بررسی نرخ های بهره جهانی در سال ۲۰۲۲ | افزایش یا کاهش؟ مسئله این است
اسم فدرال رزرو با نرخ بهره گره خورده است. نرخ بهره‌ای که یکی از مهم‌ترین شاخصه‌هایی است که اقتصاددانان و سیاست‌گذاران می‌توانند با توجه به آن به مسائل بسیاری دست پیدا کنند. سویه‌های جدید کرونا و پس از آن جنگ روسیه و اوکراین در این اواخر از جمله عواملی بوده‌اند که پیش‌بینی‌ها را دستخوش تغییر کرده‌اند. اکنون که در روزهای آخر چهارمین ماه سال ۲۰۲۲ هستیم، نگاهی آماری به نرخ‌های بهره در سراسر دنیا می‌اندازیم تا ببینیم که بر این اساس چه پیش‌بینی‌هایی برای آینده‌ی نرخ بهره رقم می‌خورد. مقاله‌ی پیش رو ترجمه‌ای است از مطلبی تحت عنوان Global Business Week: Mapping global interest rates in 2022 نوشته Faisal Khan و آمار و ارقام جالبی را در این خصوص ارائه می‌کند.
فدرال رزرو که بی‌وقفه از سیاست‌های پولی سخت‌گیرانه دفاع می‌کند، در حال افزایش انتظارات بازار است. این سازمان دارد با این کار بازار را برای افزایش نرخ بهره آماده می‌کند. طوری که سرمایه‌گذاران طی روزهای پایانی هفته‌ی گذشته در ترس و وحشت به سر بردند. حالا بازار منتظر افزایش ۰.۵ درصدی (۵۰ واحدی) نرخ بهره در ماه می است. به دنبال آن هم انتظار می‌رود که در ماه‌‌های ژوئن و جولای دو افزایش متوالی ۰.۷۵ درصدی را در این نرخ شاهد باشیم.
این انتظارات منجر به افت ۹۸۱ واحدی شاخص داوجونز شد. این رقم یازدهمین افت بزرگ یک‌روزه در طول تاریخ بود و بیشترین کاهش این شاخص از سال ۲۰۲۰ تلقی می‌شد. کاهش ۲.۸ درصدی شاخص S&P 500 بزرگ‌ترین کاهش این شاخص از ماه مارس بود. میزان فروش آن‌قدر بالا بود که تمام سهام موجود در شاخص داوجونز در محدوده‌ی منفی بودند. شاخص VIX یا به اصطلاح «شاخص ترس» هم افزایش پیدا کرد.
بازار آتی نفت کاهشی دو درصدی را تجربه کرد و باعث شد سهام شرکت‌های انرژی با افت قیمت مواجه شوند. قیمت طلا، نقره، گندم، ذرت و سایر کامودیتی ها هم کاهش پیدا کرد. بازده اوراق ۱۰ساله خزانه هم اندکی کم شد و به عدد ۲.۹٪ رسید. هفته‌ی آینده گزارش‌های سودآوری از چهار شرکت بزرگ آمریکایی به لحاظ ارزش بازار یعنی اپل، مایکروسافت، آمازون و گوگل (شرکت مادر آلفابت) منتشر خواهد شد. شاخص داوجونز هفته را با کاهش ۱.۹ درصدی به پایان رساند که این نهمین هفته‌ی ریزشی شاخص در ۱۱ هفته‌ی اخیر بود. S&P 500 هم سقوطی ۲.۸ درصدی را تجربه کرد و نزدک هم به میزان ۳.۸٪ افت کرد.
