قرارداد کشف پریمیوم در بورس کالا؛ توافقی به نفع خریدار و فروشنده
اگر بگوییم بورس کالا در مقایسه با بورس سهام کمتر شناخته شده است، حرف بی‌راهی نزده‌ایم. از این رو پتانسیل‌های این بازار هنوز آن‌چنان که باید و شاید شناسایی نشده است. یکی از مباحث مهم در بورس کالا، قرارداد کشف پریمیوم است که شاید بسیاری ندانند چیست. به همین دلیل از کارکرد و مزایای آن هم غافل‌اند و فرصت‌های مطلوبی را از دست می‌دهند. اگر بخواهیم قرارداد کشف پریمیوم در بورس کالا را به زبان ساده و در یک جمله توضیح دهیم، می‌توانیم بگوییم طرفین در این قرارداد بر سر معامله‌ی یک کالا در زمان مشخصی در آینده توافق می‌کنند. اتاق پایاپای در بازار فیزیکی بورس کالای ایران نیز اطمینان معاملات را تضمین می‌کند. اما در این میان جزئیاتی وجود دارد که سعی کرده‌ایم در این آموزش از اخبار بورس آن را به طور کامل بررسی کنیم.
فهرست مطالب این آموزش با دسترسی سریع
قرارداد کشف پریمیوم در بورس کالا چیست؟
در توضیح قرارداد کشف پریمیوم در بورس کالا اول از همه باید بدانیم که این قرارداد در بازار فیزیکی بورس کالای ایران معامله می‌شود. خریدار و فروشنده باید بر سر چند مورد توافق کنند تا بتوانند با موفقیت قرارداد را منعقد کنند. این موارد قیمت، نحوه‌ی پرداخت و زمان که می‌تواند زمان تحویل، حمل یا بارگیری کالا باشد. هم‌چنین مابه‌التفاوتی نیز باید از پیش تعیین شده باشد تا بتوان با توجه به آن مبلغ قرارداد را نهایی کرد. پس اکنون دیگر می‌توان دریافت قرارداد کشف پریمیوم در بورس کالا چیست. توافق بر سر تحویل/ حمل/ بارگیری کالایی مشخص، با توجه به قیمت نهایی (قیمت پایه + مابه‌التفاوتی که از پیش بر سر آن توافق شده است) در زمانی مشخص در آینده که آن زمان نیز مورد تایید دو طرف است.
نکته‌ی مهم نحوه پرداخت بهای معامله است. شیوه کار به این صورت است که بخشی از مبلغ در هنگام توافق و بخشی دیگر با توجه به شروط تعیین‌شده در هنگام عقد قرارداد پرداخت می‌شود. اتاق پایاپای نیز نقش بسیار مهمی در این میان دارد و بخشی از وجه را با توجه به ارزش معامله به عنوان تضمین نزد خود نگه می‌دارد. طرفین نیز موظف به پرداخت این وجه هستند. این کار خیال هر دو طرف را آسوده می‌کند و به این ترتیب معامله در شرایطی بسیار مطلوب منعقد می‌شود.
و حالا یک نکته‌ی جالب. آیا می‌دانید دلیل این که این قرارداد در بورس کالا به پریمیوم معروف است چیست؟ پریمیوم در واقع همان مبلغ مابه‌التفاوت است. مبلغی که دو طرف بر سر اضافه یا کسر شدن آن از قیمت مبنا توافق می‌کنند. قیمت مبنا نیز همان مبلغی است که در اطلاعات عرضه کالا درج می‌شود و مرجع معتبر آن را در تالار اعلام می‌کند.
به طور خلاصه و به زبان ساده قرارداد کشف پریمیوم در بورس کالا قراردادی توافقی است که طرفین با توجه به مبلغی که مشخص می‌کنند، آن را منعقد می‌کنند که تاریخ این قرارداد به آینده مربوط است. قیمت نهایی قراردادها نیز با توجه به قیمت کشف شده در تالارهای بازار فیزیکی بورس کالای ایران قابل محاسبه است.
