ترفند پانزی چیست؟ فریب سرمایه‌گذاران با وعده پرداخت سود کلان و نامتعارف

در بازارهای مالی گاهی با چنان وعده‌های وسوسه‌کننده‌ای مواجه می‌شویم که مقاومت در برابر آن‌ها ناممکن به نظر می‌رسد. مثلا ممکن است به شما پیشنهاد دهند که در ازای سرمایه‌گذاری، ماهانه درصد بالایی سود به شما پرداخت می‌کنند. شما احتمالا با یک حساب سرانگشتی، وسوسه می‌شوید و ممکن است پیشنهاد این فرد را بپذیرید؛ غافل از این‌که قرار است درگیر ترفند پانزی شوید! ترفند پانزی یکی از شیوه‌های کلاه‌برداری است که رواج بسیاری دارد. اما ترفند پانزی چیست و منشا آن از کجاست؟ آیا مجازاتی برای این جرم وجود دارد؟ چگونه می‌توان این شیوه کلاه‌برداری را تشخیص داد؟

• ترفند پانزی چیست؟
• بررسی سیستم‌های مشابه با طرح پانزی
• چرخه حیات ترفند پانزی؛ از تاسیس تا انحلال
• نشانه‌هایی برای تشخیص ترفند پانزی
• ترفند پانزی در ایران
• مجازات کلاه‌برداری با ترفند پانزی در ایران چیست؟
• جمع‌بندی

ترفند پانزی چیست؟

می‌توان گفت هرکجا که ردپای سرمایه‌گذاری وجود داشته باشد، احتمال دارد که سروکله ترفند پانزی نیز پیدا شود. در این روش سرمایه‌گذاران با امید به دریافت سودهایی بسیار بالاتر از حد معمول، در دام کلاه‌برداران اسیر می‌شوند. اما سازوکار ترفند پانزی چیست؟ماهیت این طرح کلاهبرداری به گونه‌ای است که افراد زیادی در فرصتی کوتاه، به سرمایه‌گذاری جذب می‌شوند. در نتیجه با تکیه بر دارایی سرمایه‌گذاران جدید، وعده‌هایی که به سرمایه‌گذاران قبلی داده شده بود، محقق می‌شود. در واقع شرکت سود سرمایه‌گذاران نخست را از طریق دارایی سرمایه‌گذاران جدید پرداخت می‌کند. در این روش اما، خبری از سودسازی واقعی و حتی فعالیت‌های اقتصادی نیست.

ترفند پانزی سودهای بالایی را به سرمایه‌گذاران وعده می‌دهد که در کوتاه‌مدت ثابت و بادوام هستند. برای این‌که سودهای پرداختی دائمی باشد، شرکت همواره به ورود و تزریق یک جریان پول نیاز دارد. این امر به عهده سرمایه‌گذاران است که دارایی‌های خود را به این شرکت تزریق می‌کنند و موجب می‌شوند شرکت به حیات خود ادامه دهد. اما در نهایت چنین سیستمی از بین خواهد رفت. چرا که اصلا سود واقعی در کار نیست و اگر هم باشد، کمتر از مقداری است که به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌شود.

در بیشتر مواقع چنین سیستمی شناسایی و از جانب مراجع قانونی منحل می‌شود. چرا که اعمال آن مشکوک بوده و یا پای اسناد اعتباری ثبت‌نشده در میان است. به علاوه هم‌زمان با جذب سرمایه‌گذاران بیشتر، ظن مراجع قانونی نیز افزایش می‌یابد. در نتیجه پیگیری این مراجع، آن‌چه اتفاق می‌افتد، فروپاشی این سیستم است.

سود قطعی و ثابت در ماه، دوبرابر کردن سرمایه و هم‌چنین سیستم‌هایی که در چند سطح سرمایه افراد را جمع‌آوری و جذب می‌کنند از جمله انواع طرح پانزی هستند که در نهایت موجب ضرر سنگین سرمایه‌گذاران می‌شود. در نهایت زمانی که سیستم اشباع می‌شود و سرمایه‌گذار جدیدی وجود ندارد، طراح پانزی با مبالغ هنگفتی که به دست آورده است، متواری می‌شود.