شاخص دلار (DXY) بار دیگر در پی حرکت سرمایه‌گذاران به سمت اندوخته‌ی ارزی برای حفاظت از سرمایه‌شان، افزایش پیدا کرد. افزایش اختلاف نرخ بهره هم‌چنان به نفع دلار آمریکاست. مخصوصا در برابر یورو و ین ژاپن که دو ارز سنگین در شاخص معیار هستند. رشد چشم‌گیر دلار آمریکا تا هفته‌ی سوم ماه آوریل ادامه داشت و باعث افزایش ۰.۶۲ درصدی آن شد. شاخص دلار در ۱۲ هفته از ۱۶ هفته‌ی سال ۲۰۲۲ تاکنون مثبت بوده است. این امر منجر به پیشرفت ۵.۶۹+ درصدی این شاخص از اول سال تاکنون شده است. سیر صعودی دلار در بیشتر ایام سال جاری ثابت باقی مانده و احتمالا در هفته‌های آینده نیز به همین صورت خواهد بود.
در جریان فروش گسترده‌ی سهام، فشاری مضاعف بر دارایی‌های دیجیتال در هفته‌ی گذشته وارد شد. طوری که قیمت آن‌ها را با کاهش مواجه کرد. هم بیت کوین و هم اتریوم به پایین‌ترین سطح خود در یک ماه گذشته رسیدند. یعنی محدوده‌ای که برترین رمزارز در نزدیکی ۳۹.۵ هزار دلار معامله می‌شود. در زمان نگارش این مقاله قیمت اتر در نزدیکی ۲۹۳۵ دلار نوسان دارد. یکی از پروژه‌هایی که اخیرا در فضای دیجیتال سروصدایی به پا کرده است، Terra LUNA نام دارد. لونا اکنون یکی از اعضای باشگاه ده رمزارز برتر است که ارزش کل بازاری معادل ۳۱.۳ میلیارد دلار دارد. علیرغم ریزش کلی بازار کریپتو، این ارز در طی این هفته سودهای دورقمی را ثبت کرده است.
افزایش شدید تورم، جنگ اوکراین و تقویت اقتصادها، عواملی هستند که افزایش نرخ بهره را در سراسر جهان رقم زده است. در همین حال بانک‌های مرکزی در حال کاهش تدریجی محرک‌‌های پولی بی‌سابقه از زمان کوید-۱۹ هستند. در اینفوگرافیکی که از بخش Market In a Minute سایت New York Life Investments گرفته شده است می توانید نرخ بهره را در سال ۲۰۲۲ به تفکیک کشورها مشاهده کنید. نرخ‌های بهره بر اساس نرخ‌های معیار سیاست گذاری کوتاه‌مدتی هستند که بانک‌های مرکزی آن‌ها را تعیین می‌کنند.
و در آخر پیش از آنکه آمارهای دیگر را بررسی کنیم، در شکل شماره یک اعداد هفتگی و ارقام از ابتدای سال تا کنون را از دارایی‌ها و ارزهای مختلف آورده‌ایم.
بازار کالاهای تقلبی
بر اساس داده‌های مندرج در گزارش تجارت جهانی کالاهای تقلبی که سازمان توسعه و همکاری اقتصادی (OECD) و سازمان مالکیت معنوی اتحادیه اروپا (EUIPO) آن را آماده کرده است، تجارت کالاهای تقلبی در سال ۲۰۱۹ تقریبا ۴۴۹ میلیارد دلار بوده است. همان‌طور که در نمودار زیر مقایسه شده است، این رقم در مقایسه با ارقام تولید ناخالص داخلی مناطق و کشورهای انتخابی OECD در سال ۲۰۱۹ نشان می‌دهد که تجارت لباس، ساعت و کتانی‌های تقلبی به اندازه‌ی اقتصاد یک کشور اروپایی در ابعاد متوسط سودآور است. مثلا اقتصاد ایرلند تقریبا حدود ۴۳۱ میلیارد دلار درآمد داشته است. این رقم بر اساس داده‌های OECD به دست آمده است. این در حالی است که پرتغال با ۳۷۲ میلیارد دلار، جایگاه هفتم را در میان کشورهای عضو این سازمان از آن خود کرده است.
