بهترین روش افزایش سرمایه چیست؟

سهام‌داران برای انتخاب سهام یک شرکت فاکتورهای متعددی را بررسی می‌کنند. آن‌ها اخبار شرکت‌ها را دنبال می‌کنند تا بتوانند در خصوص خرید سهام شرکت یا فروش آن تصمیم‌های بهتری بگیرند. در این راستا آن‌ها با بررسی وضعیت سرمایه شرکت و هم‌چنین اطلاع از زمان افزایش سرمایه‌، می‌توانند چشم‌انداز بهتری از شرکت مورد نظر داشته باشند. افزایش سرمایه‌ یکی از مسائل مهم در هر شرکت است. پیش‌تر در مقاله «افزایش سرمایه چیست و چه انواعی دارد؟» در خصوص انواع روش‌های افزایش سرمایه به طور کامل صحبت کرده‌ایم. اکنون قصد داریم بهترین افزایش سرمایه را از میان شیوه‌های موجود تعیین و دلایل این انتخاب را بیان کنیم.

مفهوم افزایش سرمایه

این بخش را با توضیحاتی درباره چیستی افزایش سرمایه آغاز می‌کنیم. به طور کلی شرکت‌ها برای اجرای برنامه‌ها و پروژه‌های خود و در راستای تحقق اهداف‌شان به سرمایه نیاز دارند. اما مسئله‌ مهم این است که این سرمایه به چه طریقی به دست آید. بدیهی است که همگان در پی آن هستند که در کوتاه‌مدت منابع ارزان‌تر را جذب کنند تا بتوانند در راستای اهداف خود حرکت کنند.

اولویت اول شرکت‌ها مراجعه به بانک و اخذ تسهیلات است. اما اکنون در سراسر دنیا تمرکز شرکت‌ها بیشتر بر بازارهای مالی است. یعنی آن‌ها در وهله نخست به سراغ امکانات موجود در بازار سرمایه می‌روند. به این ترتیب شرکت‌ها دیگر بدون نیاز به طی کردن مراحل طولانی و فراوان، می‌توانند وجوه مورد نیاز خود را از بازار سرمایه جمع‌آوری کنند. همین امر موجب می‌شود بهای تمام‌شده پول و خدمات و محصولات کم‌تر شود. اما بیشتر سهام‌داران و حتی مدیران شرکت‌های سهامی عام از چنین موضوعی بی‌اطلاع هستند. یا حتی برخی از مدیران به دلیل آن‌که پذیرش شرکت‌ها در بازار سهام سخت‌گیرانه است و نیازمند طی کردن مراحل زیادی است، ترجیح می‌دهند از همان شیوه قدیمی مراجعه به بانک – حتی با وجود نرخ سود بالای آن – استفاده کنند.

دلایل افزایش سرمایه

شرکت‌ها برای دو منظور مختلف به افزایش سرمایه روی می‌آورند. یکی تامین منابع مالی به منظور گسترش فعالیت‌ها و هم‌چنین انجام پروژه‌های شرکت و دیگری برای اصلاح ساختار مالی. پیش از آن‌که شرکت‌ها افزایش سرمایه را انجام دهند، ابتدا لازم است که مدارک خود را در سامانه کدال بارگذاری کنند. چند روز پیش از برگزاری مجمع عمومی فوق‌العاده، نماد بسته می‌شود و آگهی برگزاری مجمع از طریق سایت شرکت به اطلاع همگان می‌‌رسد.

انواع روش‌های افزایش سرمایه

شرکت‌ها برای تامین مالی خود در بازار سرمایه، شیوه‌های مختلفی را به کار می‌بندند. برای این‌که بهترین افزایش سرمایه را تعیین کنیم، ابتدا بهتر است نگاهی به انواع شیوه‌های افزایش سرمایه داشته باشیم. چهار روش برای افزایش سرمایه وجود دارند. به این ترتیب افزایش سرمایه:

• از محل سود انباشته (سهام جایزه)
• از محل آورده نقدی و مطالبات حال‌شده سهام‌داران
• از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها
• به روش صرف سهام

انجام می‌شود. هر یک از این چهار شیوه را به طور خلاصه بررسی خواهیم کرد.

