اوراق صکوک چیست و انواع آن کدام است؟
اقتصاد کشورهای اسلامی باید از شرع آن‌ها پیروی کند. در ایران شاهد آن هستیم که برخی از مفاهیم اقتصادی جهانی به دلیل آنکه ماهیتی خارج از چارچوب شریعت دارند برای ما پذیرفتنی نیستند. یکی از این موارد اوراق قرضه یا بدهی هستند که در بازارهای مالی ایران به دلیل ربوی بودن جایگاهی ندارند. به همین خاطر برای سازگاری این اوراق با شریعت اسلام، اوراقی تعریف شد به اسم صکوک که با انجام تغییراتی در اوراق قرضه پدید آمد. مطالعه این مقاله از توان تحلیل به شما کمک می‌کند بهتر درک کنید که تفاوت میان اوراق قرضه و صکوک چیست و با انواع آن مانند صکوک اجاره آشنا شوید.
فهرست مطالب
- اوراق صکوک چیست؟
- انواع صکوک
- ارکان انتشار اوراق صکوک
- مزایا و ریسک‌های اوراق صکوک
- تفاوت و شباهت صکوک و اوراق قرضه چیست؟
- ویژگی های اوراق صکوک
- جمع بندی
- سوالات متداول با پاسخ های کوتاه
اوراق صکوک چیست؟
صکوک واژه‌ای است عربی که مفرد آن به شکل «صک» نوشته میشود و به معنای چک، حواله و برات است. در واقع صکوک جمع همان واژه‌ی چک (cheque) در عربی است. در ایران اوراق صکوک را با عنوان اوراق قرضه اسلامی می‌شناسند و تعریف می‌کنند. آنچه در اوراق صکوک حائز اهمیت است، این است که بر مبنای شریعت اسلام طراحی شده‌اند. هر چه در مورد صکوک می‌خواهید بدانید در وب‌سایت شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه به آدرس https://sukuk.ir موجود است.
از آنجا که اوراق قرضه مصداق قرض گرفتن است و با بهره همراه است، اسلام آن‌ها را قبول نمی‌کند. به همین خاطر در کشورهای اسلامی اوراق مشارکت موردتایید است و برای تامین مالی طرح فیزیکی در نظر گرفته میشود. اما گاهی تامین مالی باید در راستای خرید یک دارایی خاص یا تامین نقدینگی بنگاهی اقتصادی انجام شود. در این شرایط است که با صکوک سروکار خواهیم داشت. صکوک به عنوان جایگزین اوراق بدهی در بازار بورس ایران شناخته میشود.
این اوراق ارزش اسمی یکسانی دارند. زمانی که عملیات پذیره نویسی اوراق صکوک به پایان می‌رسد، به این معناست که خریدار مبلغ اسمی مندرج روی اوراق را به ناشر می‌پردازد تا بعدا سود حاصل از آن را به اضافه‌ی اصل پول از بانی (شرکت درخواست‌کننده‌ی تامین مالی) دریافت کند.
مبالغی که از فروش این اوراق در اختیار ناشر قرار می‌گیرد، برای خرید و تهیه‌ی دارایی‌هایی مانند زمین، ساختمان، تاسیسات، ماشین آلات و تجهیزات و وسایل حمل و نقل مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ادامه با معرفی انواع صکوک بهتر می‌فهمیم که سازوکار و ماهیت این اوراق چیست.
انواع صکوک
اوراق صکوک در ایران انواع مختلفی دارد که برخی از آن‌ها در بورس هم قابل معامله هستند. لیست انواع اوراق صکوک این‌ها هستند:
- اوراق قرض‌الحسنه
- اوراق وقفی
- اوراق اجاره
- اوراق مرابحه
- اوراق استصناع
- اوراق سلف
- اوراق منفعت
- اوراق جعاله
- اوراق رهنی
- اوراق خرید دِین
- اوراق مشارکت
- اوراق مضاربه
- اوراق مزارعه
- اوراق مساقات
- اوراق بیمه اتکایی
در این میان صکوک مشارکت و مضاربه در دسته‌ی ابزار حقوق صاحبان سهام قرار می‌گیرند و اوراق صکوک اجاره، سلف، استصناع و مرابحه ابزار بدهی هستند.
