کامودیتی چیست؟ کالاهای اولیه‌ای که چرخ صنعت را می‌چرخانند

در عرصه صنعت با مفهومی به نام کامودیتی یا کالای اولیه سروکار داریم که می‌شود گفت بدون این کالاها صنایع هم خروجی نخواهند داشت. نقش پررنگ این کالاها از آنجایی نشات می‌گیرد که این مواد خام را می‌شود با کالاهای دیگری معامله کرد. مثلا کالایی مثل نفت که در تولید مواد دیگر کاربرد دارد یکی از انواع کامودیتی های بورس ایران است. مطالعه‌ی این مقاله از توان تحلیل به شما کمک می‌کند به طور کامل متوجه بشوید که کامودیتی چیست و سهام کامودیتی محور چه سهامی هستند. هم‌چنین می‌توانید در پایان اهمیت این کالاها و تاثیر آن را بر بازار بورس بهتر متوجه شوید.

کامودیتی چیست؟

صنایع برای فعالیت‌شان به کالاها و مواد اولیه‌ای مثل نفت و بنزین و سیمان و برخی مواد دیگر نیاز دارند. این‌ها همان کامودیتی یا کالای اولیه هستند که معمولا فقط در قیمت با هم تفاوت دارند. این کالاها را می‌توان به شکل کامل یا نسبی در بازار مبادله کرد. این واحدها فارغ از اینکه چه کسانی آن‌ها را تولید کرده یا ساخته است، یکسان در نظر گرفته می‌شوند. البته ممکن است کیفیت آن‌ها متفاوت باشد.

بد نیست نگاهی به چند تعریف از واژه‌ی کامودیتی در لغت‌نامه‌ها و منابع معتبر بیندازیم:

• ویکی پدیا:‌ در علم اقتصاد کامودیتی معمولا منبعی است که قابلیت تعویض‌پذیری اساسی یا کامل دارد. بازار نمونه‌هایی از این کالا را به عنوان کامودیتی مشابه یا تقریبا مشابه و بدون توجه به اینکه چه کسی آن‌ها را تولید کرده است در نظر می‌گیرد.
• لغت‌نامه‌ی کمبریج: ماده یا محصولی که می‌توان آن را معامله، خرید یا فروش کرد.
• آکسفورد: محصول یا ماده‌ی خام قابل معامله. چیزی که یا خودش مفید است یا کیفیتش.
• وبستر: کالایی اقتصادی مثل محصولات معدنی یا کشاورزی، کالای تجاری به ویژه وقتی که برای حمل و نقل تحویل داده می‌شود، محصولی غیرویژه با تولید انبوه. هم‌چنین کالایی است که مفید یا ارزشمند است.

با توجه به این موارد می‌شود فهمید که تعریف کامودیتی چیست. البته تمام این تعاریف، مفهومی یکسان را ارائه می‌کنند.

کالاهای اولیه در بازار کالا یا Commodity Market معامله می‌شوند. مهم‌ترین بازارهای بین‌المللی کامودیتی هم این‌ها هستند: CME، LME، CBOT و NYMEX.

انواع کامودیتی

کامودیتی را می‌توان به طور کلی در سه گروه زیر دسته‌بندی کرد:

• سخت: موادی مثل نفت و طلا که در طبیعت می‌توان آن‌ها را یافت و باید استخراج شوند.
• نرم: کالاهای کشاورزی مثل سویا، گندم و ذرت. این گروه از کامودیتی نسبت به تغییرات آب و هوایی حساس هستند و به همین خاطر است که با تغییر فصل شاهد تغییر قیمت این کالاها هستیم.
• فلزات اساسی: فلزاتی مثل آلومینیوم، فولاد، مس، روی و آهن.

کامودیتی ممکن است گاهی پردازش شود و بعد مورد استفاده قرار بگیرد.

ویژگی های کامودیتی یا کالای اولیه

• قیمت: در بیان ویژگی های کامودیتی می‌شود اولین فاکتور را قیمت آن دانست. قیمت کامودیتی هم مثل قیمت بسیاری از کالاهای دیگر، به عرضه و تقاضا ربط دارد.
• واحد اندازه‌گیری: کامودیتی را هر کجای دنیا که بخواهند بسنجند با واحدهای اندازه‌گیری مشخص این کار را می‌کنند. مثلا از واحدهایی مثل حجم، چگالی و وزن برای این کار استفاده می‌شود. پس کالایی که چنین ویژگی‌هایی ندارد نمی‌تواند به عنوان کالای اولیه در نظر گرفته شود.
• ارتباط با پول: کامودیتی در گذشته به عنوان ابزار مبادلاتی استفاده می‌شود. مثلا مروارید، طلا و نقره به عنوان شیوه‌های پرداخت در نظر گرفته می‌شدند. با کمیاب شدن طلا و نقره، پای پول به میان آمد. یعنی می‌توان گفت این کالاها بودند که زمینه‌ساز اختراع پول و سیستم پولی شدند.
• نقش اقتصادی: از کامودیتی یا کالای اولیه می‌توان به عنوان ابزاری اقتصادی یاد کرد. چرا که در صنعت همیشه به این کالاها نیاز داریم و نمی‌توانیم آن‌ها را حذف یا جایگزین کنیم.
• جهانی بودن: بازار کامودیتی‌ها جهانی است و شرکت تولیدکننده یا برند اثری بر آن‌ها ندارد.

