متنوع سازی سبد سهام؛ در باتلاق ساده‌ سازی و تنوع بیش از حد فرو نروید

معمولا سرمایه‌ گذاران باتجربه از متنوع سازی پرتفوی (Over-Diversifying Portfolio) زیاد حرف می‌زنند. این کار باعث افزایش امنیت سرمایه و در واقع کاهش ریسک سرمایه‌ گذاری خواهد شد. اما این مسئله که متنوع سازی سبد سهام واقعا چیست و چطور باید انجام شود، از آن دست مسائلی است که شاید هر کسی با دید و نگرش خود به آن نگاه می‌کند. ممکن است یک نفر آن‌قدر سبدش را متنوع کند که آمار دارایی‌های داخل سبدش هم از دستش خارج شود یا شخص دیگری هرچه سهم در یک صنعت مشخص وجود دارد را خریداری کند به خیال این که با این کار دارد سبد سهام خود را متنوع می‌کند! اشتباهاتی از این دست نه تنها ریسک سرمایه گذاری را کم نمی‌کنند، حتی ممکن است بر میزان آن نیز بیفزایند. در این مطلب از اخبار بورس ابتدا تعریفی از مفهوم متنوع سازی سبد سهام خواهیم داشت و سپس موارد مهم و روش درست تشکیل آن را بررسی می‌کنیم.

متنوع سازی سبد سهام چیست؟

تمام تخم‌مرغ‌های خود را در یک سبد نگذارید. هرچقدر هم که این ضرب‌المثل تکراری باشد و هزاران بار هم آن را شنیده باشید، باز هم انگار هیچ جمله یا توصیف دیگری نمی‌تواند به این اندازه حق مطلب را ادا کند. اما به جای آن که درگیر این کلمات تکراری شویم، بهتر است به منطق پشت آن نگاه کنیم. اگر تمام دارایی خود را روی یک سهم خاص متمرکز کنید و آن سهم انتظارات شما را برآورده نکند، کاخ آرزوهای‌تان ویران خواهد شد. همین چند جمله نشان می‌دهد که منظور از متنوع سازی سبد سهام یا پرتفوی چیست.

یک پرتفوی متنوع مجموعه‌ای از چندین سرمایه‌ گذاری مختلف است که سهام در آن به گونه‌ای انتخاب و چیده می‌شوند که ریسک کلی سرمایه گذاری به میزان مطلوبی کم شود.

این تنوع هم شامل خرید سهام از چندین صنعت مختلف یا حتی کشورهایی متفاوت می‌شود که هر یک سطوح ریسک متفاوتی دارند و هم می‌توان تنوع‌ بخشی به پرتفوی را در نوع دارایی لحاظ کرد. یعنی می‌توان علاوه بر سهام، در انواع کلاس‌های دارایی هم‌چون اوراق بهاداری مانند اوراق قرضه یا حتی بورس کالا و هم‌چنین املاک و مستغلات نیز سرمایه گذاری کرد. تمام این دارایی‌ها در کنار هم رفتاری از خود بروز می دهند که در نهایت ریسک سرمایه گذاری را کم می‌کند. هم‌چنین مخاطرات ناشی از نوسانات نیز در پی تعدیل سبد کم‌رنگ‌تر خواهد شد.

البته زمانی که بحث متنوع سازی سبد سهام پیش می‌آید در نظر داشتن این نکته نیز مهم است که با کاهش ریسک سرمایه گذاری، بازدهی نیز کاهش پیدا می‌کند. همین مسئله‌ی بازدهی کم است که گاهی موجب می‌شود تا سرمایه‌داران با این دید تنها روی یک دارایی سرمایه‌ گذاری کنند. چه بسا سود خوبی هم نصیب‌شان شود؛ اما آیا این اتفاق همیشه پایانی خوش دارد؟ سرمایه‌ گذاری بدون توجه به میزان ریسک ناشی از آن، کاری غیرعقلانی محسوب می‌شود؛ حتی اگر بازده خوبی داشته باشد. در ادامه بیشتر در این خصوص توضیح می‌دهیم.