صکوک قرض‌الحسنه
قرض‌الحسنه به معنای قرض دادن پول بدون دریافت بهره است. در قراردادهای صکوک قرض‌الحسنه ناشر به میزان ارزش اسمی این اوراق، اقدام به استقراض از دارندگان آن‌ها می‌کند. پس در سررسید دقیقا به همان میزان ارزش اسمی به آن‌ها بدهکار خواهد بود. البته این اوراق عندالمطالبه هستند. به این معنا که هر زمان دارنده اصل پولش را طلب کند، ناشر باید آن را پس بدهد.
صکوک وقفی
این اوراق به افرادی واگذار میشود که می‌خواهند در طرح‌های وقفی و عام‌المنفعه شرکت کنند. در این اوراق هم مبلغ اسمی مشخص است و مهلت بازپرداخت نیز تعیین شده است.
صکوک اجاره
یکی از معروف‌ترین انواع اوراق صکوک همین صکوک اجاره است که در بورس ایران هم معامله میشود. اوراق اجاره بانام و قابل انتقال هستند. دارندگان این اوراق در مالکیت مشاع دارایی مورداجاره سهیم هستند. به عنوان مثال اگر اوراق صکوک اجاره آهن و فولاد غدیر را خریداری می‌کنید، مالکیت مشاع نسبت به دارایی مبنای آن خواهید داشت.
در اوراق صکوک اجاره حق استفاده از منافع دارایی‌ها به شخص دیگری منتقل میشود و به ازای آن اجاره‌بها دریافت میشود. زمانی که شرکت‌ها به نقدینگی نیاز دارند می‌توانند بخشی از دارایی‌های خود را به یک شرکت دیگر بفروشند و بعد همان دارایی را از آن شرکت اجاره کنند. با انجام این فرایند شرکت دوم می‌تواند صکوک اجاره را بر مبنای این دارایی‌ها در بازار بورس منتشر و به دارندگان عرضه کند.
اجاره بهایی که شرکت اول می‌پردازد به عنوان سود به دارندگان اوراق تعلق می‌گیرد. پس از پایان دوره اجرا هم شرکت اول هزینه‌ی اصل اوراق را تمام و کمال می‌پردازد و می‌تواند مالک دارایی‌ها شود که نشان از اجاره به شرط تملیک دارد. مدت قرارداد اجاره هم مشخص است و بانی می‌تواند اجاره‌بها را در ابتدا یا انتهای دوره پرداخت کند هم‌چنین پرداخت می‌تواند به صورت سررسید ماهانه، فصلی یا سالانه باشد. اوراق صکوک اجاره ممکن است برای تامین مالی یا تامین نقدینگی بانی منتشر شوند.
صکوک مرابحه
سازوکار قرارداد مرابحه به این صورت است که فروشنده اول مبلغ تمام‌شده‌ی آن کالا را به مشتری می‌گوید و سپس اعلام می‌کند که حاضر است در ازای پرداخت مبلغی مازاد بر بهای تمام‌شده، کالا را بفروشد. این مبلغ مازاد سود فروشنده خواهد بود. اگر مشخص شود که فروشنده در بیان مبالغ و هزینه‌های کالا دروغ گفته است، خریدار می‌تواند معامله را فسخ کند. در این نوع از اوراق صکوک هم مالکیت مشاع برای دارنده‌ی اوراق فراهم میشود. بازدهی این اوراق ثابت است و می‌توان در بازار ثانویه اقدام به فروش آن کرد. این اوراق به منظور تامین دارایی بانی منتشر می‌شوند.
