پامپ و دامپ چیست؟ فریب سرمایه‌گذاران با افزایش دروغین قیمت و خروج از سهم

شیوه‌های کلاه‌برداری در بازارهای مالی روز‌به‌روز تغییر می‌کند و پیش‌رفته‌تر می‌شود. عدم آگاهی از این مسئله می‌تواند آسیب‌های زیادی را به سرمایه‌گذاران وارد کند. چرا که در بسیاری از مواقع، سرمایه‌گذار گمان می‌کند که موقعیت موجود برای سرمایه‌گذاری ایده‌آل است، غافل از این‌که این دامی است که افراد سودجو چیده‌اند. به همین سادگی، افراد بی‌تجربه با پای خود به چنین دام‌هایی می‌افتند. یکی از این ترفندهای کلاه‌برداری، روش پامپ و دامپ است. این روش یکی از پرکاربردترین شیوه‌هایی است که به خصوص در بازار ارز دیجیتال و بورس به وفور مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ادامه توضیح خواهیم داد که سازوکار روش پامپ و دامپ چیست و به چه صورتی انجام می‌شود.

پامپ و دامپ چیست؟

روش پامپ و دامپ یکی از متداول‌ترین شیوه‌های کلاه‌برداری در بازارهای سرمایه‌محور است. کلاه‌برداران در این روش از سادگی افراد بی‌تجربه و تازه‌کار سوءاستفاده می‌کنند و به این طریق زیان‌های جبران‌ناپذیری به آن‌ها وارد می‌کنند. این الگو دو مرحله‌ای است؛ مرحله‌ی اول پامپ و مرحله‌ی دوم دامپ نام دارد. برای آن‌که متوجه شویم منظور از پامپ و دامپ چیست و در هر مرحله چه اتفاقی می‌افتد، هر یک از این دو واژه را جداگانه بررسی می‌کنیم.

پامپ چیست؟

همانطور که گفتیم، الگوی پامپ و دامپ از دو مرحله تشکیل می‌شود. مرحله اول پامپ نام دارد. در نظر بگیرید که قیمت یک سهم در پایین‌ترین سطح ممکن قرار دارد. افرادی که سرمایه زیادی دارند، تمام دارایی خود را صرف خرید این اوراق بهادار می‌کنند. هنگامی که تمام خریدهای خود را انجام دادند، کار تبلیغات را آغاز می‌کنند اما این‌ تبلیغات، کذب و دروغ هستند. آنان به این ترتیب می‌کوشند تا سهام مذکور را در بین فعالان بازار، ارزشمند و مهم جلوه دهند. زمانی که تبلیغات اثر خود را گذاشت، تقاضا برای خرید این سهم بالا می‌رود. در نتیجه قیمت آن افزایش پیدا می‌کند و شاهد ایجاد حباب قیمت خواهیم بود. در نظر بگیرید افرادی که این سهام را در قیمت پایین خریده‌اند چه سودی از این افزایش قیمت به دست خواهند آورد. به این عمل پامپ گفته می‌شود.

مرحله پامپ، به تبلیغات دروغین برای ترغیب سرمایه‌گذاران به خرید سهامی خاص اشاره دارد؛ عملی که در نتیجه منجر به رشد سریع و غیرمنطقی قیمت دارایی می‌شود.

دامپ یعنی چه؟

فرض کنید اکنون پامپ اتفاق افتاده و قیمت سهام x افزایش پیدا کرده است. در این مرحله، افرادی که سهم را در پایین‌ترین قیمت خریداری کرده بودند، با توجه به آن‌که به هدف خود رسیده‌اند، سفارش‌های فروش خود را ثبت می‌کنند. در این شرایط، شاهد افت سریع قیمت سهم خواهیم بود. به این مسئله توجه کنید افرادی که سهم را در بالاترین قیمت خریداری کرده‌اند به چه میزان متضرر خواهند شد. به این مرحله دامپ گفته می‌شود؛ مرحله‌ای که دقیقا در نقطه مقابل پامپ قرار می‌گیرد.

دامپ را می‌توان کاهش و افت شدید قیمت معنا کرد. کاهشی که در پی خروج پول پامپرها یا همان سودجویانی اتفاق می‌افتد که خود موجب بالا رفتن کذایی قیمت سهام شده‌اند.

به طور کلی اگر بخواهیم بگوییم معنای پامپ و دامپ چیست، می‌توان گفت این روشِ کلاه‌برداری، به نوعی دست‌کاری قیمت محسوب می‌شود. چرا که در ابتدا گروهی موجب افزایش غیرواقعی قیمت‌ سهام می‌شوند و در ادامه با فروش سهم، سود خود را از این فرآیند برداشت می‌کنند. در این میان آن دسته از سرمایه‌گذارانی که دیرتر وارد سهم شده‌اند، بیشتر از سایرین متضرر می‌شوند. پس از خروج سهام‌داران کلان، روند نزولی سهم هم‌چنان ادامه خواهد داشت. نکته مهم این‌جاست که این اتفاق، ممکن است به صورت چرخه‌ای، بارها اتفاق بیفتد.