متنوع سازی سبد سهام با اوراق و ابزار مالی مختلف

در بخش قبلی بیان کردیم که متنوع سازی پرتفوی تنها به تنوع در صنعت برنمی‌گردد و انواع مختلف دارایی را نیز در برمی‌گیرد. یک پرتفوی متنوع باید ترکیب خوبی از این دارایی‌ها را در بر بگیرد. مثلا بسیاری از گردانندگان سبدهای سرمایه‌ گذاری ترکیب ۶۰ به ۴۰ را توصیه می‌کنند. یعنی ۶۰ درصد سهام در برابر ۴۰ درصد سرمایه‌ گذاری با درآمد ثابت نظیر اوراق قرضه. در همین حال برخی دیگر از سرمایه‌ گذاران ممکن است درصدهای متفاوتی را مدنظر داشته باشند. در این بخش قصد داریم تعدادی از کلاس‌های دارایی را که می‌توان به منظور Over-Diversifying Portfolio یا همان متنوع سازی سبد سهام از آن‌ها استفاده کرد، مرور کنیم. کلاس یا طبقه‌ی دارایی گروهی از ابزارهای مالی است که ویژگی‌های یکسانی دارند و رفتارشان نیز با هم شباهت دارد.

سهام

شاید بتوان گفت مهم‌ترین طبقه‌ی دارایی سهام باشد. برخی از ویژگی‌های این کلاس دارایی را با هم بررسی می‌کنیم:

• نشان‌گر مالکیت افراد در شرکت‌های سهامی عام است.
• در دوره‌های طولانی و بلندمدت‌تر در طی تاریخ ثابت شده است که عملکرد بهتری در مقایسه با سایر سرمایه‌ گذاری‌ها دارد. هرچند هرگز نمی‌توان نتایج آینده‌ی یک سرمایه‌ گذاری را منوط به داده‌های گذشته دانست.
• در کوتاه‌مدت نوسان بسیاری دارد.
• بازده و اصل پول نوسان خواهد داشت. یعنی ممکن است هنگام بازخرید ارزش دارایی‌ها بیشتر یا کمتر از مقدار اصلی باشد.

درآمد ثابت

درآمد ثابت یا همان سرمایه‌ گذاری‌های اوراق قرضه، معمولا طی دوره‌ای معین نرخ بهره‌ی مشخصی را به صاحب دارایی می‌پردازند. پس از آن هم اصل سرمایه را به او برمی‌گردانند. برخی از ویژگی‌های این کلاس دارایی را با هم مرور می‌کنیم:

• نرخ بهره را تنظیم می‌کند.
• نسبت به سهام از ثبات بیشتری برخوردار است.
• ارزش این دارایی‌ها به دلیل نرخ تورم و بهره‌ی فعلی در نوسان است.
• خود شامل دارایی‌های تضمین‌شده یا بدون ریسک می‌شود.
• ابزارهای بازار پول را نیز در بر می‌گیرد. یعنی سرمایه‌ گذاری‌های کوتاه‌مدت با درآمد ثابت.

پول نقد

پول نقد شناخته‌شده‌ترین کلاس دارایی است که طبیعتا نیازی به برشمردن ویژگی‌های آن نیست. درست است که با گذشت زمان شاهد تغییر ارزش پول هستیم؛‌ به ویژه در شرایط تورم. اما در عین حال بسیاری از افراد هنوز ترجیح می‌دهند دارایی خود را به صورت پول نقد نگهداری کنند. مسئله‌ای که خود معضلات و البته مزایایی هم دارد. اما معایب آن بیشتر است.