صکوک استصناع
گاهی برای تولید کالا اوراق صکوک استصناع منتشر می‌شوند تا مبالغ لازم برای ساخت و تولید از این طریق جمع‌آوری شود. یعنی در جریان این فرایند شخصی به سراغ یک صنعت‌گر می‌رود و از او می‌خواهد که بخشی از کالاهایی را که تولید می‌کند به مالکیت او در آورد. نتیجه‌ی این توافق، قراردادی خواهد شد که میان این دو نفر امضا میشود. مطابق این قرارداد، شخص صاحب صنعت، می‌پذیرد که در ازای مبلغی توافقی کالای موردنظر را برای آن شخص بسازد. این قرارداد مهلت معینی دارد و ناشر می‌تواند سود سرمایه‌گذاران را به صورت دوره‌ای در دوره‌های ماهانه، فصلی یا سالانه پرداخت کند.
صکوک سلف
اگر با مفهوم سلف آشنا نیستید دانستن این مسئله بسنده می‌کند که این اوراق سازوکاری برخلاف اوراق نسیه دارند. زمانی که تولیدکننده قصد تولید یا ارائه‌ی کالایی معین در آینده را داشته باشد، اوراق سلف را منتشر می‌کند. به بیان دیگر شما به عنوان تولیدکننده ابتدا وجوه موردنیاز را برای تهیه کالای مذکور جمع‌آوری می‌کنید. در سمت مقابل هم سرمایه‌گذاران با مبالغی که در ازای خرید این اوراق در اختیار شما قرار می‌دهند، کالا را از قبل پیش‌خرید می‌کنند. سود سرمایه‌گذار هم از محل مابه‌التفاوت قیمت کالا در بازار و قیمت توافقی در تاریخ سررسید حاصل میشود.
صکوک منفعت
این اوراق هم دسته‌ای از اوراق بهادار است که دارنده‌ی آن می‌تواند از میزان مشخصی از خدمات یا منافع یک دارایی بادوام در آینده منتفع شود. از جمله این اوراق عبارت‌اند از: گواهی حق اقامت در هتلی مشخص برای مدتی معین، حق استفاده از خدمات آموزشی دانشگاه برای ترم یا سالی معین، حق استفاده از یک ساعت پرواز برای مقصدی معین.
صکوک جُعاله
این اوراق مالکیت مشاع خدمتی را نشان می‌دهد که در قرارداد جعاله به انجام و تحویل آن تعهد شده است که می‌تواند امتیاز مالی یا دارایی فیزیکی باشد. جُعاله به معنای متعهد شدن شخصیتی حقیقی یا حقوقی به پرداخت اجرت (جعل) معین در برابر انجام کاری معین است. بر این اساس متعهد پرداخت اجرت را جاعل و انجام‌دهنده‌ی عمل را عامل می‌نامند که اجرت به او تعلق می‌گیرد.
این اوراق می‌تواند به صورت بانام یا بی‌نام و برای مدت معین یا نامعین و با شیوه‌ی پرداخت از پیش‌تعیین‌شده منتشر شود. کسی که این اوراق را خریداری می‌کند، مالک دارایی‌های منتشرشده خواهد بود. اگر این اوراق سررسید داشته باشند، می‌توانند با سررسید کمتر از یک سال (کوتاه‌مدت) و بیشتر از یک سال (بلندمدت) منتشر شوند. ارزش اسمی این اوراق روی آن‌ها درج میشود.
صکوک رهنی
این اوراق به این منظور منتشر میشود تا ناشر آن بتواند مطالبات رهنی خود را خریداری کند. حالا منظور از این حرف چیست؟ منظور مطالبات مدت‌دار اشخاص حقوقی است که از قراردادهای مبادله‌ای مثل فروش اقساطی، اجاره به شرط تملیک و جعاله (به جز سلف) ناشی میشود. از مثال‌های این نوع از صکوک می‌توان به صکوک رهنی شرکت ایران خودرو اشاره کرد.