انواع پامپ و دامپ چیست؟

پامپ و دامپ را می‌توان در دو گروه مختلف دسته‌بندی کرد؛ یکی کوتاه‌مدت و دیگری بلندمدت.

کوتاه‌مدت

این روش مخصوص بازارهایی است که محدودیت دامنه نوسان ندارند؛ مانند بازار ارز دیجیتال. حال که می‌دانیم پامپ ارز دیجیتال چیست، می‌توان دریافت که پامپرها می‌توانند با دیدی کوتاه‌مدت و تنها طی چند ثانیه یا دقیقه، موجب افزایش قیمت یک کوین یا توکن شوند. اما این روش در بازار بورس ایران که هم‌اکنون معاملات در آن با محدودیت دامنه نوسان انجام می‌شود، امکان‌پذیر نیست.

بلندمدت

پامپ و دامپ بلندمدت برخلاف نوع کوتاه‌مدت، نیازمند زمان بیشتری است. مثلا ممکن است این اتفاق چند هفته طول بکشد. در این روش، پامپرها تبلیغاتی گسترده انجام می‌دهند به امید آن‌ که افراد بیشتری را به خرید سهم ترغیب کنند.

راه تشخیص پامپ و دامپ چیست؟

اما به عنوان یک سرمایه‌گذار، پامپ و دامپ را چگونه تشخیص دهیم؟ آیا روشی برای این کار وجود دارد؟ در پاسخ به چنین سوالی می‌توان گفت که پامپ را نمی‌توان به صورت قطعی تشخیص داد، اما تا حدودی امکان رصد کردن و درک احتمالی آن وجود دارد. با توجه به چند نکته، می‌توان حدس زد که الگوی پامپ و دامپ در حال رخ دادن است.

معمولا فرایند روش پامپ و دامپ به این صورت است که همه‌چیز با پخش شدن یک خبر مهم در خصوص یک سهم شروع می‌شود؛ اخباری که معمولا خبر از رشد بی‌سابقه قیمت یک سهم می‌دهد. اکنون به کمک شبکه‌های مجازی انتشار چنین اخباری بسیار آسان است. سپس با تبلیغات فراوان شاهد افزایش ناگهانی تقاضا و بالا رفتن آمار خرید در آن سهم خواهیم بود. تبلیغاتی که به این منظور انجام می‌شوند، بسیار جذاب و فریبنده هستند؛ به صورتی که سرمایه‌گذاران به خرید آن سهم وسوسه شوند.

البته مجددا باید این مسئله را یادآور شد که با مشاهده چنین اتفاقاتی، نمی‌توان با قطعیت از وجود الگوی پامپ و دامپ خبر داد بلکه می‌توان در خصوص آن سهم، با احتیاط بیشتری عمل کرد.

اسیر دام پامپ و دامپ نشویم

افرادی که به دنبال خرید پامپرها دست به خرید می‌زنند، مصداق بارز کسانی هستند که از رفتار قبیله‌ای تبعیت می‌کنند؛‌ حرکتی که در نهایت نتیجه خوبی نخواهد داشت چرا که می‌تواند منجر به از دست رفتن سرمایه شود. نکته مهم و اصلی آن است که نباید به آسانی با هر سیگنالی دست به خرید بزنیم. در این راه اگر خودمان دانش کافی نداریم، باید حتما از افراد خبره پرس‌وجو کنیم. تبلیغات و اخبار جذاب و فریبنده نخستین عاملی است که می‌توان به آن شک کرد.

با بررسی پیشینه شرکت می‌توان دریافت که آیا پتانسیل رشد سهام واقعا وجود دارد یا این اخبار دروغین است. به علاوه به کمک تحلیل‌ تکنیکال و تحلیل بنیادی و سایر ابزارهای مفید در این زمینه، می‌توان به شناخت خوبی از شرکت رسید. به این ترتیب می‌توان رفتار سهم را در آینده تخمین زد و درگیر پامپ و دامپ نشد. چنان‌چه قیمت فعلی سهم از ارزش ذاتی آن بسیار پایین‌تر باشد، می‌توان دریافت که این سهم ارزش سرمایه‌گذاری دارد.

افزون بر این مسائل، همیشه به یاد داشته باشید که نمی‌توان یک‌شبه پولدار شد. اما تبلیغاتی که در مرحله پامپ انجام می‌شود، همگی چنین وعده‌هایی به سهام‌داران می‌دهند. اگر فرض کنیم یک‌شبه می‌توان به سود هنگفتی رسید، باید این ریسک را هم بپذیریم که امکان از دست دادن دارایی در یک شب نیز وجود دارد. حفظ سرمایه همیشه در اولویت بالاتری قرار دارد.