ارزهای خارجی

که به آن FX یا foreign exchange نیز گفته می‌شود. بازار دلار و سایر ارزهای خارجی همیشه جذابیت خود را داشته‌اند. معمولا بسیاری از مواقع افراد به این بازار هجوم می‌آورند و در برخی مواقع نیز از این بستر خارج می‌شوند. به هر طریق این کلاس دارایی نیز هم‌چنان در کشور ما مورد استقبال است.

املاک و مستغلات

خانه یا دارایی‌های سرمایه‌ گذاری و هم‌چنین سهامی که در املاک و مستغلات تجاری سرمایه‌ گذاری می‌کنید همگی در این کلاس دارایی دسته‌بندی می‌شوند. برخی از سرمایه‌ گذاران به منظور متنوع سازی سبد سهام خود از این دارایی‌ها به میزان متناسب بهره می‌برند. از آن‌جا که ارزش ملک و درآمد حاصل از اجاره‌ی املاک تابع میزان تورم است، این دارایی‌ها قدرت خرید را در آینده حفظ می‌کنند. کاهش و یا افزایش ارزش این دارایی‌ها در مقایسه با اوراق قرضه یا سهام نرخی آهسته‌تر دارد. با این‌همه باید به خطرات این کلاس دارایی توجه کنید. خطراتی هم‌چون نوسان ارزش اموال، هزینه‌ها و درآمدها و هم‌چنین مسائل و مشکلات بالقوه‌ی زیست‌محیطی.  

زیرساخت

می‌توان زیرساخت را نیز به عنوان یک کلاس دارایی مدنظر قرار داد. بزرگ‌راه‌ها، فرودگاه‌ها، شبکه‌های ریلی و توسعه‌ی برق و انرژی، ذخایر توزیع انرژی هم‌چون خط لوله‌ها در برابر تورم می‌توانند به مدت طولانی‌تری دوام بیاورند. این کلاس دارایی همبستگی اندکی با دارایی‌های سنتی هم‌چون درآمدهای ثابت دارند. همین مسائل منجر به کاهش نوسانات کلی آن‌ها می‌شود.

کامودیتی یا کالاهای اولیه

کالاهایی نظیر طلا و مس، نفت خام، ذرت، انرژی، گاز طبیعی و مواردی از این دست در دسته‌ی کامودیتی قرار می‌گیرند. این دارایی‌ها قدرت خرید آینده را محافظت می‌کنند و ارزش آن‌ها با قیمت سهام و سایر اوراق بهادار همبستگی کمی دارد. بی‌ثباتی کالاها در پی افزایش قیمت‌ها بیشتر به چشم می‌خورد. مثلا اگر قیمت‌ها سه برابر شوند، ‌ممکن است کالایی که تاکنون ۲۰٪ نوسان داشته است، اکنون بیشتر از ۶۰٪ نوسان داشته باشد.   

متنوع سازی سبد سهام تا چه اندازه‌ای مفید است؟

پاسخ این سوال اصلا مشخص نیست. یعنی نمی‌توان یک عدد مشخص بیان کرد و آن را به همه دیکته کرد. اما می‌توان از قواعد کلی در این میان بهره برد. معمولا سرمایه‌ گذاران ۲۰ تا ۳۰ سرمایه‌ گذاری در صنایع مختلف را مدنظر قرار می‌دهند. حال ممکن است با توجه به شرایط یک بازار، این عدد کم و زیاد شود. مطمئنا شرایط بازار بورس ایران با شرایط بورس آمریکا یکسان نیست. با این همه ممکن است سرمایه‌ گذاران ریسک‌پذیر، به دنبال تعداد بیشتری سهام باشند. مخصوصا اگر آن سهام، رشدی و ریسکی‌تر باشد.

در واقع می‌توان گفت محدوده‌ی متنوع سازی سبد سهام به جای آن‌که یک عدد مشخص باشد، تابعی است از میزان گسترش یک پرتفوی و سرمایه‌ گذاری در دارایی‌هایی که قیمت آن‌ها کاهش یافته است. مثلا سرمایه‌ گذاران حتما نباید برای داشتن یک سبد متنوع، سهام نفتی داشته باشند. از سوی دیگر نیازی هم به آن نیست که ۱۰۰ سهم داشته باشند. که اگر این‌‌طور باشد مدیریت این تعداد سهام بسیار دشوار خواهد بود.