صکوک خرید دِین
این اوراق در دسته‌ی اوراق بهادار بانام جای می‌گیرند و مشابه دسته‌ی قبلی هستند. باز هم با مطالبات مدت‌دار اشخاص حقوق (البته به جز مطالبات ناشی از عقد سلف) سروکار داریم. منظور مطالبات ریالی مدت‌دار اشخاص حقوقی از حقیقی و حقوقی ناشی از قراردادهای مبادله‌ای از جمله فروش اقساطی، اجاره به شرط تمیلک و جعاله است.
صکوک مشارکت
اوراق مشارکت در ایران معروف هستند و جزو صکوک قابل معامله در بورس قرار می‌گیرند. این اوراق ممکن است از جانب دولت، شرکت‌های تعاونی و یا خصوصی منتشر شوند و مالکیت دارندگان آن را نسبت به بخشی از دارایی حقیقی نشان دهند. تا زمانی که به سررسید اوراق نرسیده‌ایم، هر تغییری که در قیمت دارایی اتفاق بیفتد، به صاحبان اوراق مشارکت هم مرتبط است.
صکوک مضاربه
مضاربه یعنی تجارت از طریق سرمایه‌ی سایر افراد. یعنی بانی زمانی که می‌خواهد فعالیت اقتصادی یا بازرگانی انجام دهد اقدام به انتشار صکوک مضاربه می‌کند و سرمایه‌گذار به فعال اقتصادی پولی می‌دهد تا با آن فعالیتی انجام بدهد. در پایان هر معامله یا هر دوره‌ی زمانی، سود ناشی از این فعالیت با توجه به نسبت‌های مندرج روی اوراق بین طرفین یعنی بانی و صاحب اوراق تقسیم خواهد شد. به دلیل آنکه برآیند یک فعالیت تجاری ممکن است متغیر باشد، سود صکوک مضاربه هم متغیر خواهد بود.
صکوک مزارعه
این اوراق به مالکیت مشاع زمین زراعی یا سایر نهادهای تولیدی زراعی معین اشاره دارد که بر اساس این قرارداد، عامل مزرعه آن را در اختیار می‌گیرد تا به کشت و زراعت مشغول شود. فرض کنید شما قطعه زمینی دارید (یا اینکه مالک آن نیستید اما وکالت دارید) که آن را در اختیار فرد دیگری قرار می‌دهید تا کشت‌وکار انجام بدهد. سپس حاصل این کشت و کار میان دو طرف تقسیم میشود.
در این قرارداد، ناشر ابتدا اقدام به جمع‌آوری وجوه می‌کند تا مبالغ لازم را برای خرید زمین زراعی به دست آورد. پس از آن از این اوراق در قرارداد صکوک مزارعه استفاده می‌کند و زمین را در اختیار کشاورزان قرار می‌دهد.
صکوک مساقات
این اوراق بر اساس قرارداد مساقات و به منظور باغداری به عامل قرارداد (باغبان) واگذار میشود و مالکیت مشاع صاحبان اوراق بر باغ یا باغ‌های مثمر یا سایر نهاده‌های تولیدی باغی معین را نشان می‌دهد. در حقیقت صکوک مساقات مانند صکوک اوراق مزرعه است و تفاتش فقط در دارایی آن است. در اوراق مزرعه با زمین‌های زراعی سروکار داریم و در مساقات باغ به عنوان دارایی در نظر گرفته میشود. حاصل عملیات باغداری به عنوان سود میان دارندگان این اوراق تقسیم میشود.
