سهام دفاعی چیست؟ سهامی کم‌ریسک برای مدیریت سبد سرمایه‌گذاری

یکی از مسائلی که همیشه در بازار بورس باید با آن سروکله بزنیم، نحوه تشکیل و چیدمان پرتفوی یا سبد سهام است. در هنگام انتخاب سهامی که می‌خواهید روی آن‌ها سرمایه‌گذاری کنید، باید به موارد متعددی دقت کنید. مثلا نمی‌توانید تمام سبدتان را با سهامی پر کنید که همگی ریسک بالایی دارند. از سوی دیگر، دیگر منطقی به نظر نمی‌رسد که تمام دارایی خود را به خرید سهام شرکت‌هایی اختصاص دهید که بازده پایینی دارند ولی در عوض ریسک سرمایه‌گذاری آن‌ها کمتر است. اما برخی از سرمایه‌گذاران با انتخاب و خرید سهام تدافعی با احتیاط بیشتری گام برمی‌دارند. اما منظور از سهام دفاعی چیست و چه مزایا و معایبی دارد؟ در ادامه این مطلب در این باره صحبت خواهیم کرد.

منظور از سهام دفاعی یا تدافعی چیست؟

سهام تدافعی به بیان ساده به سهامی گفته می‌شود که فارغ از شرایط بازار، می‌توان روی سوددهی آن‌ها حساب کرد. چرا که سوددهی آن‌ها ارتباطی با شرایط و جو بازار ندارد. یعنی این سهام در برابر نوسان‌های بازار سرمایه، واکنشی چندانی نشان نمی‌دهند و سود آن‌ها مستمر است. از جمله ویژگی‌های این سهام این است که تقاضای خرید آن‌ها همواره در محدوده ثابتی است و دقیقا به همین دلیل است که به لحاظ سودآوری نیز در وضعیت پایداری به سر می‌برند.

ذکر یک نکته در همین ابتدا ضروری است. برخی از افراد سهام تدافعی را با سهام صنایع دفاعی اشتباه می‌گیرند. یعنی گمان می‌کنند این سهام به شرکت‌هایی مربوط است که به تولید تجهیزات نظامی مشغول است. اما با توجه به توضیحاتی که ارائه شد، مشخص است که این برداشت اشتباه است. تنها شباهت میان این سهام و سهام صنایع دفاعی در نام آن‌هاست.

سهام دفاعی چه ویژگی‌هایی دارد؟

همانند سایر انواع سهام، این دسته از سهام نیز از ویژگی‌های خاصی برخوردارند. در ادامه چند مورد از این ویژگی‌ها را بررسی می‌کنیم.

• رشد سهام تدافعی معمولا مستمر و البته ملایم است.
• این سهام از وضعیت بازار بورس و شاخص و هم‌چنین هیجان‌هایی که در بازار حاکم هستند، متاثر نیستند. همان‌گونه که در روزهای نزولی بازار و افت شاخص، این سهام هم‌چون سایر سهام‌ با افت قیمت مواجه نمی‌شوند، در شرایطی هم که بازار صعودی است و شاهد رشد شارپی اکثر سهام هستیم، به همان روند متعادل خود ادامه می‌دهند.

• ریسک سرمایه‌گذاری روی این سهام اندک است.
• سوددهی سهام تدافعی در بلندمدت نمایان می‌شود.
• ضریب بتا در این نوع سهام معمولا میزانی کمتر از یک خواهد بود.

چه کسانی به سراغ سهام تدافعی می‌روند؟

این سهام به دلیل ریسک کمی که دارند، مناسب افراد ریسک‌گریز هستند. البته که افراد بسیاری به خاطر این‌که نمی‌توانند ریسک بازار را تحمل کنند، به سراغ صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌روند تا سرمایه‌گذاری غیرمستقیم را تجربه کنند. اما اگر شما به درجه‌ای از شناخت خود رسیده‌اید که می‌دانید تحمل ریسک بالا را ندارید و ممکن است گرفتار هیجانات بازار شوید، بهتر است با خیالی آسوده و به صورت مستقیم روی این سهام سرمایه‌گذاری کنید و به اصلاح سبد سهام خود بپردازید. به این ترتیب حتی اگر بازار خرسی هم باشد، می‌توانید سود نسبی خود را دریافت کنید.

این یک قانون است که ریسک پایین، بازدهی پایین‌تری هم دارد. پس کسانی که این سهام را انتخاب می‌کنند، نباید توقع بازدهی‌های بسیار بالا را داشته باشند. این سهام به دلیل گردش مالی بالایی که دارند، قابلیت به چالش کشیدن اقتصاد کشورها را دارند. یعنی زمانی که شرایط بازار نامساعد است، قیمت‌ آن‌ها ثابت می‌ماند تا در جریان روند نزولی بازار، افت قیمت چندانی در این سهام اتفاق نیفتد. پس مشخص است هرکجا که آموزشی در مورد نحوه تشکیل سبد سهام وجود دارد، حتما یک سمت آن به سهام دفاعی برمی‌گردد.