در پایان این بخش به این نکته‌ی مهم توجه کنید که هر چقدر هم برای متنوع سازی پرتفوی خود تلاش کنید، به هر حال نمی‌توانید ریسک سرمایه گذاری را کاملا حذف کنید. ریسک‌های غیرسیستماتیک را می‌توان به میزان مطلوبی کاهش داد اما ریسک‌های ذاتی بازار یا همان ریسک‌های سیستماتیک که می‌توانند روی تمام سهام اثر بگذارند، از کنترل شما خارج هستند. با متنوع سازی پرتفوی خود نمی‌توانید جلوی این ریسک را بگیرید.

بررسی خطرات متنوع سازی بیش از حد سبد سهام

همان‌قدر که تک‌سهم شدن یا تنوع بسیار کم سبد سهام امری مهلک است متنوع سازی بیش از حد آن نیز مخاطراتی را به همراه دارد. متنوع سازی در واقع زمانی اتفاق می‌افتد که با افزودن دارایی‌های جدید و سرمایه‌ گذاری‌های دیگر، بازده پرتفوی بیشتر کاهش پیدا می‌کند. به بیان دیگر این کار برای کاهش ریسک سرمایه گذاری انجام می‌شود، ولی در قبال این کاهش ریسک، بازده به میزانی بیشتر کاهش پیدا می‌کند.

اگر به این مفهوم دقت کنید، می‌بینید که هدف و نتیجه کاملا با هم متضاد هستند. یعنی سرمایه‌ گذار قصد دارد با متنوع سازی سبد سهام ریسک را کاهش دهد. اما بیشتر از این که این هدف را دنبال کند، بازده را کاهش می‌دهد. درست است که بازده کاهش پیدا می‌کند اما باید نسبت معقولی با کاهش ریسک داشته باشد. اما بعضی مواقع دارایی‌های جدید هیچ ارزشی به بازده نهایی اضافه نمی‌کنند. پس بزرگترین خطر متنوع سازی بیش از حد سبد سهام کاهش بازده بدون کاهش معنادار ریسک است. متاسفانه افراد زیادی می‌پندارند که با افزودن هر سهم به سبد، می‌توان ریسک را به نسبت کاهش داد اما این مسئله حقیقت ندارد. ریسک را تا میزان معینی می‌شود کاهش داد و پس از آن، افزودن دارایی‌های بیشتر هیچ مزیتی ندارد.

خطر دیگری که در این میان به چشم می‌خورد این است که تمرکز سهام‌دار را از دارایی‌هایی که قیمت خوبی در آینده برای آن‌ها پیش‌بینی می‌شود، برمی‌دارد. سهام‌داران مجبور خواهند شد مقداری از زمان خود را صرف به‌روز نگه داشتن اطلاعات خود در خصوص دارایی‌ها کنند. این مسئله باعث می‌شود که بیشتر روی فرصت‌های از دست‌رفته متمرکز شوند و توجه‌شان از برنده‌های بازار دور شود. باید ایده‌های برنده را پرورش داد و در سرمایه‌ گذاری از آن‌ها بهره‌مند شد. به همین ترتیب باید از ایده‌های نامطلوبی که هیچ سودی به سبد اضافه نمی‌کنند، پرهیز کرد.  

راه‌های کاهش ریسک متنوع سازی بیش از حد سبد سهام

با توجه به مواردی که تاکنون به آن اشاره شد متنوع سازی پرتفوی امری ساده به نظر نمی‌آید. مهم است که بتوانیم اعتدال را در این میان رعایت کنیم تا نتایج بهتری به دست آوریم. اما بهترین راه کاهش خطرات ناشی از متنوع سازی بیش از حد سبد سهام چیست؟ در این بخش چند پاسخ به این سوال می‌دهیم که شاید برای شما نیز مفید باشد.

