اسپرد در بورس؛ شکاف قیمت پیشنهادی خریدار و قیمت درخواستی فروشنده
در هر معامله‌ای یک طرف خریدار و یک طرف فروشنده است. هر یک از این طرف‌ها قیمتی را برای معامله پیشنهاد می‌دهند اما معمولا قیمت مورد نظر دو طرف معامله با یکدیگر یکسان نیست. اینجاست که مساله‌ای به نام اسپرد (Spread) مطرح می‌شود. اما معنی اسپرد در بورس چیست؟
اسپرد از آن دست اصطلاحاتی است که می‌تواند در علم اقتصاد و مالی معانی مختلفی داشته باشد. اما به طور کلی زمانی که صحبت از اسپرد می‌شود، تفاوت میان دو قیمت یعنی قیمت مد نظر خریدار و قیمت مورد نظر فروشنده مد نظر است. اما چه عواملی بر اسپرد و زیاد و کم شدن آن موثر هستند و اسپرد اصلا چگونه به وجود می‌آید؟
معنی اسپرد در بورس چیست؟
برای واژه اسپرد (spread) می‌توان معانی زیادی را در نظر گرفت. اما در بازارهای مالی زمانی که قیمت خریدار و فروشنده با هم تفاوت دارد، پای اصطلاح اسپرد به میان می‌آید. تفاوتی ندارد که این قیمت مربوط به اوراق بهادار است، یا اوراق مشارکت یا هر کالا یا دارایی دیگری که در یک معامله، خرید و فروش می‌شود. در همه این موارد تفاوت قیمت پیشنهادی خریدار و قیمت درخواستی فروشنده با اسپرد قیمت خرید و فروش شناخته می‌شود.
به علاوه شکاف میان یک موقعیت خرید و یک موقعیت فروش در قراردادهای آتی یا حتی بازار ارز نیز از جمله دیگر تعاریفی است که برای Spread استفاده می‌شود.
هم‌چنین در تعهد پذیره نویسی نیز رد پای اسپرد دیده می‌شود. به بیان دیگر تفاوت میان قیمتی که به ناشر اوراق بهادار پرداخت می‌شود و قیمتی که سرمایه‌گذار برای خرید اوراق می‌پردازد، اسپرد نام دارد.
در هنگام وام دادن نیز تفاوت میان نرخ بهره اصلی و نرخی که مشتری می‌پردازد تا بتواند وام را بگیرد به اسپرد معروف است. یعنی اگر نرخ بهره یک وام ۱۵ درصد باشد، مشتری برای دریافت آن بهره‌ای ۱۸ درصدی پرداخت می‌کند. این سه درصد اسپرد است.
اسپرد در فارکس نیز کاربرد دارد. در واقع در معاملات فارکس، تفاوت میان قیمت پیشنهادی فروش و قیمت درخواستی خرید یک جفت ارز، اسپرد نام دارد. به طور کلی و با توجه به آن‌چه که در مورد تعاریف مختلف اسپرد بیان کردیم، مشخص است که این اصطلاح به تفاوت میان دو قیمت عرضه و تقاضا اشاره دارد.
بیشتر بخوانید
اسپرد پیشنهاد خرید و درخواست فروش
گفتیم که یکی از مصادیق اسپرد در بورس در شرایطی است که خریدار، قیمتی را برای خرید پیشنهاد می‌کند. در سمت مقابل فروشنده هم قیمتی را برای فروش درخواست می‌کند. تفاوت میان این دو قیمت به اسپرد پیشنهاد خرید و درخواست فروش (Bid-Ask Spread) شناخته می‌شود. البته این اصطلاح را اسپرد خرید- فروش نیز می‌نامند.
فاکتورهای موثر بر اسپرد خرید-فروش در بورس
به طور کلی سه عامل در این نوع اسپرد موثر هستند که عبارت‌اند از:
- عرضه یا میزان شناوری سهام: منظور از شناوری، تعداد کل سهام شرکت است که برای معامله در دست معامله‌گران قرار دارد. در تابلوی یک نماد این مسئله با نام سهام شناور مشخص می‌شود. شناوری بیشتر برابر است با عرضه بیشتر. طبیعی است که عرضه بیشتر، موجب کاهش بیشتر قیمت خواهد شد. به این ترتیب گپ یا شکاف اسپرد کاهش خواهد یافت.
بیشتر بخوانید
- تقاضا یا میزان علاقه خریداران به خرید سهام یا دارایی: چنان‌چه در یک سهم با افزایش تقاضا مواجه باشیم، این مسئله نشان از توجه بازار به سهم دارد. این امر می‌تواند کاهش اسپرد را به دنبال داشته باشد. البته که این قضیه تنها یک احتمال است و باید دید که در روند معاملات چه اتفاقی خواهد افتاد.
- فعالیت معاملاتی در سهم یا دارایی مذکور: شاید بسیاری از ما تنها عامل موثر در اسپرد را وابسته به عرضه و تقاضا بدانیم. اما حقیقت آن است که حجم معاملات نیز فاکتور دیگری است که در این زمینه تاثیرگذار است. هرچه میزان حجم معاملات بیشتر شود، نشان‌دهنده وجود معامله‌گران بیشتر در سهم است. به طور کلی، هرچه حجم و تعداد معاملات یک سهم در بازار بیشتر باشد، تفاوت قیمت پیشنهادی خرید و فروش یا اسپرد قیمت کمتر خواهد بود.