هنگامی که در شرایط بحرانی به سر می‌بریم، سهام دفاعی عملکرد بهتری از خود نشان می‌دهند. اما در فاز توسعه، بهره‌ای پایین‌تر از نرخ بازار ایجاد می‌کنند. دلیل این امر آن است که این شرکت‌ها به دنبال کاهش ریسک‌هایی هستند که به هر دلیل ممکن است رخ دهد.

مزایای سهام تدافعی

یک بار دیگر به مطالب بخش قبلی مراجعه و ویژگی‌های سهام دفاعی را مطالعه کنید. همین خصوصیات موجب می‌شوند که در این سهام خبری از ورشکستگی نباشد. چرا که مدیریت این شرکت‌ها عملکردی قدرت‌مندانه دارد. زمانی که در چیدمان سبد، سهام تدافعی را نیز در نظر می‌گیریم، با این کار ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهیم و این عمل به تعدیل ترس‌ها و هیجان‌های سرمایه‌گذاران کمک بزرگی می‌کند.

البته مشخص است که این سهام نیز به هر حال تحت تاثیر وقایع و اتفاقات خاصی قرار می‌گیرند. به این ترتیب از مسیر اصلی خود دور می‌شوند. اما به طور کلی در شرایط بحرانی بازار بورس، معامله‌گران برای آن‌که دارایی خود را حفظ کنند، به خریداری این سهام روی می‌آورند تا بتوانند سرمایه‌گذاری خود را به شکلی متعادل انجام دهند.

به عنوان یکی دیگر از مزایای سهام تدافعی باید گفت، این سهام نسبت به سایر سهام نرخ شارپ بیشتری دارند. منظور از نرخ شارپ سودی است که از یک سهم به دست می‌آید ولی باید خطرات و موانعی را که در مسیر سرمایه‌گذاری وجود دارد نیز در نظر گرفت.

معایب سهام دفاعی

اگر مطالبی را که در بخش‌های قبلی گفتیم به دقت مطالعه کرده باشید، می‌توانید حدس بزنید که عیب این نوع سهام در چیست. مشکل سهام تدافعی به همان روند سود متعادل و ثابتی برمی‌گردد که از ویژگی‌های بارز سهام تدافعی است. در نظر بگیرید که اکثر سهام در بازار رشد خوبی داشته‌اند و برخی از سهام در مدتی کوتاه سود فراوانی نصیب سرمایه‌گذاران خود کرده‌اند. اما در همین بازار گاوی سود این سهام در مقایسه با سایر سهام کمتر است.

درست در همین شرایط است که سرمایه‌داران، سهام تدافعی خود را می‌فروشند و به سراغ سایر سهام می‌روند. استراتژی آن‌ها این است که به محض نزولی شدن بازار دوباره به سمت این سهام برگردند. اما این استراتژی غلط است. چرا که اگر سرمایه‌گذاران سهام دفاعی خود را نمی‌فروختند، در شرایط نزولی بازار کمتر متضرر می‌شدند. اما با این کار، بخشی از سود خود را از دست داده‌اند.

سهام دفاعی از منظر ریاضی و محاسبات

نرخ بهره بدون ریسک مسئله‌ای است که در بازارهای خارجی به منظور انجام برخی محاسبات از آن استفاده می‌شود. به عنوان نمونه در بورس نیویورک این میزان تقریبا با نرح بهره اوراق خزانه آمریکا برابری می‌کند. در این‌جا هم برای آن‌که عملکرد سهام محتاطانه یا تدافعی را در هنگام رکود بازار مدنظر قرار دهیم، از این نرخ استفاده می‌کنیم.

به این منظور سهامی را در نظر بگیرید که بتای آن برابر است با ۰.۵. فرض کنید بازار با افت ۱۵ درصدی مواجه می‌شود. نرخ بهره بدون ریسک را نیز برابر با سه درصد در نظر بگیرید. اما یک سهام تدافعی در این شرایط کاهشی ۹ درصدی را تجربه خواهد کرد. به محاسبات زیر دقت کنید تا دلیل این امر را متوجه شوید:

۹%= (۳% – ۱۵%-) * ۰.۵

دقت کنید که منفی کنار عدد ۱۵ به این دلیل است که بازار ۱۵ درصد ریزش داشته است.