قسمت جالب ماجرا اینجاست که اندازه‌ی بازار تجارت کالاهای تقلبی تقریبا معادل تولید ناخالص داخلی هنگ کنگ است. یعنی مبلغ ۴۶۶ میلیارد دلار که خود مسئول چیزی در حدود ۲۰٪ از ارزش اقلام مصادره‌شده بین سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۹ است. بر اساس آمارها تجارت کالاهای تقلبی ۲.۵٪ از تجارت جهانی و تقریبا ۶٪ از واردات به اتحادیه‌ی اروپا در سال ۲۰۱۹ را به خود اختصاص داده است.
توقف زنجیره‌ی تامین شانگهای
چین سیاست سخت‌گیرانه‌ی «کوید صفر» را از زمان شروع همه‌گیری جهانی این بیماری اجباری کرده است. هر زمان که شمار مبتلایان افزایش پیدا می‌کند، قرنطینه‌های سفت و سختی در سراسر کشور اعمال می‌شود. اخیرا محدودیت‌های مربوط به قرنطینه در شهرهای بزرگی مثل شنژن و شانگهای پیاده شده است. چرا که چین از زمان شیوع بیماری در ووهان در دسامبر سال ۲۰۱۹ اکنون با یکی از بدترین موج‌های این بیماری دست و پنجه نرم می‌کند. این اقدامات احتیاطی تاثیرات قابل توجهی را بر اقتصاد چین به خصوص روی زنجیره تامین و اقدامات لجستیکی آن داشته است.
سیستم حمل و نقل بندری شانگهای که حدود یک پنجم کانتینرهای صادراتی چین را اداره می‌کند، اکنون به دلیل قرنطینه‌ی اخیر دولت با تاخیرهای قابل توجهی روبرو شده است. حجم حمل و نقل از اوایل ماه مارس امسال، یعنی درست بعد از شروع قرنطینه‌ی مقطعی در شانگهای به میزان چشم‌گیری کاهش پیدا کرده است. در پایان ماه مارس، همین‌طور که محدودیت‌ها به اوج خود رسیده است، فعالیت‌های حمل و نقل در مقایسه با دور‌ه‌های قبل از قرنطینه ۳۰٪ کاهش پیدا کرده است. هم‌چنین در حالیکه فعالیت‌ها اخیرا افزایش پیدا کرده است باز هم حجم محموله‌ها از میانگین حجمی قبل از قرنطینه‌ی اخیر کمتر است.
جدیدترین پیش‌بینی‌های رشد WEO (چشم‌انداز اقتصاد جهانی)
چشم‌انداز اقتصاد جهانی در پی تهاجم روسیه به اوکراین به شدت رو به تنزل است. در شرایطی که اقتصاد جهانی هنوز کاملا از بیماری همه‌گیر کرونا خلاص نشده است، این بحران در حال آشکار شدن است. تورم حتی قبل از جنگ هم در بسیاری از کشورها در حال رشد بود. این مسئله به دلیل عدم تعادل در عرضه و تقاضا و سیاست‌های حمایتی در طی همه‌گیری بوده که تشدید سیاست‌های پولی را به دنبال داشته است. قرنطینه‌ی اخیر در چین می‌تواند محدودیت‌های جدیدی را در زنجیره تامین جهانی ایجاد کند. در این شرایط، جنگ فراتر از تاثیرات انسانی غم‌انگیز و سریعش، رشد اقتصادی را کند خواهد کرد و موجب افزایش تورم خواهد شد.
ریسک‌های اقتصادی به شدت افزایش پیدا کرده‌اند. سیاست‌گذاری‌های مبادله‌ای هم چالش‌برانگیزتر شده‌اند. صندوق جهانی پول (IMF) در مقایسه با پیش‌بینی ماه ژانویه، در تخمین خود از رشد جهانی تجدیدنظر کرده و آن را به ۳.۶٪ در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ کاهش داده است. این مسئله تاثیر مستقیم جنگ در اوکراین و تحریم‌ها در روسیه را نشان می‌دهد. پیش‌بینی می‌شود که هر دو کشور شاهد انقباض‌های شدیدی باشند. چشم‌انداز نرخ رشد اتحادیه اروپا در سال جاری به خاطر تاثیرات غیرمستقیم جنگ مورد تجدید نظر قرار گرفته است. در جریان این بازنگری این نرخ به میزان ۱.۱٪ کاهش داشته است. این مسئله باعث شده است که جنگ اوکراین و روسیه به دومین عامل بزرگ در بازنگری نزولی کلی این نرخ تبدیل شود.