صکوک بیمه اتکایی
این آخرین نوع از انواع اوراق صکوک است که می‌خواهیم آن را بررسی کنیم. شاید در نگاه اول هم مشخص باشد که منظور از اوراق صکوک بیمه اتکایی چیست. به طور کلی اوراق بهادار بیمه‌ای موجب ایجاد پیوندی میان بازار سرمایه و بیمه می‌شوند که یکی از آن‌ها اوراق بیمه اتکایی نام دارد. بر مبنای این اوراق، بازار بیمه بخشی از ریسک عملیات بیمه اتکایی خود را به بازار سرمایه انتقال می‌دهد. اهمیت این اوراق برای سرمایه‌گذاران از آن‌جایی نشات می‌گیرد که در ازای پذیرش ریسک‌های بیمه‌ای، سود بیشتری را نسبت به سایر اوراق بهادار مشابه به دست می‌آورند.
ارکان انتشار اوراق صکوک
سوالی که مطرح میشود این است که چه افراد و یا نهادهایی در انتشار اوراق صکوک نقش دارند. در جریان این فرایند تعدادی از نهادهای مالی مهم به شرح زیر دخیل هستند:
- بانی: یعنی شخص حقوقی یا شرکتی که می‌خواهد از این طریق تامین مالی خود را انجام دهد.
- واسط: شرکتی (با مسئولیت محدود) که مسئولیت انتشار اوراق بهادار را به عهده می‌گیرد و به عنوان عاملی است برای انتشار این اوراق. هیچ کدام از نهادهای واسط مجاز نیستند که در هر زمانی برای تامین مالی بیش از یک طرح، اوراق بهادار منتشر کند. این نهاد توسط شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه تشکیل میشود.
- ضامن: ضامن باید یکی از بانک‌ها، موسسات مالی و اعتباری موردتایید بانک مرکزی، بیمه‌های مورد قبول بانک مرکزی، شرکت‌های تامین سرمایه، شرکت‌های سرمایهگذاری، نهادهای عمومی و موسسات دولتی باشد. مهم‌ترین وظیفه‌ی ضامن تضمین پرداخت جریان درآمدی و حسب مورد بهای خرید دارایی مبنای اوراق بهادار اسلامی توسط بانی به نهاد واسط است.
- امین (شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه): این نهاد برای حفاظت از منافع خریداران اوراق باید بر فرایند عملیاتی صکوک نظارت کند و مطمئن شود که تخلفی صورت نمی‌گیرد و همه‌چیز در چارچوب قوانین انجام میشود.
- فروشنده: شخصی حقوقی یا حقیقی که وظیفه دارد دارایی را به نهاد واسط بفروشد.
- عامل فروش: شخصی حقوقی که از طرف ناشر اقدام به عرضه اوراق بهادار اسلامی برای فروش می‌کند. مثل کارگزاری.
- عامل پرداخت: شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه که پرداخت‌های مربوط به اوراق بهادار اسلامی را در سررسیدهای معین به سرمایه‌گذاران انجام می‌دهد.
- بازارگردان: این عامل کارگزار معامله‌گر یا شرکت تامین سرمایه است که مجوز دارد افزایش نقدشوندگی و تنظیم عرضه و تقاضای اوراق و تحدید دامنه‌ی نوسان آن را انجام بدهد. در واقع این نهاد در روان‌سازی بازار ثانویه اوراق بهادار نقش مهمی دارد. وقتی بازار سهام کساد است، این نهاد با انجام معاملات به لحاظ روانی بار مثبتی را در بازار به دوش می‌کشد. زمانی که دارندگان می‌خواهند دارایی خود را در بازار ثانویه بفروشند، بازارگردان موظف به خرید خواهد بود. پس در یک جمله وظیفه‌ی بازارگردان یا بازارساز حفظ تعادل بازار است.
- متعهد پذیره نویس: شخصی ثالثی که وظیفه دارد اوراق باقیمانده از دوره‌ی پذیره نویسی را خریداری کند. پس اگر اوراق بر اساس پیش‌بینی‌های انجام‌شده به فروش نرود، متعهد باید باقیمانده را خریداری کند.