معاملات کامودیتی چطور انجام می‌شود؟

برای آنکه از کامودیتی‌ها به سود برسیم می‌توانیم به چند طریق فعالیت کنیم. یکی از روش‌ها این است که به سراغ سهام کامودیتی محور برویم. نمی‌توانیم ارتباط این بازار را با بازار سهام انکار کنیم. پس می‌توانیم در شرکت‌هایی که در حوزه‌ی کامودیتی فعالیت می‌کنند سرمایه گذاری کنیم. شرکت‌هایی مثل شرکت‌های استخراج نفت.

سهام کامودیتی محور

احتمالا از آنچه در بالا گفتیم متوجه شده‌اید که سهام کامودیتی محور چیست. سهام کامودیتی محور در بورس ایران همان سهامی هستند که به عنوان مثال در گروه‌های پالایشی، فلزات، نفت و گاز، معدنی و برخی سهام صنایع غذایی قرار دارند. این سهام چشم‌شان به بازارهای جهانی است تا تغییرات را رصد کنند. چرا که تغییر قیمت در بازارهای جهانی کامودیتی، تغییر قیمت در سهام کامودیتی محور را به دنبال دارد. سهام کامودیتی محور از مواد اولیه و خام استفاده می‌کنند و یا به این مواد مرتبط و وابسته هستند. اگر بخواهیم برخی از این سهام را نام ببریم می‌توانیم به نمادهایی هم‌چون فملی، فولاد و فارس اشاره کنیم.

عوامل موثر بر کالای اولیه

کالای اولیه یا کامودیتی هم مثل سایر کالاها تحت تاثیر برخی عوامل می‌توانند تغییر کنند. مهم‌ترین عاملی که می‌تواند بازار کامودیتی را تکان بدهد، عرضه و تقاضاست. بورس کالا اکنون بستری را فراهم کرده است که فعالان بازار می‌توانند برای تعیین قیمت مواد خام اولیه با هم رقابت کنند. می‌شود فهمید که معاملات کامودیتی یا کالاهای اولیه در بورس کالا تا چه حد می‌تواند روی نوسان قیمت سهام شرکت‌های بورسی که با این کالاها ارتباط دارند اثر بگذارد. در ادامه می‌توانید چند مورد از فاکتورهای موثر روی کامودیتی را مطالعه کنید:

• تغییر در حجم عرضه و تقاضا
• شاخص قیمت دلار
• قیمت جهانی
• میزان تولید
• تغییر ذخایر و انبار کالاها
• تنش‌های سیاسی
• تورم
• سیاست‌های دولت‌ها و کشورهایی که در تجارت جهانی کامودیتی نقش مهمی دارند
• انواع شاخص‌های اقتصادی کشورهای موثر در تجارت جهانی کامودیتی
• وضعیت اقتصادی مصرف‌کنندگان کامودیتی
• تغییرات نرخ دلار در مقایسه با ارزهای دیگر
• کاهش یا افزایش نرخ بهره در کشورهایی مثل آمریکا و چین
• اعمال یا حذف سیاست‌هایی که تقاضا را در بازار کامودیتی تقویت می‌کنند

تغییر قیمت کامودیتی‌هایی مثل نفت، آهن یا آلومینیوم که نقش اصلی را در تولید کالاهای اساسی دارند، می‌تواند روی اقتصاد اثر بگذارد. از این رو می‌توان به دلیل اهمیت کامودیتی پی برد.

تاثیر کامودیتی بر بورس ایران

سهام کامودیتی محور در بورس ایران فراوان‌اند. کامودیتی‌ها با توجه به حجم و قیمت‌شان می‌توانند بر بورس اثر بگذارند. به این صورت که شرکت‌های بورسی چه از طریق فروش داخلی و چه از طریق صادرات به نوعی با نرخ‌های جهانی متصل و مرتبط هستند. البته می‌شود به طور کلی گفت که کامودیتی بیشتر روی سهام شرکت‌های صادراتی اثر می‌گذارد.