خالق ترفند پانزی کیست؟

چارلز پانزی (Charles Ponzi) در سال ۱۹۲۰ از این ترفند استفاده کرد و بر همین اساس نام او بر این طرح گذاشته شد. البته که پانزی این سیستم را اختراع نکرد، اما با توجه به تبلیغاتی که انجام داد، توانست پول زیادی را از سرمایه‌گذاران جذب کند. او کوپن‌های تخفیف اداره پست را می‌خرید و سپس آن‌ها را در آمریکا و سایر کشورها به سرمایه‌گذاران می‌فروخت. پانزی به آن‌ها وعده می‌داد که در ۴۵ روز ۵۰ درصد سود خواهند کرد. هم‌چنین وعده سود ۱۰۰ درصدی را نیز در ۹۰ روز می‌داد. پس از مدتی او توانست نخستین سودهای وعده‌داده‌شده را از طریق پول‌های سرمایه‌گذاران بپردازد. به این ترتیب موفق شد طی مدت یک سال، چیزی حدود ۲۰ میلیون دلار به دست آورد.

مثالی از ترفند پانزی

فرض کنید که یک کلاه‌بردار می‌خواهد ترفند پانزی را اجرا کند. در قدم نخست یک سایت یا شرکت تاسیس می‌کند تا فعالیت خود را بر مبنای آن انجام دهد. سپس به سرمایه‌گذاران وعده می‌دهد که اگر مبلغی به او پرداخت کنند، او از این پول استفاده و آن را در بازارهای بزرگ دنیا سرمایه‌گذاری می‌کند. سپس سود تضمینی بالایی به آن‌ها پرداخت می‌کند. اما حقیقت آن است که خبری از سرمایه‌گذاری نیست. آن‌چه اتفاق می‌افتد نقل و انتقال پول از یک فرد به فرد دیگر است.

در این حالت، سرمایه‌گذاران پول‌های خود را در این شرکت سرمایه‌گذاری می‌کنند. سپس کلاه‌بردار از این پول‌ها استفاده می‌کند و به نفرات اولی که سرمایه‌گذاری کرده‌اند، سود وعده ‌داده ‌شده را پرداخت می‌کند. در نتیجه افراد مطمئن می‌شوند که وعده‌ها واقعی است و بیشتر به این شرکت اعتماد می‌کنند. تا زمانی که کلاه‌بردار از دارایی سرمایه‌گذاران جدید، سود سرمایه‌گذاران اولیه را می‌پردازد، این طرح ادامه پیدا می‌کند. اما زمانی می‌رسد که کلاه‌بردار مبلغ قابل توجهی را جمع‌آوری کرده است. هم‌چنین دیگر سرمایه‌گذاران جدیدی وجود ندارند که بخواهند دارایی خود را به شرکت تزریق کنند. در چنین شرایطی مشخص است که سرنوشت ترفند پانزی و سرمایه‌گذاران آن چیست. در نهایت کلاه‌بردار به هدف خود می‌رسد و با پول‌هایی که به دست آورده، می‌گریزد.

با توجه به آن ‌که بقای این طرح در گروی جذب سرمایه‌های جدید است، می‌توان گفت بر اساس قاعده تصاعد و جمعیت، یک طرح پانزی معمولا بیش از دو سال عمر نخواهد کرد.

چرا کلاهبرداری پانزی تا این حد فراگیر شد؟

در واقع با گسترش اینترنت، بستر مناسبی برای پیاده‌سازی طرح پانزی فراهم شد. چرا که دریافت مبالغ و تبلیغات از طریق اینترنت، کار آسان‌تری است. مزیت این شیوه آن است که موجب ناشناس ماندن طراح پانزی می‌شود.

اما به این مسئله دقت کنید که زمانی که سرمایه‌گذاران اولیه، سود خود را دریافت می‌کنند، به طمع دریافت سود بیشتر مجددا اقدام به سرمایه‌گذاری در این سیستم می‌کنند. به این ترتیب طراح پانزی خود اقدامی انجام نمی‌‌دهد و حتی به سرمایه چندانی نیز نیاز ندارد. طراح پانزی هم‌چنین طرح‌هایی را ارائه می‌کند که موجب می‌شود سرمایه‌گذاران مشتاق شوند که دارایی‌شان به مدت بیشتری در شرکت باقی بماند. چرا که به آن‌ها وعده داده می‌شود که در این صورت سودهای بیشتری دریافت می‌کنند. حتی زمانی که تعدادی از سرمایه‌گذاران بخواهند پول خود را پس بگیرند، این مبلغ به سرعت و از محل دارایی سایر سرمایه‌گذاران پرداخت می‌شود. به این ترتیب دیگر جای هیچ شک و شبهه‌ای باقی نمی‌ماند و افرادی زیادی به این سیستم اعتماد می‌کنند.