شاید با متنوع سازی بیش از حد سبد سهام ضرر زیادی متوجه‌تان نشود؛‌ اما در سمت دیگر سود زیادی نیز نصیب‌تان نخواهد شد و شما بیهوده وقت و انرژی خود را تلف کرده‌اید.

روش اول:‌ خرید حداقل ۱۰ الی ۱۵ سهم در صنایع مختلف (یا خرید صندوق شاخص)

با سرمایه‌ گذاری در چندین سهام می‌توانید ریسک سبد سرمایه گذاری خود را کم کنید. چرا که با وجود این تعداد سهام از صنایع مختلف، احتمال این‌که تمام این شرکت‌ها با هم روندی نزولی داشته باشند، ضعیف است. پس می‌توان گفت بازده کلی مناسب خواهد بود.

البته شاید در این میان وسوسه شوید و به سراغ یک یا دو شرکت بسیار شناخته‌شده بروید. مثلا ممکن است تمام دارایی خود را روی فیسبوک یا اپل سرمایه‌ گذاری کنید. این دیگر اسمش متنوع سازی پرتفوی نیست. بهتر است خودمان را گول نزنیم. هر آن ممکن است اتفاقی بیفتد و سهام این دو شرکت سقوط کند. آن‌وقت تکلیف دارایی شما چه می‌شود؟ فراموش نکنید که خودتان مسئول سود و زیان خود هستید.

از سوی دیگر اگر وقت کافی برای تحقیق و تحلیل ندارید، یک صندوق شاخصی را انتخاب کنید که خود بر اساس حرکات یک شاخص عمل می‌کند. به این ترتیب توانسته‌اید روی سهام مختلف از صنایع متنوع سرمایه‌ گذاری کنید.

روش دوم: ترکیب سهام و اوراق با درآمد ثابت

یکی از مهم‌ترین مواردی که شما  را از ریسک‌های متنوع سازی سبد سهام محفوظ نگه می‌دارد، اختصاص بخشی از دارایی به اوراق با درآمد ثابت مانند اوراق قرضه است. درست است که این کار بازده کلی پرتفوی شما را کم می‌کند ولی از سمت دیگر ریسک و نوسانات را نیز کاهش می‌دهد و به شما اطمینان خاطر بیشتری می‌دهد. این گزینه به‌ویژه برای افراد محتاط و ریسک‌گریز بسیار جذاب و کاربردی به نظر می‌رسد.

در این میان باید بتوانید مطابق با شخصیت و دیدگاه خود و هم‌چنین استراتژی معاملاتی‌تان ترکیبی مناسب از سهام و اوراق با درآمد ثابت پیدا کنید. مثلا ممکن است برخی از سرمایه‌ گذاران فقط اوراق قرضه را خریداری کنند و برخی دیگر فقط سهام بخرند. محدوده‌ای میان این دو مثلا ۴۰٪ اوراق قرضه و ۶۰٪ سهام به نظر مطلوب و منطقی می‌‌رسد. بازده خود را محاسبه کنید و ترکیب مناسب را بیابید. به این ترتیب در کنار کاهش نرخ بازده سالانه، از مزیت کاهش زیان در بدترین شرایط نیز برخوردار خواهید شد. نگاهی به جدول زیر بیندازید تا بیشتر با اعداد و ارقام این بخش آشنا شوید.

