ارزش اسمی، ذاتی، دفتری و بازاری؛ کدام مهم‌تر است؟
بازارهای مالی پر از اصطلاحات و لغاتی هستند که ممکن است در ابتدا پیچیده و گیج‌کننده به نظر برسند. یکی از این موارد انواع ارزش سهام است. بسیاری از افرادی که دست به معامله سهام مختلف می‌زنند، آگاهی چندانی در خصوص روش‌های مختلف ارزش‌گذاری ندارند. تفاوت میان ارزش اسمی و دفتری و فرق آن با ارزش ذاتی و بازاری خود از جمله مسائلی است که شاید بسیاری از افراد درک صحیحی از آن نداشته باشند.
احتمالا بپرسید مگر می‌شود یک سهام واحد چند نوع ارزش داشته باشد؟ برای این‌که بتوانیم تفاوت میان شیوه‌های ارزش‌گذاری سهام را بهتر درک کنیم، بهتر است ابتدا به مفهوم ارزش‌گذاری بپردازیم و در ادامه هر یک از شیوه‌های مذکور را به طور مختصر شرح دهیم. به این ترتیب تفاوت میان ارزش اسمی و دفتری، ذاتی و بازاری را بهتر متوجه خواهیم شد.
ارزش سهام به چه معناست؟
برای بیان این مسئله بیایید ابتدا نگاهی ساده به بازار سهام داشته باشیم. افراد با قصد سودآوری وارد این بازار می‌شوند. یعنی هدف همه این است که به کمک معامله سهام مختلف کسب سود کنند. به همین ترتیب شرکت‌های پذیرفته‌شده در این بازار، سهام خود را به عنوان دارایی به سهام‌داران و سرمایه‌گذاران می‌فروشند.
سهام مذکور که به عنوان بخشی از دارایی یک شرکت محسوب می‌شود، در اختیار سرمایه‌گذاران قرار خواهد گرفت تا آن را معامله کنند. اما این دارایی تنها یک ارزش ندارد. به طور کلی با توجه به شرایط و دلایلی مختلفی که وجود دارد، ارزش‌گذاری سهام به شیوه‌های مختلفی انجام خواهد شد. در ادامه چند نوع از این شیوه‌ها را با هم بررسی می‌کنیم.
بیشتر بخوانید
انواع ارزش سهام در بورس اوراق بهادار
اکنون که متوجه ارزش سهام شدیم لازم است به انواع ارزش‌گذاری سهام بپردازیم. در بورس اوراق بهادار ایران، سهام دارای سه نوع ارزش رسمی و یک نوع ارزش غیررسمی هستند. در نتیجه چهار نوع ارزش‌گذاری مختلف برای سهام داریم. هر یک از این شیوه‌های ارزش‌گذاری در موارد خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این چهار ارزش عبارتند از:
- ارزش اسمی
- ارزش بازاری
- ارزش ذاتی
- ارزش دفتری
در ادامه هر یک از این چهار شیوه را بررسی خواهیم کرد.
ارزش اسمی
یکی از مهم‌ترین و نخستین شیوه‌های ارزش‌گذاری سهام در بورس ارزش اسمی نام دارد. برای این‌که بهتر بتوانیم این مسئله را درک کنیم باید به زمان پذیرش یک شرکت در بازار بورس توجه کنیم. در واقع زمانی که یک شرکت سهام خود را برای عرضه در بازار بورس ارائه می‌کند، باید درصدی از مالکیتش را از طریق عرضه اولیه به فروش برساند. به این ترتیب سرمایه‌گذاران می‌توانند سهام مذکور را خریداری کنند.
در علوم مالی ارزش اسمی را معادل ارزش صوری یک برگه سهام می‌دانند. هنگام تاسیس شرکت و انتشار سهام، این ارزش برای هر برگه سهام مشخص می‌شود. سپس در اساس‌نامه نیز قید می‌شود.
ارزش اسمی برابر است با سرمایه شرکت تقسیم بر تعداد برگه‌های سهام. در بازار بورس ایران، ارزش اسمی برابر است با هزار ریال یا ۱۰۰ تومان.
ارزش بازاری
زمانی که یک شرکت در بازار بورس پذیرفته شود، یا به عبارت دیگر در قالب یک شرکت سهامی شناخته شود و سهام‌داران اقدام به خرید و فروش سهام آن کنند، طبیعی است که قیمت سهم دیگر با آن قیمت اولیه برابر نخواهد بود. یعنی در جریان معامله سهام، قیمت آن ممکن است افزایش پیدا کند.
این امر ناشی از اثر عرضه و تقاضا در بازار سهام است. اگر تعداد خریداران بیشتر از فروشندگان باشد، این مسئله نشان‌دهنده تقاضای بیشتر در سهم است. به این ترتیب فروشندگان قیمت سهام را بالا می‌برند تا از این طریق سود بیشتری نصیب‌شان شود. قیمتی که در چنین شرایطی بر روی سهام گذاشته می‌شود ارزش بازاری آن نام دارد. به همین ترتیب اگر خریداران کم شوند این امر نشان از کاهش تقاضا خواهد داشت. در این صورت فروشندگان بیشتر خواهند شد و در نتیجه ارزش بازاری سهام کم می‌شود.
این افت‌وخیز قیمتی، نوسان نام دارد. نوسان قیمتی در نمودار سهام و توسط نرم‌افزارهای مختلف قابل مشاهده است. تحلیل‌گران بازار سرمایه برای تحلیل و آنالیز سهام شرکت‌ها، به این موارد توجه می‌کنند.
