گواهی صرفه جویی انرژی چیست و شامل چه کسانی می‌شود؟

صرفه جویی در انرژی مسئله‌ی مهمی است؛ به ویژه در شرایط فعلی که بحران انرژی نیز به موضوع داغ این روزها تبدیل شده است. به همین خاطر دولت‌ها در تلاش‌اند تا با راهکارهایی، مردم را تشویق به صرفه جویی کنند. در کشور ما نیز انتشار اوراق بهاداری به نام گواهی صرفه‌جویی انرژی در همین مسیر در دستور کار قرار گرفته است. البته هنوز تاریخ انتشار این گواهی و جزئیات آن مشخص نیست. با این همه توان تحلیل تصمیم دارد در این مقاله توضیح بدهد که منظور از طرح گواهی صرفه جویی انرژی چیست و این دستورالعمل چه سازوکاری دارد.

گواهی صرفه جویی انرژی چیست؟

گواهی صرفه جویی انرژی یکی از انواع اوراق بهاداری است که قرار است در بازار مالی ایران دادوستد شود. از نام آن هم می‌شود حدس زد که یک طرح تشویقی برای کنترل مصرف انرژی است. به ویژه در صنایعی که در چرخه‌ی فعالیت خود به میزان زیادی انرژی مصرف می‌کنند. پس می‌توان دریافت که جامعه هدف در انتشار این گواهی، بیشتر چنین صنایعی هستند و این طرح می‌خواهد مسیر را به سمتی بکشاند که این صنایع بتوانند در محدوده استانداردتری کار خود را دنبال کنند.

شرکت‌هایی که بتوانند در مسیر کاهش مصرف انرژی و صرفه جویی در آن گام بردارند شایسته تقدیرند و این امر به صورت این طرح تشویقی برای آنان اعمال خواهد شد. تصویب دستورالعمل گواهی صرفه جویی انرژی در شورای عالی بورس در تیرماه ۱۴۰۱ انجام شد و حالا همه منتظرند تا ببینند فاز اجرایی این دستورالعمل چه موقع آغاز می‌شود.

ساختار گواهی صرفه جویی انرژی چگونه است؟

این گواهی نماینده حجم مشخصی از یک حامل انرژی صرفه‌جویی شده است. به این معنا که ناشر این اوراق متعهد می‌شود که مقدار مشخصی از حامل‌های انرژی را به دارنده اوراق ارائه کند. علاوه بر حجم و نوع حامل، تاریخ سررسید نیز در این اوراق مشخص است. دارنده اوراق این اختیار را دارد که در تاریخ سررسید یا همان میزان معین حامل انرژی را به صورت فیزیکی دریافت کند و یا معادل آن وجه نقد بگیرد.

انتشار گواهی صرفه جویی انرژی به دو شکل امکان‌پذیر است. یا از محل صرفه جویی محقق‌شده و یا از محل تعهد به صرفه جویی که برای تامین مالی به کار می‌رود. گواهی صرفه جویی محقق شده به این معناست که یک شخص سرمایه گذار توانسته است در مصرف انرژی‌اش صرفه جویی کند و در این امر موفق بوده است. این نوع از گواهی معمولا مناسب صنایع بزرگی است که میزان زیادی انرژی مصرف می‌کنند و صرفه‌جویی در این عرصه‌ها نمود بارزی خواهد داشت. اما از کجا می‌توان فهمید که آن سرمایه گذار چه میزان انرژی را صرفه جویی کرده است؟ اندازه‌گیری میزان انرژی صرفه جویی شده به عهده شرکت‌هایی با نام V&M است. پس از اندازه‌گیری هم گواهی صرفه جویی به همان اندازه به پروژه تعلق می‌گیرد.  

زمانی که اشخاص اقدام به صرفه‌جویی می‌کنند، به اندازه میزان انرژی‌ای که صرفه‌جویی کرده‌اند، این گواهی را دریافت می‌کنند که در بورس انرژی قابل عرضه است. گواهی تعهد صرفه جویی به شکل بیع سلف منتشر می‌شود و دارنده این گواهی می‌تواند با توجه به ضوابط این نوع از بیع، معاملات خود را انجام دهد. هنوز جزئیات بیشتری در این خصوص ارائه نشده است و پس از انتشار اولین گواهی صرفه جویی انرژی می‌توان از جزئیات آن نیز مطلع شد.