- دارنده اوراق: دارنده همان سرمایه‌گذار است که طرف دیگر قرارداد به حساب می‌رود. دارنده‌ی اوراق صکوک می‌تواند از حق دریافت سود به همراه مبلغ اصلی پس از سررسید برخوردار شود.
مزایا و ریسک‌های اوراق صکوک
با توجه به آنچه تاکنون در مورد اوراق صکوک بیان کردیم می‌تواند فهمید که مزایای آن چیست. البته این اوراق هم مانند تمام ابزارهای مالی بدون ریسک نیستند. در ادامه مزایا و ریسک این اوراق را با هم مرور می‌کنیم.
مزایا
- اتصال بازار پول و سرمایه
- تامین مالی و افزایش نقدینگی بانی
- نقدشوندگی مناسب در صورت وجود بازار ثانویه
- ریسک و هزینه تامین مالی کمتر
- امکان تبدیل دارایی‌ها به یک‌دیگر و توسعه بازار سرمایه
- امکان استفاده بانی از بخشی از دارایی‌ها حتی در صورت تفکیک آن‌ها
- جایگزین شدن وجوه نقد در ترازنامه به جای دارایی‌های غیرنقدی یا دارایی‌های با نقدینگی پایین
ریسک
- خطر از بین رفتن دارایی‌ها: دارایی‌های اوراق صکوک ممکن است در جریان حادثه یا صدمات از بین بروند یا خسارت ببینند.
- ریسک کاهش قیمت دارایی: اگر قیمت‌ها کاهش پیدا کند، ارزش دارایی هم کم میشود و این امر کاهش ارزش اوراق صکوک مبتنی بر آن دارایی را به دنبال دارد.
- ریسک نرخ سود: اگر نرخ سود سپرده بانکی بالا برود ولی دارایی که پشتوانه اوراق صکوک است با افزایش ارزش مواجه نشود، مردم کمتر به سراغ خرید آن می‌روند و در نتیجه ارزش سرمایهگذاری کم و کمتر میشود.
تفاوت و شباهت صکوک و اوراق قرضه چیست؟
یکی از پرتکرارترین سوالاتی که ممکن است تا اینجا برای‌تان پیش آمده باشد این است که بالاخره تفاوت اوراق صکوک با اوراق قرضه چیست؟ البته مسئله فقط بر سر تفاوت‌ها نیست و می‌دانیم که شباهت‌هایی هم میان این اوراق وجود دارد.
تفاوت‌ها
- اوراق صکوک مبتنی بر دارایی‌های فیزیکی و ملموس است و مالکیت مشاع دارنده را از دارایی مشخص نشان می‌دهد. اما اوراق قرضه گواهی تعهد بدهی است که نشان‌گر بدهی صادرکننده به دارنده‌ی اوراق است.
- صکوک اعتبارش را از دارایی‌های پشتوانه‌اش می‌گیرد. یعنی دارایی باید خودش ارزش داشته باشد و از این طریق سودآوری حاصل کند. اما در اوراق قرضه این صادرکننده است که اعتبار را رقم می‌زند.
- در اوراق صکوک امکان افزایش ارزش اصل دارایی وجود دارد که می‌تواند ارزش اوراق صکوک را هم افزایش بدهد. اما اصل بدهی در اوراق قرضه امکان افزایش ندارد.
- در صکوک باید دارایی‌ها مورد پذیرش شرع باشند. اما در اوراق قرضه دارایی‌هایی که مورد پذیرش شرع نیستند هم می‌توانند به عنوان پشتوانه در نظر گرفته شوند.
- فروش صکوک در بازار ثانویه به منزله‌ی فروش مالکیت است. اما جنس فروش اوراق قرضه از نوع فروش و واگذاری بدهی است.
شباهت‌ها
- نقش هر دو این است که تامین مالی صادرکننده‌ی اوراق را انجام بدهند.
- هم صکوک و هم اوراق قرضه را می‌توان در بازار ثانویه خرید و فروش کرد.
