سهام مشمول فرایند تعلیق و تحت احتیاط؛ شرکت‌هایی که مطابق قوانین عمل نکرده‌اند
گاهی پیش می‌آید که سهام یک شرکت در بازار بورس با تعلیق روبه‌رو می‌شود. با توجه به تخلف‌هایی که صورت می‌گیرد، گاهی برخی سهم‌ها مشمول فرایند تعلیق می‌شوند یا این که نام آن‌ها در لیست سهام تحت احتیاط درج می‌شود. معمولا با بروز چنین اتفاقی، سهام‌داران نگران می‌شوند و سرمایه خود را در خطر می‌بینند. اما آیا واقعا باید از این مسئله ترسید؟
در این مطلب توضیح می‌دهیم که وضعیت «مشمول فرایند تعلیق» و «معامله تحت احتیاط» در بورس چیست و چه اقداماتی را لازم است در این خصوص انجام دهیم تا متحمل ضرر و زیان نشویم.
چه عواملی باعث تعلیق سهام می‌شوند؟
نماد شرکت‌های بورسی ممکن است با توجه به دلایل مختلفی مشمول فرایند تعلیق شوند. یکی از این موارد، مشمول شدن ماده ۱۴۱ قانون تجارت است. متن این ماده به این شرح است:
اگر بر اثر زیان‌های وارده حداقل نصف سرمایه شرکت از میان برود، هیات مدیره مکلف است بلافاصله مجمع عمومی فوق‌العاده صاحبان سهام را دعوت نماید تا موضوع انحلال یا بقاء شرکت مورد شور و رای واقع شود. هرگاه مجمع مزبور رای به انحلال شرکت ندهد باید در همان‌جلسه و با رعایت مقررات ماده ۶ این قانون، سرمایه شرکت را به مبلغ سرمایه موجود کاهش دهد.
ماده ۱۴۱ قانون تجارت
در صورتی که هیات مدیره برخلاف این ماده به دعوت مجمع عمومی فوق‌العاده مبادرت ننماید و یا مجمعی که دعوت می‌شود نتواند مطابق مقررات قانونی منعقد گردد هر ذی‌نفع می‌تواند انحلال شرکت را از دادگاه صلاحیت‌دار درخواست کند.
اما به جز این مورد، تخلفات دیگری نیز ممکن است رخ دهد. شرکت‌ها هنگام پذیرش در بازار بورس، قوانین مختلفی را به منظور حضور در بازار بورس اوراق بهادار می‌پذیرند. این قوانین شامل موارد زیر هستند:
- ارائه سر وقت و به موقع صورت‌های مالی جدید شرکت‌ها
- توجه به دستورالعمل‌ها و الزامات سازمان در زمان پرسش و پاسخ از مدیر شرکت
- ارائه گزارش‌های دقیق از جلسات هیئت مدیره
- ارائه گزارش‌های مربوط به کنترل داخلی
- عدم انجام معاملات مشکوک
- گزارش‌های دقیق در خصوص حسابرسی قانونی به منظور شفافیت ساختار مالی شرکت
- پیروی از دستورالعمل‌ها و ضوابط سازمان بورس در خصوص افشای اطلاعات بااهمیت
- برگزاری مجامع عمومی سالیانه در زمان مشخص و در حضور سهام‌داران شرکت
یکی از مهم‌ترین دلایل توقف نماد، افشای اطلاعات بااهمیت الف و ب است. هم‌چنین از جمله سایر دلایل توقف نماد می‌توان به نوسان بیش از ۲۰ و ۵۰ درصد و هم‌چنین برگزاری مجامع بورسی اشاره کرد. برای آشنایی بیشتر با فرایند توقف و بازگشایی نماد و دلایل آن، مقاله «توقف و بازگشایی نماد بورسی؛ چراغ راهنمای معاملات سهام» را بخوانید.
منظور از تعلیق سهام در بورس چیست؟
هنگامی که شرکت‌ها به هر دلیلی در انجام مواردی که در بالا ذکر شد، کوتاهی کنند یا این که این موارد را با تاخیر انجام دهند، سهام آن‌ها مشمول فرایند تعلیق می‌شود. در واقع اولین گام، اطلاعیه‌ای است که به منزله هشدار به شرکت تلقی می‌شود. این اطلاعیه از جانب سازمان بورس خطاب به شرکت منتشر می‌شود. چنان‌چه ناشران طی مدت معین به این هشدار توجه نکنند، ممکن است از بازار بورس اخراج شوند. به این ترتیب دیگر سهام آن شرکت‌ها در بازار معامله نخواهد شد.