بر اساس آمارهای منتشره در سایت CB Insights، تا ۳۰امین روز مارس سال ۲۰۲۲ تعداد ۱۰۶۸ شرکت یونیکورن [استارتاپ های تک‌شاخ که شرکت‌هایی با ارزش بازار میلیارد دلاری هستند] در جهان وجود داشته است. تنها در سال ۲۰۲۱، ۵۱۹ مورد از این استارتاپ‌های خصوصی با ارزش یک میلیارد دلار یا بیشتر به وجود آمده‌اند. تعداد استارتاپ‌های یونیکورن در دنیا در ابتدای سال جاری از مرز ۱۰۰۰ عدد گذشت. بیش از نیمی از تک‌شاخ‌های حاضر در فهرست CB Insights در ایالات متحده مستقر هستند. ۱۸۰ شرکت دیگر در چین و هنگ‌کنگ هستند. در این میان هندوستان مقام سوم را در رتبه‌بندی جهانی استارتاپ‌های یونیکورن دارد. پس از آن هم انگلستان و آلمان در رده‌های بعدی قرار دارند. تک‌شاخ‌ها در حال حاضر در تمام قاره‌ها حضور دارند. اما اگر نگاهی به نقشه بیندازیم می‌بینیم که تعداد آن‌ها در آمریکای لاتین و آفریقا نسبتا کم است.
اصلاح اتر و بیت کوین
اگر رکود اتفاق بیفتد، انتظار می‌رود که بازارهای کریپتو به همان مسیری بروند که پیش‌تر در جریان همه‌گیری کوید ۱۹ رفته بودند. یعنی یک اصلاح قیمتی شدید که با توجه به ریسک بالای این طبقه از دارایی اتفاق می‌افتد. همان‌طور که در تصویر زیر می‌بینید، این اتفاق در بازار کریپتو غیرمعمول نیست. چرا که بیت کوین و سایر دارایی‌های دیجیتال در چند سال اخیر ده‌ها مرتبه کاهش‌های دورقمی را تجربه کرده‌اند.
ظهور بدهی‌های بانکی
این بیماری همه‌گیر موجب شده است که بانک‌های بازارهای نوظهور در حال حاضر به شکلی بی‌سابقه زیر بار بدهی‌های دولتی بروند. این مسئله این احتمال را تقویت می‌کند که فشار روی امور مالی بخش عمومی می‌تواند ثبات مالی را به خطر بیندازد. مقامات باید به منظور کاهش این ریسک اقدامات سریعی را در دستور کار قرار بدهند. دولت‌ها در سراسر دنیا برای کمک به خانوارها و کارفرمایان مبالغ زیادی را هزینه کرده‌اند تا آن‌ها بتوانند در برابر اثرات این همه‌گیری مقاومت کنند.
بدهی ملی از آن جهت افزایش پیدا کرده است که دولت‌ها برای جبران کسری بودجه‌شان اقدام به انتشار اوراق قرضه کرده‌اند. میانگین نسبت بدهی دولت به تولید ناخالص داخلی که معیاری اساسی در سلامت مالی کشورهاست افزایش پیدا کرده است. بر اساس فصل دوم گزارش ثبات مالی جهانی در آوریل سال ۲۰۲۲ که صندوق بین‌المللی پول آن را منتشر کرده است، این نسبت در سال گذشته در کشورهایی با بازارهای نوظهور به ۶۷٪ رسیده است.