ترکیب سبد	متوسط بازده سالانه	عملکرد در بهترین سال	عملکرد در بدترین سال	سال‌های همراه با زیان
۱۰۰٪ اوراق قرضه	۵.۳٪	۳۲.۶٪	۸.۱٪-	۱۴ از ۹۳
۸۰٪ اوراق قرضه و ٪۲۰ سهام	۶.۶٪	۲۹.۸٪	۱۰.۱٪-	۱۳ از ۹۳
۴۰٪ اوراق قرضه و ٪۶۰ سهام	۸.۶٪	۳۶.۷٪	۲۶.۶٪-	۲۲ از ۹۳
۲۰٪ اوراق قرضه و ٪۸۰ سهام	۹.۴٪	۴۵.۵٪	۳۴.۹٪-	۲۴ از ۹۳
۱۰۰٪ سهام	۱۰.۱٪	۵۴.۲٪	۴۳.۱٪-	۲۶ از ۹۳

روش سوم: سرمایه‌ گذاری در املاک و مستغلات

بالاتر که طبقات دارایی را بررسی کردیم اشاره‌ای هم به املاک و مستغلات کردیم. با اضافه کردن املاک و مستغلات، متنوع سازی سبد سهام وارد فاز جدیدی می‌شود. این دارایی نوسانات کلی پرتفوی را کم می‌کند و حتی می‌تواند در بلندمدت بازده سبدتان را نیز افزایش دهد. مطابق پژوهش‌ها، سبدی بهینه است که شامل ۵ تا ۱۵ درصد از این کلاس دارایی باشد. مثلا دو سبد زیر را در نظر بگیرید:

• سبد اول:‌ ۵۵٪ سهام، ۳۵٪ اوراق قرضه و ۱۰٪ املاک و مستغلات
• سبد دوم: ۶۰٪ سهام، ۴۰٪ اوراق قرضه.

بازده سبد اول بر این اساس می‌تواند بیشتر از بازده سبد دوم باشد.

روش چهارم: نگهداری دارایی ها در سطوح قابل مدیریت

این مسئله فرد به فرد ممکن است متفاوت باشد. ممکن است برخی تنها ۱۰ دارایی را که به افزایش ارزش آن‌ها در آینده اعتقاد دارند نگهداری کنند. یا ممکن است برخی دیگر از سرمایه‌ گذاری در بخش‌هایی خاص هم‌چون سهام بیوتکنولوژی که نمی‌توانند رفتار آن‌ها را درک کنند، پرهیز کنند. این نشان می‌دهد که میزان توانایی افراد برای مدیریت سبد سهام ممکن است متفاوت باشد. اولین گام این است که خودتان را بشناسید و سپس به سراغ شناسایی سهام بروید.

روش پنجم: سرمایه‌ گذاری در صندو‌ق‌های قابل معامله و سرمایه‌ گذاری مشترک

به سرمایه گذاری در صندوق های قابل معامله در بورس هم فکر کنید. این صندوق‌ها نیز گزینه‌های مناسبی هستند که روشی بسیار آسان‌تر در مقایسه با سایر موارد به شمار می‌روند. صندوق‌های شاخصی هم می‌توانند به شما کمک کنند تا ریسک متنوع سازی پرتفوی خود را کم کنید. البته سرمایه‌ گذاران برای آن که بتوانند چیدمان بهتری داشته باشند، بهتر است از محتویات صندوق‌ها مطلع باشند و بدانند که این صندوق‌ها چه دارایی‌هایی را در دل خود دارند. به این ترتیب اگر دیدند دو یا چند صندوق دارایی‌هایی مشابه دارند، بهتر است آن‌ها را بفروشند و فقط یکی را نگه دارند.

روش ششم: توجه به همبستگی

همبستگی به زبان ساده نشان می‌دهد که رفتار یک دارایی یا صنعت چقدر می‌تواند بر یک دارایی یا صنعت دیگر اثر بگذارد. مثلا فرض کنید صنعت دارویی و غذایی هم‌بستگی زیادی به هم داشته باشند. به این ترتیب اگر صنعت دارویی با افت قیمت مواجه شود، به دلیل همبستگی بالایی که با صنایع غذایی دارد، این صنعت را نیز دستخوش تغییر می‌کند.