کارکرد و ویژگی قرارداد کشف پریمیوم در بورس کالا چیست؟
کارکرد قرارداد کشف پریمیوم در بورس کالا پیش‌تر در بازارهای بین‌المللی به اثبات رسیده است. نمونه‌ی بارز آن بورس لندن است که در آن خریداران می‌توانند کالا را از یک منطقه‌ی دیگر خریداری کنند. همین مسئله نشان می‌دهد این نوع از قرارداد در نمونه‌های جهانی چه پتانسیل بالایی دارد.
شاید بتوان گفت مهم‌ترین ویژگی قرارداد کشف پریمیوم تضامینی است که بخشی از آن توسط اتاق پایاپای و بخشی دیگر با توجه به ذات این قراردادها صورت می‌گیرد. هم‌چنین ویژگی دیگر این قرارداد آن است که جمعی از مزایا را در کنار هم جمع‌آوری کرده است که در سایر انواع قرارداد نمی‌توان این اتحاد و تجمیع را به این خوبی مشاهده کرد.
قرارداد کشف پریمیوم روی کالاهایی منعقد می‌شود که قیمت آن‌ها از قیمت ارز جهانی اثر می‌پذیرد.
قرارداد کشف پریمیوم در بورس کالای ایران چه مزایایی دارد؟
شاید بتوان گفت یکی از مهم‌ترین ويژگی‌های این قرارداد اطمینان و اعتبار آن است. اما در قراردادهای دیگر نظیر سلف خریدار باید توان مالی را برای پیش‌خرید کالای مورد نظر داشته باشد. در قرارداد آتی نیز درست است که قیمت نهایی در هنگام انعقاد قرارداد مشخص می‌شود؛ اما مهم است که بتوان سرمایه‌ی لازم را برای تامین مواد اولیه در اختیار داشت. اگر این سرمایه در اختیار خریدار نباشد باید تضمینی داشته باشد تا بتواند بر اساس آن سفارش‌های تولید خود را ادامه دهد. قرارداد کشف پریمیوم این تضمین را فراهم خواهد کرد. از سوی دیگر فروشنده نیز با خیالی آسوده می‌داند که کالای تولیدی‌‌اش در تاریخ سررسید فروخته خواهد شد و در انبار نمی‌ماند. پس مهم‌ترین مسئله اطمینان دوطرفه‌ای است که در این قراردادها فراهم می‌شود.
همین مسئله خود باعث رونق تولید می‌شود. به این امر توجه کنید که اگر هم تولیدکننده و هم خریدار اطمینان کافی را از تولیدات آینده داشته باشد این امر تا چه اندازه بر اقتصاد کشور اثرگذار خواهد بود؛ آن هم اثری بسیار مثبت.
سایر مزایای این قرارداد عبارت است از:
- فراهم شدن زمینه برای برنامه‌ریزی‌های مطلوب جهت تولید کالا
- پوشش ریسک ناشی از نوسان قیمت کالاها
- پوشش ریسک قرارداد برای طرفین
- بیمه تولید
- امکان ایجاد قراردادهای بلندمدت
- حذف سفته‌بازی
- تامین مالی
- برطرف کردن مشکلات مربوط به نقدینگی تولیدکنندگان
- نظارت دقیق
- حمایت از تولید
- کمک به تصمیم‌گیری دولت و فعالان اقتصادی
- تضمین ایفای تعهدات طرفین
- تسریع در تحویل کالا از انبارهای مختلف
- پیش‌بینی آینده
- ایجاد فضای رقابتی سالم برای خریدار و فروشنده
- امکان تسویه‌ی چندمرحله‌ای
توضیح قرارداد کشف پریمیوم به زبان ساده با یک مثال
حال که به انتهای مطلب رسیده‌ایم بهتر است برای درک بهتر قرارداد کشف پریمیوم در بورس کالا یک مثال را به زبان ساده با هم بررسی کنیم. فرض کنید قیمت مبنای آلومینیوم در بورس کالا، قیمت بورس فلزات لندن ضرب در قیمت ارز در تاریخ سررسید باشد که در پایان مبلغ پریمیوم نیز به آن اضافه می‌شود. در این جا قیمت بورس فلزات لندن همان مرجع قیمتی است که طرفین آن را قبول دارند و به آن استناد می‌کنند. یا مثلا در عرضه شرکت پتروشیمی غدیر فرمول مبنا به این صورت بود: قیمت پایانی اعلام شده از سوی شرکت ملی صنایع پتروشیمی در هفته‌ی پیش از معامله به اضافه‌ی نرخ پریمیوم.