سهام جایزه (سود انباشته)

در این روش معمولا شرکت‌ها سود سالیانه شرکت را در یک حساب اندوخته نگهداری می‌کنند. یعنی تمام سودها را تقسیم نمی‌کنند و مقداری از آن را ذخیره می‌کنند. سپس در زمان لازم این مبلغ را به حساب سرمایه شرکت واریز می‌کنند و تعداد اوراق جدید سهام سرمایه اسمی شرکت را افزایش می‌دهند. سپس این اوراق را با توجه به میزان سهامی که هر فرد در اختیار دارد، میان سهام‌داران توزیع می‌کنند. از آن‌جا که سهام‌داران در چنین روشی پولی بابت برگه‌های سهم جدید پرداخت نمی‌کنند به آن سهام جایزه می‌گویند.

از جمله ویژگی‌های این روش افزایش سرمایه آن است که سهام‌داران به طور خودکار این جایزه را دریافت می‌کنند. یعنی نیازی نیست فرمی پر کنند. برای تامین مالی و هم‌چنین انگیزه دادن به سهام‌داران برای سرمایه‌گذاری به شیوه بلندمدت، این شیوه بهترین افزایش سرمایه است. البته رقیق شدن تعداد سهام به ویژه برای شرکت‌هایی که سرمایه زیادی دارند تنها ایراد این روش به شمار می‌رود. برای آشنایی بیشتر با مفهوم سهام جایزه می‌توانید مقاله «سهام جایزه؛ پاداش افزایش سرمایه شرکت به سهامداران» را بخوانید.

افزایش سرمایه از محل آورده نقدی

در بازار سرمایه ایران این روش بیش از سایر روش‌ها مرسوم و متداول است. به این ترتیب شرکتی که برای تامین مالی به مبلغ ۲۰۰ میلیارد تومان نیاز دارد، ۲ میلیارد سهم به قیمت هر برگه ۱۰۰ تومان منتشر می‌کند. این سهام را در اختیار سهام‌داران حاضر در مجمع فوق‌العاده قرار می‌دهد. این سهام را به همین دلیل حق تقدم می‌نامند.

در این روش، ممکن است سود قابل تقسیم (DPS) مجمع سالانه تا زمان برگزاری مجمع فوق‌العاده و انجام افزایش سرمایه، در میان سهام‌داران توزیع نشود. یا حتی ممکن است هم مجمع سالانه و هم مجمع فوق‌العاده هر دو در فاصله کوتاهی از یک‌دیگر برگزار شوند. به این ترتیب سود قابل توزیع را به عنوان طلب سهام‌داران در نظر می‌گیرند. این روش زمان‌بر است و حتی گاهی ممکن است تا شش ماه نیز به طول بینجامد. اما در عوض می‌تواند در بلندمدت به سودآوری شرکت کمک شایانی کند.

افزایش سرمایه به روش صرف سهام

در بازارهای توسعه‌یافته از آن‌جا که افزایش سرمایه به روش صرف سهام کارکرد موثری دارد، شرکت‌ها به این طریق افزایش سرمایه می‌دهند. یعنی شاید عده‌ای این شیوه را بهترین افزایش سرمایه در دنیا بدانند. اما در کشور ما شرکت‌ها کمتر به سراغ چنین شیوه‌ای می‌روند. شاید یکی از دلایل عمده آن‌ها عدم شناخت مدیران شرکت از جزئیات افزایش سرمایه به این شیوه است. در واقع مدیران شرکت‌ها می‌ترسند که مبادا سهامی که عرضه کرده‌اند به فروش نرود. اما تعیین قیمت پذیره نویسی که بر اساس شرایط بازار انجام می‌شود، موجب می‌شود که هم اهداف شرکت محقق شود و هم سهام‌داران به منافع خود دست پیدا کنند.