چه ارگان‌ها و سازمان‌هایی گواهی صرفه جویی انرژی را دریافت می‌کنند؟

پروژه‌ای که در آن صرفه جویی شده است، باید به دبیرخانه کمیسیون در معاونت اجرایی فناوری ریاست جمهوری ارائه شود. سپس لازم است که مدارک موردنیاز فراهم شود تا صحت و اعتبار پروژه سنجیده شود. در صورتی که کمیسیون پروژه را تصویب کند، گواهی صرفه جویی انرژی هم به آن تعلق می‌گرد. پس از آن شرکت‌هایی که باید میزان انرژی صرفه‌جویی شده را اندازه گیری کنند وارد عمل می‌شوند و به همان میزان گواهی به آن پروژه تعلق می‌گیرد.

نوع دیگر این گواهی هم با توجه به تعهدی است که آن سازمان اعلام می‌کند و پروژه‌ای را کلید می‌زند که در آن صرفه جویی را در دستور کار قرار می‌دهد. پس از اینکه پروژه تایید شد، این گواهی به آن تعلق می‌گیرد و به منزله تامین مالی تلقی می‌شود.

البته مشترکین خانگی نیز می‌توانند از این طرح بهره‌مندشوند؛ ولی نه الان. میزان صرفه جویی در مشترکین خانگی طبیعتا کمتر است و محاسبات مربوط به صرفه جویی در این حوزه دشوارتر است. چنانچه قرار باشد مشترکین خانگی نیز در طرح صرفه جویی انرژی وارد شوند، شیوه‌ی آن متفاوت خواهد بود. همه چیز بستگی به این دارد که شرکت ملی گاز و توانیر چه اقدامات و سیاست‌هایی را در این خصوص پیاده کند.

اثر انتشار گواهی صرفه جویی انرژی بر بورس انرژی چیست؟

طرح گواهی صرفه جویی انرژی هنوز کاملا اجرایی نشده و تنها مراحل مربوط به تصویب آن در حال انجام است. به همین خاطر هنوز نمی‌توان آثار آن را به صورت مستدل بررسی کرد. اما می‌شود این را حدس زد که اگر صنایع با این طرح تشویقی همکاری کنند، شاهد آثار مثبتی در بورس انرژی خواهیم بود. قضاوت این مسئله در این برهه، به عهده‌ی زمان است.

زمان انتشار گواهی صرفه جویی انرژی

مطابق صحبت‌های علی نقوی، مدیرعامل شرکت بورس انرژی ایران، تمام مراحل انتشار گواهینامه صرفه جویی انرژی از جانب بورس انرژی انجام شده است. در سال ۱۴۰۰ تصویب گواهی صرفه جویی انرژی توسط کمیته فقهی سازمان بورس انجام شده است. در گام بعدی شورای عالی بورس نیز دستورالعمل این گواهی را تصویب کرد. سرانجام دستورالعمل پذیرش و ثبت و سپرده گذاری و معاملاتی آن در هیئت مدیره سازمان بورس به تصویب رسید.

اما وزارت نفت و وزارت نیرو باید درخواست خود را مبنی بر انتشار این گواهی ارسال کنند. در غیر این صورت این طرح نمی‌تواند کلید بخورد و عملا امکان انتشار این اوراق وجود نخواهد داشت. به این منظور ناشران باید تضامین لازم را برای چگونگی تحویل گواهینامه به بورس انرژی ایران ارائه کنند تا اجرای این دستورالعمل محقق شود.

جمع بندی

آمارها نشان می‌دهد در کشور ما مصرف انرژی از الگوی استاندارد آن فراتر است. این امر نگرانی‌هایی را با خود به همراه دارد که نمی‌توان به سادگی از آن‌ها گذشت. به همین خاطر ایجاد طرح‌هایی ماند گواهی صرفه جویی انرژی می‌تواند مشوق خوبی برای کاهش مصرف باشد. گواهی مذکور فعلا به تصویب و تایید شورای عالی بورس رسیده است. قرار است شرکت‌هایی که در انرژی مصرفی‌شان صرفه جویی می‌کنند یا طرح‌هایی را برای کاهش مصرف پیشنهاد می‌دهند از مزایای این طرح بهره‌مند شوند.

سوالات متداول با پاسخ‌های کوتاه