حال فرض را بر این بگیرید که عرضه‌کننده قیمت پایه پریمیوم را روی ۱۰۰۰ ریال مشخص کرده است و در تالار اعلام می‌کند. پس از کشف قیمت بر اساس عرضه و تقاضا قیمت پریمیوم روی ۹۰۰ ریال تعیین می‌شود. این به آن معناست که در تاریخ سررسید باید نرخ بورس فلزات لندن در قیمت ارز در همان روز ضرب شود و سپس قیمت پریمیوم نیز به محاسبات اضافه شود که مورد توافق و تایید طرفین خواهد بود.
جمع بندی
بورس کالا به منظور رفع مشکلات و ایجاد بستری برای فعالیت‌های اقتصادی بهتر تاسیس شد. در این سال‌ها ابزارها و راه‌های مختلفی را ارائه کرده است تا قدم‌هایی را در راستای هدف خود بردارد. یکی از راه‌کارهایی که در این بازار اجرا شد، قراردادهای پریمیوم است که موجب می‌شود خریداران و فروشندگان در خصوص نوسانات قیمتی نگرانی نداشته باشند. هم‌چنین بر اساس این قرارداد طرفین می‌توانند معاملات بلندمدتی انجام دهند. قرارداد پریمیوم در بورس کالا یک قرارداد تعهدی است که در آن خریدار تعهد می‌کند به یک کالا در تاریخی در آینده نیاز دارد و فروشنده تضمین می‌دهد که این کالا را در همان تاریخ تحویل خواهد داد یا آن را حمل یا بارگیری خواهد کرد. در این قرارداد خریدار و فروشنده با هم توافق می‌کنند که یک مبلغ را به عنوان مبنا در نظر بگیرند؛ مبلغی که هر دو بر سر آن توافق دارند. سپس برای جلوگیری از اختلافات مبلغی را به عنوان پریمیوم نیز در نظر می‌گیرند که بر اساس عرضه و تقاضا مشخص می‌شود. طرفین قیمت را در دو مرحله پرداخت می‌کنند و بخشی از ارزش معامله را به عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای در بازار فیزیکی بورس کالا ودیعه می‌سپارند. کالا طبق توافق در زمان کنونی معامله می‌شود ولی تحویل یا بارگیری آن در آینده‌ای که بر سر آن توافق می‌شود انجام خواهد شد. قیمت نیز همان قیمت مبنا خواهد بود به اضافه نرخ پریمیوم.
سوالات متداول با پاسخ‌های کوتاه
قرارداد کشف پریمیوم به زبان ساده نوعی قرارداد در بازار فیزیکی بورس کالای ایران است که طی آن خریدار کالایی را به فروشنده سفارش می‌دهد تا در تاریخی معین در آینده آن کالا را تحویل بگیرد و فروشنده نیز باید در آن تاریخ اقدامات لازم را برای تولید و تهیه‌ی کالا انجام دهد. البته در این تاریخ ممکن است به جای تحویل، کالا حمل یا بارگیری شود. در این قرارداد یک قیمت مبنا وجود دارد که از یک مرجع معتبر دریافت می‌شود. یک قیمت مابه‌التفاوت نیز وجود دارد که به قیمت مبنا اضافه خواهد شد. این قیمت مابه‌التفاوت همان پریمیوم است.
این قرارداد مزایای بسیاری دارد. از جمله می‌توان به این موارد اشاره کرد: اطمینان‌بخشی به انجام تعهدات و تضمین قرارداد، پوشش ریسک ناشی از نوسان‌های قیمتی، حمایت از تولید کالا و اقتصاد کشور، تامین مواد اولیه، بیمه تولید، کوتاه شدن دست سفته‌بازان و برنامه‌ریزی برای تولید.
تمام تفاوت در نحوه‌ی پرداخت و نوع قیمت‌گذاری است که موجب تضمین و اطمینان بیشتر طرفین می‌شود.