مناسب‌ترین بسترها برای پامپ و دامپ کدام‌اند؟

بهترین شرایط برای پیاده‌سازی الگوی پامپ و دامپ در بازارهایی که عمق کمی دارند، وجود دارد. به بیان دیگر، در هر بازاری که شاهد عرضه و تقاضا باشیم می‌توان این روش را اجرا کرد. بورس ایران نیز به دلیل عمق کمی که دارد، یک بستر مناسب برای انجام چنین روشی به شمار می‌رود.

چه کسانی می‌توانند روش پامپ و دامپ را اجرا کنند؟

پامپرها معمولا به صورت گروهی فعالیت می‌کنند. آن‌ها با خرید سهم یا دارایی موردنظر خود، تبلیغات را نیز به صورت گسترده انجام می‌دهند. این افراد معمولا در شبکه‌های اجتماعی دنبال‌کنندگان زیادی دارند و افراد بسیاری را می‌توانند ترغیب به خرید سهم کنند. در واقع می‌توان گفت که نفوذ این افراد آن‌قدر زیاد هست که بتوانند موجب افزایش قیمت شوند.

البته در برخی از موارد ممکن است پامپر یک شخص باشد؛ شخصی که قدرت نفوذ بسیار بالایی دارد و می‌تواند با یک پست در شبکه‌های مجازی، قیمت یک دارایی را دستخوش تغییر کند. به هر طریق، مهم‌ترین فاکتور پامپرها در کنار سرمایه زیاد، آن است که بستر مناسبی را برای تبلیغات در دسترس داشته باشند، وگرنه نمی‌توانند در انجام این روش موفقیت چندانی به دست آورند.

سیگنال پامپ چیست؟

برخی از افراد اقدام به تشکیل گروه‌ پامپ و دامپ می‌کنند. این افراد در این گرو‌ه‌ها سیگنال پامپ منتشر می‌کنند. به این ترتیب که به اعضای گروه اعلام می‌کنند که چه زمانی برای خرید یک سهم مناسب است. به طور کلی سیگنال گرفتن از گروه‌های این‌چنینی اشتباه محض است و هرگز نمی‌توان روی آن حساب کرد. چرا که گردانندگان گروه پامپ و دامپ تنها به فکر منافع خود هستند و سرمایه اعضای گروه برای آن‌ها هیچ اهمیتی ندارد.

آیا کسب سود فراوان با پامپ و دامپ امکان‌پذیر است؟

اگر بتوانید از همان ابتدا که پامپر در قیمت پایین شروع به خرید می‌کند، شما هم سهام را خریداری کنید، می‌توانید به سود برسید. اما نکته مهم این‌جاست که راهی وجود ندارد تا بتوانید به صورت دقیق از شروع یک پامپ و دامپ مطلع شوید. برای این کار لازم است با دقت بسیار فعالیت کنید و در این راه وقت زیادی را نیز صرف کنید. پس به طور کلی، در صورتی که حرکتی هم‌راستا با این روند داشته باشید، ممکن است از این راه به سود برسید. اما نباید از این مسئله غافل شد که یک حرکت و اقدام نادرست می‌تواند منجر به نتایج معکوس شود.

به طور کلی می‌توان گفت، پامپ و دامپ برای مدیران و افراد اصلی این گروه‌ها سودآوری بالایی دارد؛ چرا که آن‌ها مطابق برنامه‌ریزی خود عمل می‌کنند و همه اقدامات را مطابق یک روند مشخص پیش می‌برند. هرچقدر ورود به این بازارها با تاخیر بیشتری همراه باشد، سودآوری نیز کمتر و ضرر بیشتر خواهد بود.

جمع‌بندی

روش پامپ و دامپ یکی از چندین شیوه رایج فریب در بازارهای مالی است که می‌تواند از دست رفتن کامل سرمایه افراد را به دنبال داشته باشد. در این روش، سودجویان ابتدا یک سهم را در قیمتی پایین خریداری می‌کنند و سپس شروع به تبلیغات نادرست و فریبنده در خصوص آن سهم می‌کنند. به این ترتیب تقاضا برای خرید سهم مذکور افزایش پیدا می‌کند. بعد از آن، زمانی که قیمت به میزان زیادی افزایش پیدا می‌کند، افرادی که خود عامل افزایش شارپی قیمت بوده‌اند، شروع به فروش سهام خود می‌کنند. در این میان ضررهای جبران‌ناپذیری به افرادی که سهام را در اوج قیمت خریداری کرده‌اند، وارد می‌شود.

راه رهایی از چنین دام‌هایی آن است که از سرمایه‌گذاری تهاجمی و زیاد اجتناب کنیم و با تشکیل سبد سهام ریسک سرمایه‌گذاری را به میزان زیادی کاهش دهیم. هم‌چنین لازم است با چشمانی باز سرمایه‌گذاری کنیم و به سیگنال‌های مختلفی که در شبکه‌های مجازی و از جانب افراد سودجو منتشر می‌شود، اعتماد نکنیم.