مثلا شرکت‌های حوزه‌ی فولاد، پتروشیمی و پالایشی از جمله‌ی همین شرکت‌ها به حساب می‌روند که در بورس ایران تعداد آن‌ها فراوان است. با این حساب می‌شود فهمید که نوسان و تغییرات نرخ‌های جهانی می‌تواند روی قیمت فروش و سوددهی شرکت‌ها اثرگذار باشد.

اگر تولیدات و صادرات این کالاهای اولیه بیشتر شود، قطعا اثر آن در تحرک بازار بورس کاملا علنی خواهد شد. بورس ایران بستری است که در آن کامودیتی‌ها می‌توانند شاخص کل را به تنهایی تغییر بدهند. پس نمی‌شود ارتباط بورس را با سهام کامودیتی محور یا همان کالاهای اولیه منکر شود. این مسئله را می‌توان از پربیننده بودن نمادهای کامودیتی محور در بورس هم فهمید. به طور خلاصه افزایش قیمت کامودیتی‌ها، افزایش نرخ فروش محصولات شرکت‌های تولیدکننده‌ی این کالاها را افزایش می‌دهد که این امر درآمدزایی بیشتر را به دنبال دارد.

مثال

گفتیم که فلز یکی از انواع کالاهای کامودیتی به شمار می‌رود. فرض می‌کنیم که قیمت فلز بالا می‌رود. با افزایش قیمت این کالا، شرکت‌هایی که به استخراج فلز مشغول هستند، سود بیشتری به دست خواهند آورد. در نتیجه سهام این شرکت‌ها هم افزایش پیدا می‌کند. پس اینجا شاهد یک همبستگی مثبت هستیم.

از آن طرف شرکت‌هایی که از این کالا در تولید محصولات‌شان استفاده می‌کنند، باید مبلغ بیشتری را برای تولید مواد اولیه‌شان هزینه کنند. این امر می‌تواند سود شرکت‌های خودروسازی و سایر شرکت‌هایی که مصرف‌کننده‌ی کامودیتی هستند را کم کند. در نتیجه احتمالا قیمت سهام این شرکت‌ها هم کم می‌شود. پس می‌بینید که افزایش قیمت کامودیتی می‌تواند کاهش قیمت سهام شرکت‌هایی را که در تولیدات‌شان به این کالاها وابسته‌اند رقم بزند. اینجا برخلاف حالت قبلی، شاهد همبستگی معکوس خواهیم بود.

شاخص CBR

برای اینکه کامودیتی‌ها را بررسی کنیم به شاخصی نیاز داریم که بتواند اطلاعات جامعی را از بازارهای کالایی در اختیارمان بگذارد. این شاخص CBR نام دارد که ۱۹ کالا در آن به چشم می‌خورند که در چهار گروه کشاورزی، انرژی، فلزات و فلزات گران‌بها با وزن‌هایی مختلف دسته‌بندی شده‌اند.

با کاهش قیمت نفت، این شاخص نیز روندی نزولی را در پیش می‌گیرد. در نتیجه شاهد افزایش ارزش دلار و کاهش تورم خواهیم بود. کاهش نرخ بهره و افزایش بهای اوراق قرضه نیز از دیگر پیامدهای این مسئله است. شاخص‌های دیگری مثل BCI، شاخص مواد خام گلدمن ساکس، شاخص بانک جهانی و شاخص بین‌المللی مواد راجرز هم در این زمینه می‌توانند کمک‌کننده باشند.

قیمت انواع کامودیتی در بورس ایران

قیمت کامودیتی هم همچون سایر دارایی‌ها مدام در حال تغییر و نوسان است. به منظور آگاهی از قیمت کالاهای اولیه در بورس ایران، می توانید به سایت بورس کالا به آدرس https://www.ime.co.ir/ مراجعه کنید. این سایت مرجعی معتبر است که در آن می‌توانید آمارهای مختلف هر گروه کالایی مانند ارزش کل معاملات میانگین، عرضه‌ی روزانه و حجم معامله مشاهده کنید.

قیمت کامودیتی در بازارهای بین‌المللی

از آنجا که قیمت کامودیتی در بورس ایران وابسته به قیمت بین‌المللی کامودیتی است، پس شرکت‌ها باید از قیمت‌های جهانی هم مطلع باشند. در بازار بورس قیمت این کامودیتی‌ها می‌تواند بر فرایند معاملات اثرگذار باشد. همه‌مان می‌دانیم که قیمت جهانی نفت، مس، طلا و فولاد چقدر می‌تواند روی معاملات داخلی اثر بگذارد. وقتی یک سهم کامودیتی محور (مثلا سهام شرکت‌های نفتی) افزایش قیمت جهانی نفت را شاهد باشد، می‌تواند تاثیر مثبت این اتفاق را در افزایش تقاضا از جانب فعالان بازار بورس ببیند.