بررسی سیستم‌های مشابه با طرح پانزی

چند سیستم دیگر نیز در بازارهای مالی وجود دارند که سازوکار آن‌ها مشابه ترفند پانزی است. در ادامه دو مورد از سیستم‌های سرمایه‌گذاری مشابه ترفند پانزی را بررسی می‌کنیم و توضیح می‌دهیم که شباهت‌های آن‌ها با این طرح چیست.

حباب اقتصادی

از آن‌جا که پول در حباب اقتصادی از یک مشارکت‌کننده دریافت و به یک مشارکت‌کننده دیگر پرداخت می‌شود، مشابه سیستم پانزی است. اما از برخی جهات با آن تفاوت دارد. مثلا یک حباب بورسی موجب می‌شود قیمت‌ها همواره افزایش پیدا کند. این مسئله به آن دلیل است که سهم، خریداران بیشتری پیدا می‌کند و با افزایش تقاضا، قیمت سهم نیز روز به روز بیشتر می‌شود. اما در ترفند پانزی، شخصی باید وجود داشته باشد تا با وعده‌ سودهای بالا، سرمایه‌گذاران را فریب دهند. شباهت این دو سیستم نیز در آن است که در هر دو، قیمت دارایی از ارزش ذاتی‌اش عبور می‌کند.

سیستم هرمی

سیستم‌های هرمی نیز شکلی دیگر از کلاه‌برداری هستند که تا حدودی از طرح پانزی تبعیت می‌کنند. در واقع آن‌چه در یک سیستم هرمی اتفاق می‌افتد، باور نادرستی است که در خصوص یک وضعیت اقتصادی شکل می‌گیرد؛ یعنی افراد به دریافت و کسب نرخ سود بی‌نهایت امیدوار هستند. در سیستم‌های هرمی، به افراد چنین وعده داده می‌شود که اگر عضو جدیدی را وارد سیستم کنند که منجر به سرمایه‌گذاری او شود، این مسئله سودهای نجومی فراوانی را در پی خواهد داشت. یک سیستم هرمی می‌تواند بر اساس کالا یا خدمات ایجاد شود که عضو جدید باید آن‌ها را خریداری کند. به این ترتیب شخصی که در بالای هرم وجود دارد از این خریدها منتفع خواهد شد.

تا زمانی که فرد جدیدی وجود داشته باشد که وارد سیستم شود، سودآوری هم‌چنان ادامه خواهد داشت. به این ترتیب کلاه‌بردار نیز سود خواهد کرد؛ درست مانند آن‌چه در ترفند پانزی رخ می‌دهد. اما پس از مدتی که خبری از عضو جدید نباشد، سرمایه‌گذاری جدیدی نیز در کار نخواهد بود و در نتیجه طرح از بین می‌رود. در شرایطی دیگر، کلاه‌بردار می‌تواند در ازای دریافت پول، حتی از ارائه محصول یا خدمات نیز سر باز زند و با دارایی‌هایی که به دست آورده است، بگریزد.

مطابق با یک فرمول آماری، زمانی که یک شرکت هرمی از بین برود، در انتهای کار ۸۸ درصد از سرمایه‌گذاران متضرر خواهند شد. بدیهی است که تنها افراد حاضر در راس هرم می‌توانند به سود خوبی دست پیدا کنند.

شباهت‌های سیستم هرمی و پانزی

در هر دو شیوه، کلاه‌بردار سودهای نجومی و فراوان را به سرمایه‌گذاران وعده می‌دهد. به این ترتیب و با جذب سرمایه افراد، به سود فراوانی دست پیدا می‌کند. شباهت دیگر هم آن است که در هر دو سیستم باید عضو جدید وجود داشته باشد. در غیر این صورت، سیستم متلاشی خواهد شد. بقای این سیستم‌ها تا زمانی ادامه خواهد داشت که سرمایه‌ی تازه به آن‌ها تزریق شود.

تفاوت طرح هرمی و پانزی

طرح پانزی در بورس و یا سایر بسترهای مالی به کار گرفته می‌شود. اما در طرح‌های هرمی، معمولا افراد به فروش کالا یا خدمات اقدام می‌کنند. از طرف دیگر، در طرح پانزی معمولا خبری از سیستم‌های شبکه‌ای و سلسله‌مراتبی نیست. اما در طرح‌های هرمی، با شبکه‌ای از اعضا سروکار داریم.