به طور کلی می‌توان گفت افزایش سرمایه به شیوه صرف سهام عبارت است از تفاوت قیمت اسمی و قیمتی که از فروش یک سهم به دست می‌آید. یعنی شرکت‌ها سهام را در مبلغی بالاتر از قیمت اسمی و در جریان پذیره‌نویسی می‌فروشند. مابه‌التفاوت قیمت فروش و قیمت اسمی در حساب اندوخته ذخیره می‌شود. مبلغ مذکور ممکن است به سه شیوه مصرف شود که عبارت‌اند از:

• تقسیم نقدی صرف سهام میان سهام‌داران شرکت
• توزیع سهام جدید میان سهام‌داران شرکت
• انتقال صرف سهام به حساب اندوخته قانونی شرکت

از جمله مزایای این روش می‌توان به این مساله اشاره کرد که این شیوه مانع از رقیق شدن بیش از اندازه سهام می‌شود. به علاوه ریسک سهام کم و اعتبار شرکت اضافه می‌شود. درصد مشارکت سهام‌داران در سرمایه شرکت نیز طبق ارزش جاری بازار تعیین می‌شود و ارتباطی با قیمت اسمی ندارد. به علاوه اصلاح ساختار مالی شرکت‌ها در این روش به شکل مطلوبی انجام می‌شود.

افزایش سرمایه از تجدید ارزیابی دارایی‌ها

اما برای این‌که در نهایت تصمیم بگیریم بهترین افزایش سرمایه کدام است، لازم است شیوه افزایش سرمایه از تجدید ارزیابی دارایی‌ها را نیز مورد بررسی قرار دهیم. این روش معمولا به ندرت در بازار سرمایه مورد استفاده قرار می‌گرفت. اما اکنون برخی شرکت‌ها مخصوصا بانک‌های و شرکت‌های فعال در عرصه بیمه به آن روی آورده‌اند.

شرکت‌ها دارایی‌های مشهود مانند زمین و ملک و هم‌چنین دارایی‌های نامشهود مانند سرقفلی و یا حق ثبت و اختراع دارند. بر این اساس افزایش سرمایه به این شیوه به معنی آن است که دارایی‌ها دوباره ارزش‌گذاری می‌شوند و این قیمت‌گذاری در سرمایه اسمی لحاظ خواهد شد. از جمله معایبی که برای این شیوه در نظر می‌گیرند، رقیق شدن سهام و هم‌چنین افت سودآوری است. چرا که سود بر تعداد سهام جدید تقسیم می‌شود. هم‌چنین هزینه‌های دارایی‌های استهلاک‌پذیر افزایش پیدا می‌کند و این موارد توجیه‌پذیر نیستند.

به طور کلی این شیوه بیشتر در اقتصادهای تورمی به کار گرفته می‌شود. زمانی که اختلاف میان بهای تمام‌شده کالاها و دارایی‌های یک شرکت و ارزش‌های جدید آن زیاد باشد این شیوه مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این شیوه نیز از سهام‌داران مبلغی بابت سهام انتشار یافته دریافت نمی‌شود. درصد مالکیت سهام‌داران نیز به همان‌گونه که بود باقی خواهد ماند. چرا که هر شخص به نسبت تعداد سهامی که داشته است، سهام جدید دریافت می‌کند و این امر به طور مساوی میان سهام‌داران اتفاق می‌افتد. در واقع با افزایش تعدد سهام در سبد سهام، قیمت سهام به همان اندازه کم می‌شود و در واقع ارزش دارایی‌ها نیز افزایش پیدا نمی‌کند. به همین دلیل است که این امر رقیق شدن سهم را در پی دارد.

