ۲ روز کاری پس از برگزاری مجمع به صورت حراج ناپیوسته و با محدودیت دامنه نوسان بازگشایی می‌شود.
۴- پس از برگزاری مجمع عمومی یا جلسه هیات مدیره در خصوص تغییر سرمایه یا انتشار هرگونه اوراق بهادار دیگر به منظور تامین مالی، بازگشایی سهم منوط به افشای پیش‌بینی پس از اعمال اثرات تغییر سرمایه یا انتشار اوراق بهادار است که حداکثر ۲ روز کاری پس از برگزاری مجمع عمومی بدون محدودیت دامنه نوسان بازگشایی می‌شود.
نکته: بازگشایی نمادهای موضوع این ماده، در شرایط خاص و با دستور مدیرعامل بورس، می‌تواند حداکثر با ۲ روز تاخیر اعمال شود.
ماده ۲۲) نماد معاملاتی که با حراج ناپیوسته بازگشایی می‌شود، با یک مرحله پیش‌گشایش (۳۰ دقیقه) شروع و با اجرای حراج ناپیوسته به پایان می‌رسد. در واقع مرحله پیش گشایش به مرحله‌ای گفته می‌شود که درآن امکان ثبت سفارش وجود دارد، ولی هیچ معامله‌ای در این مرحله انجام نمی‌گیرد. اما بعد از مرحله پیش‌گشایش، تا پایان جلسه معاملاتی و در زمان باقیمانده، معاملات از طریق حراج پیوسته و در دامنه نوسان مجاز روزانه قیمت انجام می‌گیرد. در دوره حراج پیوسته، قیمت مرجع و قیمت کشف شده از طریق حراج ناپیوسته است.
نکته۲: در صورتی که در زمان حراج ناپیوسته معامله‌ای صورت نگیرد و یا معاملاتی که انجام شده‌اند توسط سازمان بورس تایید نشوند، پس از اطلاع‌رسانی و بنا به تشخیص بورس، در همان جلسه معاملاتی یا در ۹۰ دقیقه ابتدایی جلسه معاملاتی بعد، معامله قابل تکرار است. اما در صورتی که کشف قیمت صورت نگیرد، آخرین قیمت پایانی نماد معاملاتی، قیمت مرجع در دوره حراج پیوسته خواهد بود.
نکته۳: پس از افزایش، برای نخستین بار قیمت‌گذاری حق تقدم سهام سرمایه پس از دو نوبت حراج ناپيوسته در صورت عدم کشف قیمت در زمان عرضه حق تقدم استفاده نشده، حراج ناپيوسته تا كشف قيمت تكرار مي‌شود. مدت زمان حراج ناپيوسته در زمان عرضه حق تقدم استفاده نشده از شروع عمليات حراج آغاز و تا پايان جلسه معاملاتی خواهد بود.
ماده ۲۰: بازگشایی نمادهای معاملاتی ورقه بهادار با اعلام سازمان و طبق شرایط زیر انجام می‌شود:
۱. حداکثر دو روز کاری پس از برگزاری مجمع عمومی عادی ناشر پذیرفته شده که تصميمات آن تصویب صورت‌های مالی یا تقسیم سود باشد، بدون محدودیت دامنه نوسان؛
۲. حداکثر دو روز کاری پس از برگزاری مجمع عمومی عادی که موضوع آن سایر موارد غیر از بند ۱ باشد، با محدودیت دامنه نوسان؛
۳. حداکثر دو روز کاری پس از برگزاری مجمع عمومی فوق‌العاده‌ای که تصمیمات آن منجر به تغییر سرمایة ناشر پذیرفته شده نگردد، با اعمال محدودیت دامنه نوسان؛
۴. حداکثر دو روز کاری پس از برگزاری مجمع عمومی و یا جلسه هیأت مدیره در خصوص تغییر سرمایه یا انتشار هرگونه اوراق بهادار دیگر به منظور تامین مالی، بازگشايي نماد طی مهلت مقرر در اين بند منوط به افشای پیش‌بینی پس از اعمال اثرات تغییر سرمایه یا انتشار اوراق بهادار، بدون محدودیت دامنه نوسان؛
۵. نمادهای معاملاتی که به موجب ماده ۱۶ متوقف شده‌اند، در اولین جلسه معاملاتی پس از افشای اطلاعات، بدون محدودیت دامنه نوسان؛
۶. در صورتی که نماد معاملاتی اوراق بهادار قبل از سررسید پرداخت سود علی‌الحساب متوقف شده باشد، در روز معاملاتی پس از سررسید بازگشایی خواهد شد.
تبصره: مواعد زمانی جهت بازگشایی نمادهای موضوع این ماده، در شرایط خاص و با دستور مدیرعامل بورس می‌تواند حداکثر با یک روز تأخیر اعمال گردد.
ماده ۲۱: در صورت رفع دلایل تعلیق نمادهای معلق، بازگشایی نماد با اعلام سازمان بوده و چگونگی اعمال محدودیت دامنه نوسان توسط سازمان تعیین می‌شود.
ماده ۲۲: بازگشایی نماد معاملاتی از طریق حراج ناپیوسته با اعمال یک مرحله پیش‌گشایش شروع و با اجرای حراج ناپيوسته پایان می‌یابد. پس از این مرحله، معاملات از طریق حراج پیوسته در زمان باقیمانده تا پایان جلسه معاملاتی و در دامنه نوسان مجاز روزانه قیمت انجام می‌شود. قیمت مرجع در دوره حراج پیوسته، قیمت کشف شده از طریق حراج ناپیوسته است.
تبصره: در صورتی که در دوره حراج ناپیوسته معامله‌ای صورت نپذیرد يا به دلیل غير عادی بودن قيمت كشف شده يا حجم اوراق بهادار معامله شده، معاملات انجام شده در دوره حراج ناپيوسته توسط بورس تایید نگردد، به تشخیص بورس و پس از اطلاع رسانی، حراج ناپیوسته موضوع این ماده برای يك بار دیگر قابل تكرار است. به هر ترتیب در صورت عدم كشف قيمت، آخرین قیمت پایانی نماد معاملاتی، قیمت مرجع در دوره حراج پیوسته خواهد بود.
جمع‌بندی
وضعیت معاملاتی هر سهم در بازار سهام می‌تواند تغییر کند. گاهی اوقات نماد شرکت‌های بورسی بنا به دلایلی متوقف می‌شوند. در این شرایط امکان معامله سهام آن شرکت وجود ندارد تا زمانی که مجددا نماد سهم بازگشایی شود. از جمله دلایل توقف نمادها می‌توان به برگزاری مجمع و افشای اطلاعات و همچنین نوسان قیمت خارج از محدوده مجاز اشاره کرد.
دلیل اصلی توقف نمادهای بورسی در واقع اطلاع‌رسانی در خصوص تغییری در وضعیت سهام است. زمان بازگشایی نمادها توسط ناظر بازار به اطلاع سهامداران و معامله‌گران می‌رسد. پس از این اطلاع رسانی، سهمی که در شرف بازگشایی است، کشف قیت می‌شود و سپس معاملات آن از سر گرفته خواهد شد.