به علاوه یک سیستم هرمی معمولا زودتر از بین می‌رود. چرا که برای بقای خود نیازمند آن است که اعضای جدید به صورت تصاعدی وارد سیستم شوند. اما در طرح پانزی، طراح می‌تواند با وعده‌هایی که می‌دهد سرمایه‌گذاران فعلی را به سرمایه‌گذاری مجدد ترغیب کند. یعنی حتی با تعداد مشارکت‌کنندگان کمی هم می‌توان این سیستم را سرپا نگه داشت.

به عنوان آخرین تفاوت و نکته هم می‌توان گفت که طرح پانزی از اساس کلاه‌برداری است و قانون نیز در برابر آن می‌ایستد. اما این امکان وجود دارد که طرح هرمی قانونی باشد.

چرخه حیات ترفند پانزی؛ از تاسیس تا انحلال

از زمان شکل‌گیری تا فروپاشی طرح پانزی، چهار مرحله وجود دارد که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم.

تبلیغات فریبنده و جذاب

در این بخش، کلاه‌بردار یا طراح پانزی دست به تبلیغاتی می‌زند که سرمایه‌گذاران را از این طریق جذب می‌کند. در این تبلیغات سودهای کلان و ارقام نجومی وعده داده می‌شوند که موجب فریب سرمایه‌گذاران و جذب سرمایه آن‌ها می‌شود. این مرحله نخستین اقدام برای پیاده‌سازی ترفند پانزی است.

جلب اعتماد از طریق واریز سود

در یک طرح پانزی به منظور جلب اعتماد سرمایه‌گذاران، سودهای افرادی که زودتر به این سیستم پیوسته‌اند، پرداخت می‌شود. درست است که این سودها، از طریق دریافت پول سرمایه‌گذاران جدید تامین می‌شود، اما آن‌ها از این ماجرا خبر ندارند و گمان می‌کنند این سود در پی فعالیت‌های شرکت حاصل شده است. نتیجه این پرداخت سود، اعتماد بیشتر به این سیستم است که موجب استقبال سایرین از آن می‌شود.

ورود سرمایه

با توجه به اقداماتی که در مرحله دوم صورت می‌گیرد، افراد زیادی به این سیستم می‌پیوندند. به این ترتیب سرمایه‌های عظیمی وارد این چرخه می‌شود و افراد به امید دریافت سودهای فراوان، سرمایه‌های بیشتری را به این سیستم تزریق می‌کنند.

فروپاشی طرح

در نهایت زمانی که کلاه‌بردار توانست پول‌های فراوانی را از این طریق کسب کند، سایت و یا شرکت را منحل می‌کند و سرمایه‌گذاران از این امر متضرر می‌شوند. البته در برخی از شرایط، طراح به فعالیت خود ادامه می‌دهد و زمانی که سرمایه ورودی از میزان سرمایه خروجی کمتر باشد، طرح از بین می‌رود.

فروپاشی و انحلال طرح پانزی در پایان با یکی از حالت‌های زیر رقم می‌خورد:

• طراح پانزی، تمام پول‌هایی را که از این طریق به دست آورده است، برمی‌دارد و فرار می‌کند.
• به دلیل آن‌ که این سیستم نیازمند تزریق نقدینگی است تا بتواند از پس پرداخت سودهای بالاتر برآید، با کند شدن این روند مشکلات آغاز می‌شود. به خاطر داشته باشید که وعده سودهای بالاتر احتمال فروپاشی را افزایش می‌دهد. به ویژه آن‌ که ممکن است وحشت از عدم نقدشوندگی و یا وضعیت رکود اقتصادی، موجب شود که افراد زیادی پول خود را به یک‌باره درخواست کنند. در صورت وقوع این اتفاق، عمر سیستم را باید تمام‌شده تلقی کرد.

نشانه‌هایی برای تشخیص ترفند پانزی

کلاه‌برداری با کمک ترفند پانزی در شکل‌های مختلفی انجام می‌شود. اما برخی از موارد در تمام این شیوه‌ها دیده می‌شوند که با اطلاع از آن‌ها می‌توان به میزان زیادی از چنین طرح‌هایی آگاه شد. اما نشانه‌های یک طرح سرمایه‌گذاری مشوک به ترفند پانزی چیست؟

سودهای نجومی و تضمینی

هرکجا دیدید که وعده سودهای نجومی و تضمین پرداخت آن‌ها را وعده می‌دهند، می‌توانید به آن طرح شک کنید. سودهایی که در این طرح وعده می‌دهند، بسیار بیشتر از عوایدی است که می‌توان از طریق سرمایه‌گذاری پول به دست آورد. مثلا اگر قرار باشد شما فعالیتی را با پول خود آغاز کنید و ماهیانه ۱۰ درصد سود از آن کسب کنید، این طرح‌ها وعده سودهایی بیشتر از ۱۰ درصد را می‌دهند. اما مورد دیگر تضمینی بودن پرداخت سود است. همین امر خود موجب می‌شود که این طرح با عقل و منطق سازگار نباشد.