این هشدار، هشدارِ فرایند تعلیق است که پس از آن معمولا شرکت‌ها اقدام به انتشار صورت‌های مالی خود می‌کنند. در حقیقت سازمان بورس به کمک این هشدار سعی در برقراری نظم در بازار دارد. به این ترتیب شرکت‌ها تمام تلاش خود را می‌کنند تا اطلاعات و صورت‌های مالی را به موقع ارائه کنند.
فرایند تعلیق در بورس یعنی چه؟
فرایند تعلیق به فرایندی گفته می‌شود که ناشر یا همان شرکت بورسی طی آن باید برخی اقدامات را انجام دهد تا مانع از تعلیق سهام شود. مطابق رویه اجرایی مواد ۳۸ و ۳۹ دستورالعمل پذیرش اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار تهران، پس از این که مشخص شود شرکت‌ها الزامات پذیرش و افشای اطلاعات را رعایت نکرده‌اند، ناشر طی زمان فرایند تعلیق فرصت دارد تا حداقل الزامات را رعایت کند. در صورتی که این اتفاق نیفتد، سهام در وضعیت مشمول فرایند تعلیق قرار می‌گیرند. لازم به ذکر است که در طی فرایند مذکور، معاملات سهام به صورت عادی و مطابق روال همیشگی انجام می‌شود.
مفهوم فرایند تعلیق با خودِ تعلیق متفاوت است. به بیان دیگر زمانی که سهام مشمول فرایند تعلیق می‌شود، هم‌چنان معاملات آن مطابق با روال عادی و قبلی در جریان است. چنان‌چه شرکت‌ها طی زمان مشخص‌شده، حداقل الزامات را فراهم نکنند، در آن صورت نماد تعلیق خواهد شد. این مسئله بیان‌گر آن است که نماد متوقف خواهد شد و تا اطلاع بعدی معاملاتی در آن صورت نخواهد گرفت.
از کجا بفهمیم سهام شرکت‌ها مشمول فرایند تعلیق شده است؟
یکی از نکاتی که حتماً باید پیش از سرمایه‌گذاری روی سهمی خاص بررسی کرد این است که آیا سهام موردنظرمان مشمول فرایند تعلیق است یا خیر. فهرست نمادهایی که مشمول این فرایند هستند، روزانه در سایت سازمان بورس درج می‌شود. به منظور آگاهی از فهرست سهام مشمول فرایند تعلیق و سهام تحت احتیاط در بورس می‌توانید به فهرست نمادهای تحت احتیاط و مشمول فرآیند تعلیق در این سامانه مراجعه کنید. هم‌چنین برای اطلاع از نمادهای تعلیقی و تحت احتیاط در فرابورس نیز می‌توانید فهرست نمادهای تحت احتیاط، مشمول فرآیند تعلیق و تعلیق شده در این بازار را مشاهده کنید.
در لینک مربوط به سایت سازمان بورس دو بخش وجود دارد. در پنجره سمت راست می‌توانید فهرست سهام مشمول فرایند تعلیق و هم‌چنین نمادهای تحت احتیاط را ببینید. در این بخش می‌توانید تاریخ اعمال وضعیت و دلایل این امر را نیز مطالعه کنید. اما در پنجره سمت چپ، نمادهایی که تعلیق شده‌اند به صورت فهرست مشخص شده‌اند.
به علاوه راه دیگری نیز برای آگاهی از این مسئله وجود دارد. در سایت شركت مديريت فناوری بورس تهران به آدرس tsetmc.com چنان‌چه نمادی مشمول فرایند تعلیق شده باشد، در کنار نام آن شرکت علامت مثلث خطر دیده می‌شود. با کلیک روی این علامت می‌توانید متوجه دلیل تعلیق شوید. نمادهایی که با این علامت مشخص شده‌اند، به طور موقت از جانب سازمان بورس هشدار دریافت کرده‌اند و شما باید در خصوص آن‌ها با احتیاط بیشتری عمل کنید.