ویژگی های اوراق صکوک
در بورس ایران اوراق صکوک با حرف صاد آغاز می‌شوند. مثلا اوراق صکوک اجاره فارس با نماد صفارس و اوراق صکوک مرابحه کورش با نماد صکورش در بازار بورس ایران معامله می‌شوند. اعداد و ارقامی هم که مقابل نمادها درج می‌شوند به تاریخ سررسید آن‌ها اشاره دارند. همان‌طور که در بالا هم به آن اشاره شد، مهم‌ترین ویژگی اوراق صکوک را می‌توان مالکیت مشاع یک یا چند دارایی و هم‌چنین منافع حاصل از آن دانست. به طور کلی می‌توان چند ویژگی مشترک را برای اوراق صکوک فارغ از انواع آن‌ها بیان کرد:
- مبتنی بر دارایی
- دارای سود ثابت یا متغیر
- هم‌راستا با شریعت
- دارای قابلیت معامله در بازار ثانویه
آمار صکوک منتشره در بازار سرمایه ایران، هر ماه از طریق شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه قابل دستیابی است. در تصویر زیر می‌توانید مشخصات صکوک شرکت آهن و فولاد غدیر ایرانیان را مشاهده کنید.
جمع بندی
از آنجا که ابزار بدهی به دلیل بازپس‌گیری اصل پول با بهره همراه‌اند و در نظر اسلام ماهیت ربوی دارند، برای جبران خلا این ابزار در بازارهای مالی اسلامی، اوراق صکوک متولد شدند. این اوراق انواع مختلفی دارند که مهم‌ترین آن‌ها اوراق اجاره و مرابحه است. این اوراق با ماهیت‌هایی نظیر تامین مالی، تامین نقدینگی و تامین دارایی به بانی کمک می‌کنند تا وجوه موردنیاز خود را برای فعالیت‌شان جمع‌آوری کنند. مبنای این اوراق یک دارایی یا خدمت است که سود حاصل از آن به صورت دوره‌ای به دارنده‌ی اوراق تعلق می‌گیرد.
سوالات متداول با پاسخ های کوتاه
جایگزینی برای اوراق قرضه در بازارهای مالی اسلامی که ماهیت ربوی ندارند و بر اساس یک فعالیت یا خدمت منجر به سودرسانی به دارنده‌ی اوراق می‌شوند.
اجاره، مرابحه، مزارعه، مضاربه، مشارکت، خرید دین، جعاله، وقفی، قرض‌الحسنه، استصناع، سلف، منفعت، رهنی، مساقات، بیمه اتکایی
بانی، واسط، ضامن، امین، فروشنده، عامل فروش، عامل پرداخت، بازارگردان، متعهد پذیره نویس و دارنده.
اوراق صکوک بر اساس دارایی‌های فیزیکی و ملموس مورد قبول اسلام تشکیل می‌شوند ولی در اوراق بدهی صرفا چنین نیست. ارزش صکوک از دارایی نشات می‌گیرد ولی ارزش اوراق بدهی را صادرکننده‌ی آن تعیین می‌کند. ارزش اصل دارایی در صکوک می‌تواند افزایش پیدا کند ولی در اوراق بدهی اصل بدهی افزایش پیدا نمی‌کند. هم‌چنین فروش صکوک در بازار ثانویه به معنای فروش مالکیت است ولی فروش اوراق بدهی به منزله‌ی واگذاری بدهی است.
ریسک این اوراق پایین است. نقدینگی را برای بانی فراهم می‌کند. در صورت وجود بازار ثانویه نقدشوندگی آن نیز مطلوب است. اتصال بازار پول و سرمایه و امکان تبدیل دارایی‌ها به یک‌دیگر از جمله سایر مزایای این اوراق به شمار می‌رود.
بله. ریسک از بین رفتن دارایی، کاهش نرخ سود و کاهش قیمت دارایی.