اگر به دنبال متنوع سازی سبد سهام خود هستید، به سراغ صنایعی برود که همبستگی کمتری با هم دارند. به این ترتیب ریسک سرمایه گذاری خود را کم می‌کنید. چرا که اگر یک صنعت طی یک هفته بازده شما را کاهش دهد، ممکن است صنعتی دیگر طی همان هفته، با روندی خوب بازده سبد شما را به تعادل برساند.

به عنوان مثال اگر صندوق مشترک صنایع بهداشتی را داشته باشید، به آن معنا نیست که شما پرتفوی خود را متنوع کرده‌اید. چرا که همبستگی بالای میان شرکت‌های یک صنعت، به شما اجازه نمی‌دهد در امر بهینه‌سازی موفق عمل کنید. در سمت مقابل تنوع بیش از حد در این صندوق‌ها نیز آفت است. پس حتما به دارایی‌های صندوق توجه کنید.

روش هفتم: انحراف معیار را در نظر بگیرید

اگر دارایی یا پرتفوی در یک دوره‌ی زمانی با شدت بیشتری در حرکت باشد، می‌توان دریافت ریسک آن زیاد است. انحراف معیار فاکتوری است که از آن برای اندازه‌گیری و تخمین میزان نوسان‌ها استفاده می‌شود. نظریه‌ی مدرن پرتفوی بیان می‌کند که تقریبا پس از این که بیستمین دارایی را به سبد خود اضافه کردید، به میزان تنوع مطلوب نزدیک خواهید شد. طبق پژوهش‌ها میانگین انحراف معیار (همان ریسک) در خصوص سبدی تک‌سهمی ۴۹.۲٪ است. اما پرتفویی که متشکل از سهام متنوع است با کاهش حداکثر ۱۹.۲٪ ریسک همراه خواهد بود. مطابق همین پژوهش‌ها پرتفویی با ۲۰ سهم، ریسکی کمتر از ۲۲٪ خواهد داشت. هرچه بیشتر از این محدوده سهام اضافه کنید (حتی ۱۰۰۰ عدد!) تنها درصد کمی از ریسک سبدتان کم می‌شود اما بازده به میزان بیشتری کاهش پیدا می‌کند.

جمع بندی

حال که به پایان این مطلب رسیده‌اید احتمالا دریافته‌اید که متنوع سازی سبد سهام از فرمول خاصی تبعیت نمی‌کند. بلکه می‌توان برای آن حد و حدودی در نظر گرفت و قوانینی مشخص را در آن رعایت کرد. آن‌‌چه می‌توان بر سر آن توافق کرد این است که متنوع سازی پرتفوی امری ضروری است که به منظور کاهش ریسک سرمایه گذاری حتما باید انجام شود. اما این که این تنوع تا چه اندازه باید در سبد انجام شود امری است که مانند راه رفتن روی لبه‌ی تیغ است. تنوع سازی بیش از حد سبد سهام نقطه‌ی مقابل تک‌سهم بودن است که هر یک آفاتی را با خود به دنبال دارند. به طور کلی درست است که متنوع سازی سبد سهام امری بسیار حیاتی است، اما ممکن است این کار بیشتر از آن که باعث کاهش ریسک شود، روی کاهش بازده اثر بگذارد. همین مسئله نشان می‌دهد که باید بتوان تعادل را در این زمینه حفظ کرد. سرمایه‌ گذاری در کلاس‌های دارایی مختلف یکی از اصول اولیه‌ی متنوع سازی پرتفوی است. اگر بتوانید ترکیب مناسب و مطابق با شخصیت، استراتژی و میزان ریسک‌پذیری خودتان را پیدا کنید، مطمئن باشید در بلندمدت سودهای خوبی نصیب‌تان خواهد شد. مثلا می‌توانید روی املاک و مستغلات، صندوق‌های قابل معامله، کامودیتی یا سهام زیرساختی هم سرمایه‌ گذاری کنید.

سوالات متداول با پاسخ‌ های کوتاه