اعطای فرصت به سهام مشمول فرایند تعلیق
سازمان بورس، پس از هشدار، فرصتی را به شرکت‌ها می‌دهد تا مشکلات را برطرف کنند. شرکت‌ها برای این‌که سهام خود را از لیست مشمول فرایند تعلیق خارج کنند و مانع از تعلیق شوند باید طی زمان مشخص شده، دستورالعمل‌های لازم را انجام دهند. بعد از اتمام این زمان، چنان‌چه شرکت‌ها اقدامات لازم را انجام ندهند، نماد آن‌ها تعلیق می‌شود. در سایت کدال به آدرس codal.ir، می‌توانید این اطلاعیه‌ها را مطالعه کنید.
در حقیقت سازمان بورس پیش از آن‌که نماد یک شرکت بورسی را تعلیق کند، به سهام‌داران آن شرکت مهلت می‌دهد تا در صورت تمایل سهام خود را بفروشند و نقد کنند. هم‌چنین به شرکت نیز این فرصت را می‌دهد که اقدامات لازم را به منظور جلوگیری از تعلیق انجام دهد. به این ترتیب چنان‌چه شرکت‌ها در یک قدمی تعلیق باشند (قبل از تعلیق یا بعد از تعلیق) در فهرست سهام تحت احتیاط جای می‌گیرند. چنان‌چه شرکت نتواند پس از فرصت اعطاشده الزامات را فراهم کند، تعلیق می‌شود.
بیشتر بخوانید
روش مشاهده اطلاعیه اعطای فرصت به شرکت‌های مشمول فرایند تعلیق در سامانه کدال
به این منظور پس از آن‌که وارد سایت کدال شدید، می‌توانید در بخش اطلاعیه‌ها، نماد موردنظر را وارد و جستجو کنید. اگر سهام مشمول فرایند تعلیق شده باشد، در میان اطلاعیه‌ها، اطلاعیه‌ای با عنوان «اعطای فرصت به ناشر جهت رعایت دستورالعمل پذیرش اوراق بهادار» را خواهید دید. در اطلاعیه مذکور دلیل تعلیق نماد ذکر شده است و هم‌چنین تاریخی برای فراهم کردن الزامات نیز مشخص شده است. ناشر موظف است تا آن تاریخ اقدامات لازم را انجام دهد تا از تعلیق رهایی یابد. البته این امکان نیز وجود دارد که فرصت اعطاشده تا تاریخ دیگری تمدید شود. این مسئله نیز از طریق اطلاعیه دیگری در سایت کدال، قابل مشاهده است.
بازگشایی نمادهای تعلیق‌شده چه زمانی اتفاق می‌افتد؟
تا کنون دریافتیم که اگر سهام مشمول فرایند تعلیق، از فرصت اعطاشده استفاده نکنند، تعلیق می‌شوند. اما زمان خروج از تعلیق با توجه به عملکرد شرکت‌ها متفاوت است. هر زمان که ناشر دلایل تعلیق‌شدن را برطرف کند، از تعلیق خارج می‌شود. البته گاهی پیش می‌آید که ابهامات زیادی در ارائه اطلاعات وجود دارد. به این ترتیب نماد به مدت طولانی بسته خواهد ماند. به همین دلیل است که لازم است پیش از خرید سهام، به این مسئله توجه کنید تا سرمایه‌تان به مدت طولانی راکد نماند.
برای بازگشایی نمادهای تعلیق‌شده هیچ محدودیت زمانی وجود ندارد. چنان‌چه نمادی بیش از پنج روز متوقف شود، با عنوان تعلیق شناخته خواهد شد. تعلیق نماد معمولاً از ۳ تا ۱۰ روز است و ممکن است حداکثر تا ۳۰ روز نیز ادامه پیدا کند.
معامله تحت احتیاط در بورس چیست؟
شرکت‌های مشمول معاملات تحت احتیاط به شرکت‌هایی گفته می‌شود که مشمول بندهای ب و ج ماده ۱۹ مکرر ۱ دستورالعمل اجرایی نحوه انجام معاملات بورس اوراق بهادار شده‌اند. چنان‌چه یکی از سه اتفاق زیر رخ دهد، نماد شرکت تحت احتیاط می‌شود. این سه اتفاق عبارت‌اند از:
- عدم افشای به موقع اطلاعات بااهمیت موضوع ماده ۱۳
- ورشکستگی یکی از مشتریان عمده ناشر
- ظن دست‌کاری بازار
با وقوع یکی از این سه اتفاق، نماد ظرف مدت ۱۰ روز متوقف می‌شود. سپس ناشر و سازمان بورس با هم مکاتبه می‌کنند. نهایتاً سازمان ۳۰ روز به ناشر مهلت می‌دهد تا بتواند با انجام موارد لازم، از تعلیق جلوگیری کند. چنان‌چه یک ماه از زمان تعلیق بگذرد ولی ناشر هیچ اقدامی به منظور رفع تعلیق انجام ندهد، ممکن است دو حالت متفاوت پیش آید:
- احتمال دارد سهام تحت احتیاط باز شود. در این حالت سازمان بورس به سهام‌داران اعلام می‌کند که این شرکت از شفافیت برخوردار نیست. کارگزاران در چنین شرایطی فرم اطلاع از ابهام را نیز به سهام‌داران می‌دهند.