بیشتر بخوانید
کاربرد اسپرد در بورس چیست؟
اکنون که با مفهوم اسپرد در بورس و بازارهای مالی آشنا شدیم، این پرسش پیش می‌آید که Spread چه فایده‌ای دارد؟ در بازار از اسپرد به منظور سنجش نقدشوندگی استفاده می‌شود. نقدشوندگی در واقع بیانگر میزان سهولت نقد شدن یک دارایی در بازار مربوز به خود است. برای آشنایی بیشتر با این مفهوم می‌توانید مقاله «نقدشوندگی سهام در بورس؛ سرمایه‌گذاری در سهامی که آسان نقد شود» را بخوانید.
علاوه بر این، به کمک اسپرد، محاسبه هزینه معاملات نیز قابل انجام است. مثلا اگر برای خرید یک سهام قیمت پیشنهادی ۳۰۰ تومان باشد و فروشنده قیمت ۳۰۷ تومان را درخواست داده باشد، اسپرد برابر خواهد بود با هفت تومان. اسپرد کمتر به منزله میزان نقدشوندگی بیشتر است. به بیان دیگر اسپرد کمتر مساوی است با هزینه معاملات کمتر. یعنی اگر خریدار بخواهد پس از این‌که سهام را خرید، آن را فورا بفروشد، به دلیل تفاوت قیمت خرید و فروش ضرر زیادی متوجه او نخواهد بود.
ارتباط میان اسپرد و مارجین در بورس
چنان‌چه اسپرد به میزان زیادی افزایش پیدا کند، احتمال دارد یک مارجین کال دریافت کنید.
در شرایطی که ارزش حساب شما به کمتر از ۱۰۰ درصد سطح مارجین برسد، یک مارجین کال دریافت می‌کنید. این مسئله نشان می‌دهد که دیگر قادر نخواهید بود معامله را به لحاظ مالی پوشش دهید. چنان‌چه ارزش حساب به ۵۰ درصد زیر مارجین برسد، این احتمال وجود دارد که تمام موقعیت‌های معاملاتی از بین برود. پس مهم است که با چه اهرمی معامله می‌کنید. از این رو بهتر است که همیشه از مانده حساب خود مطلع باشید.
انواع اسپرد در بورس
اسپرد در بورس به دو نوع اسپرد ثابت و اسپرد شناور تقسیم می‌شود. در ادامه این دو نوع را با هم بررسی خواهیم کرد.
اسپرد ثابت
از نام اسپرد ثابت مشخص است که این Spread فارغ از زمان یا نوسان‌های معمول بازار است. یعنی با گذر زمان و نوسان‌های بازار تغییری در آن ایجاد نمی‌شود. البته باید گفت در صورت کم بودن نقدینگی بازار و یا وجود نوسان‌های شدید، این احتمال وجود دارد که نرخ اسپرد به طور موقت تغییر کند. در واقع می‌توان چنین گفت که در این شرایط، اسپرد ثابت به سطح جدیدی منتقل می‌شود. هر زمان که بازار به شرایط عادی و نرمال خود بازگردد، اسپرد نیز همراه آن به سطح عادی‌اش برمی‌گردد. البته معامله کردن با اسپرد ثابت برای معامله‌گران هم آسان‌تر است و هم سودده‌تر. چرا که می‌توان وضعیت آینده را پیش‌بینی کرد و ریسک آن کمتر است.
کارگزاری‌ها در پی رقابت تنگاتنگی که در سال‌های اخیر به وجود آمده است، همواره می‌کوشند تا مشتری‌های خود را با تکیه بر نوآوری‌های جدید حفظ کنند. برخی از این نوآوری‌ها به اسپرد مربوط است. به همین دلیل است که اکنون شرکت‌های فراوانی به استفاده از اسپرد ثابت روی آورده‌اند و تعداد آن‌ها در حال افزایش است.
اسپرد شناور
اسپرد شناور همواره مقدار متغیری دارد. این مقدار متغیر به نرخ عرضه و تقاضا اشاره دارد. در واقع می‌توان گفت که اسپرد شناور، آینه تمام‌نمای بازار است. بیشتر از هر مسئله دیگر، این اسپرد ارتباط‌های بین‌بانکی را نشان می‌دهد.
جمع‌بندی
در این مطلب آموختیم که اسپرد در بورس چیست. گفتیم تفاوت میان قیمت پیشنهادی برای خرید و قیمت درخواستی برای فروش سهام اسپرد نام دارد. اسپرد در واقع شکاف میان دو قیمت است. میزان آن نیز با توجه به میزان عرضه و تقاضا مشخص می‌شود. هرچه حجم معاملات و تعداد خرید و فروش‌ها در یک سهم زیادتر باشد، تفاوت میان دو قیمت مذکور کمتر خواهد بود.
اسپرد شامل دو نوع ثابت و شناور است. اسپرد ثابت، به اسپردی اشاره دارد که نرخ آن به طور کلی ثابت است. در مقابل، اسپرد شناور نشان‌گر عرضه و تقاضای واقعی در بازار است و می‌توان بر اساس آن شرایط بازار را دریافت.