ناشناس بودن طراح

زمانی که یک طرح پانزی اجرا می‌شود، معمولا اطلاعاتی که از تیم و فعالان طرح در دسترس است بسیار کم و ناچیز است. حتی ممکن است اصلا اطلاعاتی وجود نداشته باشد. در صورت وجود اطلاعات نیز معمولا از اسامی مستعار استفاده می‌شود؛ چرا که طراح پانزی نباید شناسایی شود. در غیر این صورت نمی‌تواند به آسانی کلاه‌برداری کند.

عدم شفافیت در فعالیت‌ها

در یک ترفند پانزی، خبری از جزئیات فعالیت‌ها نیست. یعنی سرمایه‌گذاران نمی‌دانند که سودهای نجومی از کجا می‌آید و چگونه شرکت این سودها را تضمین می‌کند. درست است که شرکت‌ها ادعا می‌کنند که سود را از طریق سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی به دست می‌آورند اما از چگونگی آن سخنی به میان نمی‌آورند یا صورت‌های مالی شفافی را ارائه نمی‌کنند.

عدم وجود اطلاعات تماس معتبر

معمولا در یک طرح پانزی خبری از شیوه‌های ارتباطی معتبر نیست. یعنی حتی اگر هم راه ارتباطی و یا آدرسی موجود باشد، مربوط به دفتر کاری است که پس از مدتی کوتاه جمع می‌شود. به طور کلی ناشناس بودن مالکین شرکت، از ویژگی‌های اصلی یک طرح پانزی به شمار می‌رود.

روش‌های عجیب برای دریافت پول

طراح پانزی معمولا پول سرمایه‌گذاران را از طریق درگاه‌های غیرقانونی دریافت می‌کند. چرا که می‌خواهد دغدغه‌ای در خصوص پیگیری پلیس نداشته باشد.

فقدان مجوزهای قانونی

طر‌ح‌های پانزی فاقد مجوزهای قانونی و رسمی هستند. اما در برخی از مواقع، طراحان پانزی چنان حرفه‌ای هستند که می‌توانند با فریب مراجع قانونی، مجوزهای معتبر را نیز دریافت کنند.

ترفند پانزی در ایران

با توجه به مواردی که گفته شد، بد نیست به دو طرح پانزی در ایران هم اشاره‌ای کنیم تا بهتر متوجه شوید که طراحان سیستم پانزی چگونه می‌توانند کلاه‌برداری کنند. دو شرکتی که از این ترفند در ایران استفاده کرده‌اند، سوئیس‌کش و یونیفاندز نام دارند. در سال ۱۳۸۶ اعضا و عوامل این شرکت‌ها دستگیر و مجازات شده‌اند.

سوئیس‌کش

سوئیس‌کش یک شرکت سرمایه‌گذاری اینترنتی است که بیشتر اعضای آن اهل مالزی و ایران هستند. این شرکت با پذیرش سرمایه‌گذاری‌هایی بیش از ۱۰۰۰ دلار، ماهیانه ۲۵۰ دلار به عنوان سود به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌کند. هم‌چنین به هر سرمایه‌گذار که عضو جدیدی را به مجموعه معرفی کند، ۱۰۰ دلار نیز پرداخت خواهد شد. این روش دقیقا مشابه سازوکار سیستم هرمی است. در نتیجه پول‌های شرکت از طریق دارایی سرمایه‌گذاران تامین می‌شود. پس از دستگیری عوامل این شرکت در سال ۱۳۸۶، ۸۰ نفر از سرشاخه‌های این شبکه نیز دستگیر و محاکمه شدند.

یونیفاندز

یکی دیگر از شرکت‌هایی که با تکیه بر ترفند پانزی در بورس فعالیت می‌کند، یونیفاندز نام دارد. البته مرکز اصلی فعالیت این شرکت در مالزی است اما اکنون دامنه فعالیت آن به کشور ما هم کشیده شده است. سرمایه‌گذاران زیادی به امید دریافت سودهای نجومی، دارایی خود را در این شرکت سرمایه‌گذاری کرده‌اند.