- احتمال دیگر آن است که نماد بازگشایی نشود و بررسی‌های لازم به منظور اخراج از بورس در دستور کار قرار گیرد.
باید به این مسئله هم توجه کرد که شرکت‌هایی که در فهرست سهام تحت احتیاط جای می‌گیرند حتما تعلیق نمی‌شوند. چرا که ممکن است با رفع مشکلات و با توجه به دستورالعمل‌های سازمان بورس، وضعیت تغییر کند و سهام از حالت تعلیق خارج شود.
آیا خرید و معامله سهام مشمول فرایند تعلیق یا تحت احتیاط خطرناک است؟
سوال این‌جاست که آیا باید از انتشار اخبار مربوط به تعلیق سهام ترسید؟ پاسخ واضح است: بله. در بسیاری از مواقع، در اخبار مختلف می‌خوانیم که این مسئله ترسی ندارد و این سهام با سایر سهام تفاوت چندانی ندارند؛ اما این نمادها چندان قابل‌اعتماد نیستند زیرا شفافیت در اطلاعات را رعایت نکرده‌اند. در بسیاری از موارد، فرایند تعلیق سهام مدتی طول می‌کشد و سرمایه سهام‌داران به اصطلاح می‌خوابد. پس در خرید این‌گونه سهام باید احتیاط لازم را مدنظر قرار داد.
به‌علاوه نباید به اشتباه تصور کرد که به محض انتشار اخبار در این خصوص، باید بلافاصله سهام خود را بفروشیم؛ اتفاقی که در بسیاری از مواقع رخ می‌دهد و سرمایه‌گذاران بلافاصله صف‌های فروش سنگین تشکیل می‌دهند. به این مسئله توجه کنید که اگر سهام مشمول فرایند تعلیق یا تحت احتیاط شود، هیچ ارتباطی با سودده یا زیان‌ده بودن شرکت ندارد. در واقع عوامل مختلفی در این مسئله دخیل هستند که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به عدم رعایت شفاف‌سازی و یا عدم ارائه به‌موقع اطلاعات اشاره کرد. البته که در اکثر مواقع، شرکت‌ها الزامات موردنیاز را فراهم می‌کنند و در جهت رفع تعلیق می‌کوشند. به این ترتیب نماد مذکور، به حالت عادی برمی‌گردد و در شرایط معمول معامله می‌شود.
جمع‌بندی
شرکت‌های بورسی ممکن است به دلایل مختلفی که عمده‌ی آن به گزارش‌های صورت‌های مالی برمی‌گردد، مشمول فرایند تعلیق و یا حتی توقف دائمی شوند. حتی ممکن است برخی از سهم‌ها در وضعیت تحت احتیاط قرار گیرند که این مورد نیز مربوط به عدم ارائه گزارش‌های روتین بورسی، ورشکستگی یا ظن دست‌کاری بازار است.
اگر سهام‌دار شرکتی هستید که نماد آن به چنین وضعیتی دچار می‌شود، باید به خاطر داشته باشید که نیازی به تصمیم‌گیری‌های عجولانه نیست. لازم است که با مطالعه اطلاعیه‌های مندرج در سایت کدال، وضعیت شرکت را پیگیری کنید. سپس می‌توانید با توجه به این اطلاعات، اقدام به فروش و یا نگهداری سهام خود کنید. علاوه بر آن، در سایت کدال می‌توانید دلایلی را که موجب تعلیق شدن نماد شرکت شده است را مطالعه کنید. با آگاهی از این دلایل و مسائل می‌توانید به شناخت بهتری از شرکت دست پیدا کنید و اقدامات منطقی‌تری را انجام دهید. بدیهی است که باید پیش از خرید سهام هر شرکتی، حتما وضعیت آن را از نظر مشمولیت تعلیق بررسی کنیم.