افزایش سرمایه ترکیبی

صحبت در خصوص بهترین روش افزایش سرمایه کار آسانی نیست. باید تمام زوایا و ابعاد شیوه‌های افزایش سرمایه برای پاسخ به این سوال مدنظر قرار گیرد. این امر مستلزم آن است که تمام روش‌ها با یک‌دیگر مقایسه شوند. تا کنون با چهار شیوه افزایش سرمایه آشنا شدیم. اما گاهی برخی از شرکت‌ها برای افزایش سرمایه خود دست به ترکیب دو یا سه شیوه مذکور می‌زنند. یعنی منابع مالی از چند محل تامین می‌شود.

برای مثال درصد خاصی از افزایش سرمایه به شیوه صرف سهام و مابقی از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها انجام می‌شود. این امر هم در ایران و هم در سایر نقاط جهان رایج است. شرکت‌ها برای آن‌که حین تامین مالی به سهام‌داران فشار وارد نکنند و انگیزه‌ای برای سهام‌داری ایجاد کنند به شیوه‌ ترکیبی روی می‌آورند. به طور کلی تمام شیوه‌های افزایش سرمایه در پی تامین مالی هستند و تنها محل تامین منابع مالی است که با یک‌دیگر تفاوت دارد.

بهترین افزایش سرمایه کدام است؟

تمام آن‌چه تا کنون بیان کردیم، در حقیقت به مثابه مقدمه‌ای بود برای پاسخ به این پرسش که بهترین روش افزایش سرمایه کدام است. اهمیت افزایش سرمایه در آن‌جاست که هم در وضعیت مالی و هم در وضعیت عملیاتی شرکت‌ها اثر می‌گذارد. هم‌چنین قیمت سهام شرکت‌ها نیز متاثر از این موضوع است. به همین دلیل مشخص است که این مسئله نیز نکات کاربردی فراوانی دارد که به منظور کاهش ریسک باید به آن‌ها توجه کرد. در نتیجه می‌توان اقدامات آگاهانه‌تری در بازار سرمایه انجام داد.

حال برای این‌که در تعیین بهترین افزایش سرمایه به درستی عمل کنیم، باید این امر را از دو منظر بررسی کنیم. یعنی باید ببینیم بهترین شیوه از دید سهام‌داران و شرکت به طور جداگانه کدام است. هرچند باید این نکته مهم را مدنظر داشت که منافع سهام‌داران و شرکت‌ها در بلندمدت هم‌پوشانی دارد و تضادی میان آن‌ها دیده نمی‌شود. در ادامه موضوع را از این دو بعد مذکور بررسی می‌کنیم.

بهترین افزایش سرمایه از دید سهام‌داران

سهام‌داران و فعالان بازار سرمایه همیشه به دنبال اخبار شرکت‌هایی هستند که در آن‌ها سرمایه‌گذاری کرده‌اند یا قصد سرمایه‌گذاری دارند. حضور در مجمع فوق‌العاده به افراد کمک می‌کند در تصمیم‌گیری‌های خود بهتر عمل کنند. از سوی دیگر از آن‌جا که قیمت سهم در بازگشایی پس از اعمال افزایش سرمایه کاهش پیدا می‌کند، در روزهای قبل از برگزاری مجمع فوق‌العاده و توقف سهام، با توجه به درصد افزایش سرمایه قیمت سهام رشد می‌کند. به این ترتیب با آگاهی در خصوص افزایش سرمایه، می‌توان هم در خصوص حضور یا عدم حضور در مجمع تصمیم‌گیری کرد و هم از افزایش احتمالی قیمت سهام بهره برد.

بررسی عملکرد گذشته سهام‌داران نیز حائز اهمیت است. چرا که اگر در گذشته سهام‌داران از افزایش سرمایه حمایت کرده و سهام حق تقدم را خریداری کرده باشند، می‌توان به حتمی بودن افزایش سرمایه امیدوار بود.