اما پیش‌تر در خصوص تحلیل تکنیکال و تحلیل بنیادی به طور مفصل مطالبی را بیان کرده‌ایم. ارزش بازاری سهام در تحلیل تکنیکال حائز اهمیت است. در این شیوه تحلیلی با استفاده از ارزش بازاری سهام، ارزش ذاتی آن پیش‌بینی می‌شود. تحلیل بنیادی نیز با تکیه بر اخبار سیاسی و عوامل محیطی سعی در یافتن ارزش ذاتی سهام دارد.
بیشتر بخوانید
ارزش ذاتی
برای درک بهتر ارزش اسمی و دفتری و ذاتی سهام مختلف، در این قسمت توضیح می‌دهیم که ارزش ذاتی چیست. ارزش ذاتی نشان‌دهنده ارزش سهام در آینده است و رسما در جایی ثبت و ترسیم نمی‌شود. همان‌گونه که اشاره شد، افراد و تحلیل‌گران مختلفی این ارزش را تحلیل می‌کنند.
برای درک بهتر این نوع از ارزش‌گذاری سهام، اجازه دهید به همان نقطه ابتدایی بازگردیم. یعنی زمانی که شرکتی تازه وارد بازار بورس می‌شود. فرض کنید سهام یک شرکت پس از مدتی، از سوی سرمایه‌گذاران مورد استقبال قرار می‌گیرد. این‌گونه در نظر بگیرید که ارزش بازاری آن پس از مدتی به عدد ۱۵۰ تومان برسد. اکنون تصور کنید شرکت مذکور در زمینه صادرات فرش مشغول فعالیت باشد. بعد از یک ماه اخبار مربوط به تحریم صادرات ایران به کشورهای دیگر به گوش می‌رسد. این امر به آن معنا خواهد بود که هیچ‌یک از شرکت‌ها دیگر نمی‌توانند محصولات خود را به خارج از کشور صادر کنند. در نتیجه تمام شرکت‌هایی که در زمینه صادرات انواع کالاهای گوناگون فعالیت دارند، ورشکسته خواهند شد.
درست در همین شرایط است که سرمایه‌گذارانی که سهام شرکت مذکور را دارند و اخبار آن را دنبال می‌کنند، زودتر از سایرین اقدام به فروش سهام خود می‌کنند. در ادامه سایر سرمایه‌گذاران نیز که این اخبار را شنیده‌اند، سهام آن شرکت را نخواهند خرید. در نتیجه روند معامله سهام این شرکت دستخوش تغییر خواهد شد. در این زمان و به دلیل عدم خرید سهام، عرضه از تقاضا پیشی خواهد گرفت و ارزش سهام کم خواهد شد. در نتیجه به همان ۱۰۰ تومان اولیه خواهد رسید. در این مثال، گفتیم که ارزش بازاری برابر ۱۵۰ تومان است ولی ارزش ذاتی سهام مذکور در ماه بعدی ۱۰۰ تومان خواهد بود.
بیشتر بخوانید
ارزش دفتری
اما آخرین مورد از ارزش‌گذاری سهام، ارزش دفتری است. بسیاری از افراد از تفاوت میان ارزش اسمی و دفتری آگاه نیستند. زمانی که شرکتی به هر دلیلی منحل یا ورشکسته شود، سهام‌داران آن در پی فهمیدن این مطلب خواهند بود که سرمایه‌شان چه خواهد شد؟ آیا ارزش آن کم می‌شود؟ سوالاتی از این قبیل همواره دغدغه سهام‌داران در چنین شرایطی است.
اما ارزش دفتری با تقسیم حقوق صاحبان سهام بر تعداد سهام محاسبه می‌شود. به این ترتیب مشخص می‌شود که اگر شرکت منحل یا ورشکسته شود، پس از این‌که تمام بدهی‌های آن پرداخت شد، سهم سرمایه‌گذاران و سهام‌داران چه خواهد بود و چه مبلغی نصیب آنان خواهد شد.
به بیان دیگر با کسر مجموع بدهی‌های شرکت از مجموع دارایی‌های آن، رقمی به دست می‌آید که ارزش سرمایه سهام‌داران شرکت یا به عبارت دیگر حقوق صاحبان سهام را نشان می‌دهد. سپس با تقسیم ارزش سرمایه سهام‌داران شرکت بر تعداد سهام منتشره، ارزش دفتری هر سهم به دست می‌آید.
جمع‌بندی
در این مطلب در خصوص تفاوت میان شیوه‌های ارزش‌گذاری سهام در بازار بورس ایران صحبت کردیم. گفتیم که به طور کلی چهار شیوه برای این منظور وجود دارد که طبق آن ارزش دفتری، ارزش ذاتی، ارزش اسمی و ارزش بازاری سهام مشخص می‌شود. آن‌چه در این میان مهم است درک تفاوت میان این ارزش‌هاست.
گفتیم که ارزش اسمی ارزشی است که در ابتدای عرضه سهام شرکتی در بازار برای آن تعیین می‌شود. این ارزش در بورس ایران برابر با ۱۰۰ تومان است. ارزش بازاری ارزشی است که طی معاملات سهام و در نتیجه عرضه و تقاضا در بازار بر آن گذارده می‌شود. ارزش ذاتی اما ارزشی است که قیمت سهام به آن میل می‌کند. ارزش دفتری نیز قیمتی است که از تقسیم حقوق صاحبان سهام بر تعداد سهام به دست می‌آید.
با توجه به نسبت‌های مالی به ویژه نسبت‌های نقدینگی که در محاسبه ارزش دفتری می‌توانند به کار آیند، می‌توانید در خصوص این‌که تا چه زمانی در سهام بمانید و کی از آن خارج شوید، تصمیم بگیرید.