همین ویژگی که باعث ضرر کمتر در شرایط بحرانی و نزول بازار شد، در بازار گاوی هم مانع از سودآوری بالا می‌شود. فرض کنید بازار رشدی ۱۵ درصدی را تجربه کرده است. نرخ بهره بدون ریسک هم هم‌چنان سه درصد است. در این حالت سهام تدافعی تنها شش درصد افزایش پیدا می‌کند. چرا؟ محاسبات به سادگی به این پرسش پاسخ می‌دهند:

۶٪= (۳٪ – ۱۵٪) * ۰.۵

معرفی چند سهام دفاعی

تا این جا متوجه شدیم که سهام دفاعی چیست و چه ویژگی‌هایی دارد. حالا وقت آن رسیده است تا چند صنعت را که سهام آن‌ها دفاعی است، معرفی کنیم.

سهام شرکت‌های درمانی

معمولا زمانی که صحبت از سهام دفاعی می‌شود، بسیاری از افراد به سراغ شرکت‌های تجهیزات پزشکی و دارویی می‌روند. تمام بیماران به خدمات این شرکت‌ها نیاز دارند. از این رو لازم است که هزینه موارد مربوط به تجهیزات پزشکی،‌ درمانی و دارویی تا جایی که مقدور است ثابت بماند. به همین دلیل است که سهام این شرکت‌ها در گروه سهام تدافعی جای می‌گیرد.

سهام شرکت‌های خدماتی

سهام برخی از شرکت‌های خدماتی را نیز می‌توان در دسته سهام تدافعی جای داد. خدماتی نظیر آب، گاز و برق هم در این دسته قرار می‌گیرند. به طور کلی زمانی که پای نیازهای عمومی جامعه در میان است و افراد به خدمات خاصی نیاز دارند، می‌توان ردپایی از سهام تدافعی را مشاهده کرد. به هر حال این موارد جزو نیازهای اولیه زندگی هستند و نمی‌توان از آن‌ها چشم‌پوشی کرد. به همین دلیل است که تقاضا در این زمینه‌ها زیاد است. از این رو سهام این شرکت‌ها در شرایط رکود بازار، سود خوبی دارد و نرخ بهره آن نیز کم است.

سهام شرکت‌های سرمایه‌گذاری املاک

همواره مردم برای زندگی خود به یک سقف یا سرپناه نیاز دارند. بنابراین سهام شرکت‌های سرمایه‌گذاری در زمینه املاک نیز می‌تواند گزینه‌ای برای سرمایه‌گذاری تدافعی باشد. البته دقت کنید هنگام خرید سهام به سراغ شرکت‌هایی نروید که آپارتمان‌های گران‌قیمت می‌فروشند. هم‌چنین سهام املاکی که در بخش صنعت حضور دارند، در شرایط نزولی گزینه‌های خوبی به نظر نمی‌رسند.

سهام شرکت‌هایی که کالاهای پرمصرف تولید می‌کنند

برخی از شرکت‌هایی که در زمینه تولید کالاهای ضروی و پرمصرف فعالیت می‌کنند، جزو سهام دفاعی محسوب می‌شوند. معمولا صنایع غذایی، نوشیدنی و محصولات بهداشتی در این دسته جای می‌گیرند. روند این شرکت‌ها از منظر گردش مالی ثابت و متعادل است. همین مسئله موجب می‌شود که در هنگام بروز شرایط ناهنجار اقتصادی، این شرکت‌ها با چالش مواجه نشوند.

با اینکه سهام شرکت‌های فعال در زمینه دارویی، خوراکی، خدماتی و کالاهای مصرفی در دسته سهام دفاعی قرار می‌گیرند. اما باید سهام شرکتی را انتخاب کنید که نرخ شارپ بالاتر و ریسک پایین‌تری دارند. به بیان دیگر، در میان سهام تدافعی نیز باید به جستجو بپردازید و گزینه‌هایی را انتخاب کنید که سرمایه‌گذاری در آن‌ها مناسب‌تر است.

جمع‌بندی

سهام دفاعی، محتاطانه یا غیرتناوبی به سهامی اطلاق می‌شود که ثبات بالا و ریسک پایینی دارند. همین تعریف ساده نشان می‌دهد که ویژگی سهام دفاعی چیست. نوسان‌های بازار سرمایه اثر چندانی روی این سهام ندارد و سود ثابت و مستمر در هر شرایطی پابرجا خواهد بود. هرچند استثناهایی نیز در این میان وجود دارد.

اگر به دنبال یک استراتژی کارآمد برای مدیریت یا چیدمان پرتفوی سهام خود هستید بهتر است در سبد خود حتما جایی برای خرید سهام دفاعی باز کنید. چرا که سرمایه‌گذاری روی این سهام می‌تواند ریسک سرمایه‌گذاری را تا حدی کم و سبد شما را متعادل کند. به ویژه اگر جزو سهام‌داران تازه‌وارد به بازار بورس باشید، خرید این سهام می‌تواند نخستین گام شما برای سرمایه‌گذاری مستقیم در بورس باشد.