هر یک از شیوه‌هایی که ذکر شد مزایا و معایبی دارند. از آن‌جا که در شیوه سود انباشته و تجدید ارزیابی، سهام جدید به پرتفوی سهام‌داران اضافه می‌شود و قیمت سهم کاهش پیدا می‌کند، رشد قیمتی را شاهد خواهیم بود. این امر منجر به سودرسانی به سهام‌داران می‌شود. به همین دلیل سهام‌داران این روش را جزو بهترین افزایش سرمایه قلمداد می‌کنند. از این رو به دنبال شناسایی شرکت‌هایی می‌روند که در آینده قصد افزایش سرمایه از محل سود انباشته و تجدید ارزیابی دارایی را دارند.

بهترین افزایش سرمایه از دید شرکت

از دید شرکت‌ها بهترین افزایش سرمایه متفاوت است. چرا که در هر شرکتی شرایط با هم فرق دارد و طبیعتا شیوه‌های به‌کارگرفته شده نیز متفاوت خواهند بود. با این‌همه شرکت‌ها برای انتخاب روش افزایش سرمایه به برخی نکات توجه می‌کنند که در ادامه می‌توانید آن‌ها را مطالعه کنید.

• در دید اکثر شرکت‌ها بهترین افزایش سرمایه در شرایطی اتفاق می‌افتد که منابع جدیدی وارد شرکت شود. مثلا افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و صرف سهام می‌تواند گزینه مطلوبی باشد. هرچند بحران نقدینگی مانع از این امر می‌شود که شرکت‌ها به این شیوه روی آورند. به همین دلیل است که گفتیم تصمیم‌گیری در خصوص انتخاب شیوه افزایش سرمایه با توجه به شرایط شرکت‌ها متفاوت است.
• افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها، هیچ پولی را به شرکت تزریق نمی‌کند. بلکه تنها یک‌سری عملیات و محاسبات حسابداری را در پی دارد. در این شیوه دارایی‌های شرکت به‌روز می‌شود و افزایش اعتبار آن‌ها را نزد بانک در پی دارد. در نتیجه نظام پولی نیز در ارائه تسهیلات با میل بیشتری عمل می‌کند.
• از دید برخی دیگر از شرکت‌ها، بهترین افزیش سرمایه از محل سود انباشته است. چرا که در این شرایط سود انباشته در شرکت باقی می‌ماند و می‌توان از آن برای طرح‌های توسعه شرکت استفاده کرد.

در حقیقت سهام‌داران باید بنیاد و شرایط شرکت را بررسی کنند. به این ترتیب می‌توانند دریابند که آیا افزایش سرمایه فعلی برای شرکت امری منطقی است یا خیر. هم‌چنین متوجه خواهند شد که این مسئله به سودآوری آنان منتهی می‌شود یا نه. به طور کلی دلیل انجام افزایش سرمایه مهم‌تر از خود افزایش سرمایه است. به این ترتیب بهتر می‌توان در خصوص بهترین افزایش سرمایه تصمیم گرفت.

جمع‌بندی

برای افزایش سرمایه شرکت‌ها، چهار روش مختلف وجود دارد. این چهار شیوه عبارت‌اند از: افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال‌شده سهام‌داران، صرف سهام، سود انباشته یا سهام جایزه و هم‌چنین تجدید ارزیابی دارایی‌های شرکت. هر یک از این روش‌های افزایش سرمایه اما مزایا و معایبی دارند که تعیین بهترین نوع از میان آن‌ها را دشوار می‌کند.

بنابراین برای تعیین بهترین روش افزایش سرمایه بهتر است این موضوع را از دید سهامداران و شرکت بررسی کنیم. آن‌چه که در سراسر این مطلب بارها به آن اشاره کردیم، نسبی بودن بهترین افزایش سرمایه است. چرا که ممکن است با توجه به شرایط شرکت‌ها، روش‌های افزایش سرمایه نیز در آن‌ها متفاوت باشد. به همین دلیل انتخاب بهترین افزایش سرمایه مسئله‌ای نیست که بتوان با قطعیت در مورد آن صحبت کرد.