مجازات کلاه‌برداری با ترفند پانزی در ایران چیست؟

مطابق با ماده ۱ قانون تشدید مجازات مرتکبان ارتشا و اختلاس و کلاه‌برداری، کلاه‌بردار غیرشبکه‌ای باید اصل مال را به صاحبش برگرداند. علاوه بر این مسئله، از یک تا هفت سال نیز به حبس محکوم خواهد شد. در کنار این موارد،‌ باید جزای نقدی را معادل مبلغی که دریافت کرده است، بپردازد.

چنان‌چه در کلاه‌برداری غیرشبکه‌ای، مبلغ کلاه‌برداری زیاد نباشد، مجرم علاوه بر رد مال، به حبس از شش ماه تا سه سال به علاوه‌ی پرداخت جزای نقدی به اندازه دو برابر مالی که از این طریق به دست آورده است، محکوم می‌شود.

مجازات کلاه‌برداری کلان، حبس از پنج تا ۲۰ سال است و دادگاه تمام اموالی را که از این طریق به دست آمده است، ضبط خواهد کرد. افزون بر جریمه مالی و حبس، مجرم به ۲۰ تا ۷۴ ضربه شلاق در انظار عمومی نیز محکوم خواهد شد. در برخی از موارد خاص، کلاه‌برداری مربوطه با عنوان مجرمانه‌ی فساد فی‌الارض مورد قضاوت قرار می‌گیرد و مجازات این کلاه‌برداران، اعدام خواهد بود.

درست است که در قانون چنین اعلام شده است که مجرم باید اموال را به صاحبانش برگرداند؛ اما ردیابی و دسترسی به اموال محکوم کار بسیار دشواری است. چنان‌چه شاهد اجرای یک ترفند پانزی باشید، نمی‌توانید به تنهایی کلاه‌برداران را شناسایی کنید، بلکه لازم است با کمک حقوق‌دانان و وکلای حرفه‌ای، اقدامات متقلبانه مجرمان را در دادگاه اثبات کنید.

توصیه پلیس در خصوص کلاهبرداری پانزی

به گفته پلیس، هر سایت معتبری را می‌توان جعل کرد. از این رو نمی‌توان تنها به ظواهر امر و مجوزهای کسب‌وکار‌های اینترنتی اکتفا کرد. برای راستی‌آزمایی در این زمینه، لازم است که مستقیما از مراکز مذکور، مراتب را پیگیری کنید و اعتبارسنجی‌های لازم را به عمل آورید.

به منظور مطالعه مطالب آموزشی در این خصوص، پیگیری جرایم سایبری، در امان بودن از ترفندهای مجرمانه نظیر طرح پانزی و هم‌چنین گزارش هر گونه جرم و تخلف در این رابطه، می‌توانید به وب‌سایت پلیس فتا به آدرس www.cyberpolice.ir، مراجعه کنید.

جمع‌بندی

در یک سیستم پانزی، ابتدا طراح با وعده سودِ کلان، سرمایه‌گذاران را به سیستم جذب می‌کند. سپس از طریق دریافت پول از سرمایه‌گذاران جدید، سودهای کلانی را به سرمایه‌گذاران پیشین پرداخت می‌کند. به این ترتیب اعتماد همگان را جلب می‌کند و افراد زیادی، دارایی خود را وارد این سیستم می‌کنند. سپس زمانی که دیگر سرمایه‌گذار جدیدی وجود ندارد، طراح پانزی تمام اموال به‌دست‌آمده را برمی‌دارد و فرار می‌کند.

از آن‌جا که بسترهای مالی- به خصوص بازار سرمایه- برای چنین کلاه‌بردارانی فضای خوبی را فراهم می‌کنند، لازم است که با چشمانی باز به سرمایه‌گذاری بپردازیم. تشخیص چنین طرح‌هایی سخت نیست. عقل و منطق نمی‌تواند دریافت سودهای کلان را در بازه زمانی کوتاه‌مدت بپذیرد. برای این که در دام چنین کلاه‌برداری‌هایی قرار نگیرید، یادتان باشد که حتما میزان سود وعده داده شده را به لحاظ منطقی و علمی بررسی کنید و همچنین ضمن در نظر داشتن فعالیت‌ها و صورت‌های مالی شرکت مربوطه و سنجش شفافیت آن‌ها، از مراجع رسمی استعلام‌های لازم را انجام دهید.