سایت بانک جهانی به شما کمک می‌کند گزارش کلی نظیر گزارش فصلی را به دست بیاورید. برای بررسی لحظه‌ای قیمت‌ها هم می‌توانید به سایت‌های بورس نزدک و IndexMundi مراجعه کنید.

همبستگی کامودیتی و بازارهای دیگر

کامودیتی به شدت با بازارهای دیگر مرتبط است. چند نمونه از این ارتباط را در طول متن توضیح دادیم و گفتیم که سهام کامودیتی محور چطور می‌توانند روی شاخص کل بورس اثر بگذارند. پس لازمه‌ی معامله و سرمایه گذاری در بازار کامودیتی این است که سایر بازارها را هم هم‌زمان بررسی کنیم.

افزایش قیمت کامودیتی، قیمت تمام‌شده‌ی کالاهای شرکت‌های مصرف‌کننده‌ی کامودیتی افزایش پیدا می‌کند و در نتیجه به افزایش تورم دامن می‌زند. در نتیجه در طول مدت استقراض، ارزش پول در پی تورم کم می‌شود. در نتیجه برای جبران این افت ارزش، نرخ بهره افزایش پیدا می‌کند. با این اتفاق دیگر شرکت‌ها تمایلی به انتشار اوراق قرضه نشان نمی‌دهند. پس قیمت این اوراق کاهش پیدا می‌کند. می‌توان نتیجه گرفت که بازار اوراق قرضه همبستگی معکوس با بازار کامودیتی دارد. هرچه بازده اوراق قرضه افزایش پیدا کند، ارزش سهام شرکت‌های کامودیتی محور سقوط می‌کند.

میان طلا و دلار آمریکا همبستگی از نوع منفی وجود دارد. اصولا این‌طور است که دلار حرکتی در خلاف جهت بازار کامودیتی دارد. هرچند این یک قانون نیست و همیشه هم این اتفاق صادق نیست. معامله‌گران می‌توانند به مرور زمان و بر اساس تجربه این همبستگی‌ها را شناسایی کنند و با توجه به آن‌ها اقدام به تجزیه و تحلیل کنند.

سرمایه گذاری روی کامودیتی؛ بله یا خیر؟

سرمایه گذاری روی سهام کالایی از طریق معامله‌ی سهام کامودیتی محور، خرید واحدهای صندوق سرمایه گذاری قابل معامله مخصوص کالاها، معامله‌ی کامودیتی در بورس کالا و هم‌چنین معامله در بازار آتی از جمله روش‌هایی هستند که می‌شود روی کامودیتی سرمایه گذاری کرد. اما آیا این کارها به صرفه هستند؟ یا اینکه چقدر درآمدزا هستند؟

هرگز نمی‌شود در مورد بازارهای مالی با تضمین از چیزی حرف زد و این بازارها را رد یا قبول کرد. درست مثل بازار سهام، ورود به بازار کامودیتی نیز نیازمند آگاهی و مطالعات فراوانی است. وقتی تجربه و دانش کافی را داشته باشید، معاملات کامودیتی می‌تواند سود خوبی نصیب‌تان کند. در غیر این صورت چیزی جز از دست دادن سرمایه برای‌تان نخواهد داشت. اما مهم‌ترین مزیت سرمایه گذاری روی کامودیتی یا کالای اولیه این است که می‌توانید از افت ارزش سرمایه‌تان در برابر تورم جلوگیری کنید. اگر مدیریت سرمایه را به خوبی بلدید و پیش‌نیازهای ورود به این بازار را هم دارید، می‌توانید سرمایه گذاری در این بستر را امتحان کنید.

جمع بندی

کامودیتی یا کالای اولیه نقش بسیار پررنگی در صنایع مختلف دارند. بسیاری از صنایع به کالاهایی مثل نفت، فلزات، گندم و … وابسته هستند. پس بالا و پایین رفتن قیمت کامودیتی می‌تواند روی قیمت خروجی کالاهای این شرکت‌ها و در نتیجه سهام آن‌ها اثر بگذارد. بیشتر سهام موجود در بورس ایران کامودیتی محور هستند. یعنی فعالیت‌شان به این کالاها وابسته است. بررسی قیمت‌های بین‌المللی کامودیتی و تحلیل‌ جهانی این کالاها همیشه باید به دقت انجام شود. چرا که شرکت‌های مختلف به ویژه شرکت‌های صادراتی باید همیشه اطلاعات خود را نسبت به کامودیتی به روز نگه دارند. مزیت سرمایه گذاری در کامودیتی این است که به شما اجازه می‌دهد از افت ارزش سرمایه‌تان در برابر تورم جلوگیری کنید.

سوالات متداول با پاسخ های کوتاه