ریسک ها و مخاطرات ناشی از افزایش سریع ارزش دلار برای این روزهای اقتصاد جهانی
افزایش سریع ارزش دلار در هفته‌های اخیر نگرانی‌هایی را به دنبال داشته است. این مسئله در کنار افزایش نرخ بهره فدرال رزرو و فشار تورم، می‌تواند اقتصاد جهانی را تحت تاثیر قرار دهد. در این میان کشورهای کم‌درآمدتر که در اثر افزایش بهای انرژی و مواد غذایی با محدودیت‌هایی مواجه شده‌اند، در معرض مخاطرات بیشتری هستند. Mohamed El-Erian در مقاله‌ای با عنوان The dollar’s rapid rise increases risks for global economy نگاهی داشته است به بحران‌های پیش روی ناشی از افزایش بهای دلار به ویژه در کشورهای در حال توسعه. در ادامه می‌توانید ترجمه‌ی این مقاله را که در تاریخ ۱۷ می ۲۰۲۲ (۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۱) در فایننشال تایمز منتشر شده است در توان تحلیل مطالعه کنید.
وقایع فراوانی در حال حاضر در اقتصاد جهانی و بازارهای مالی در حال رخ دادن است. به همین خاطر افزایش شدید بهای دلار کمتر از آنچه که با توجه به تجربه‌ی تاریخی انتظار می‌رفت مورد توجه قرار گرفته است.
افزایش ارزش پولِ مقاوم‌ترین بازیگر اقتصادی جهان [آمریکا] روی کاغذ باید به تعدیل اقتصاد جهانی کمک کند. این امر به تقویت صادرات کشورهای ضعیف‌تر کمک می‌کند. در عین حال هم‌زمان با کاهش هزینه‌های واردات، فشارهای تورمی را در ایالات متحده کاهش می‌دهد. اما در شرایط کنونی، افزای شدید بهای دلار مخاطراتی را به دنبال دارد. مخاطراتی که هم سلامت اقتصاد جهانی متزلزل و هم بازارهای مالی نا‌به‌سامان را تهدید می‌کند.
بر اساس اعلام DXY (شاخص دلار آمریکا) نرخ دلار از آغاز سال حدود ۱۰ درصد افزایش داشته است. DXY شاخصی از ارزش جهانی دلار است که افراد زیادی آن را دنبال می‌کنند. در حرکتی بسیار گسترده که ارزهای بیشتر اقتصادها را هم شامل می‌شود، افزایش کلی ۱۶ درصدی یک ساله موجب شده است این شاخص سطوحی را تجربه کند که در ۲۰ سال گذشته بی‌سابقه بوده است.
سه عامل در این میان نقش دارند:
- انتظار افزایش شدیدتر نرخ بهره از جانب فدرال رزرو در مقایسه با سایر بانک‌های مرکزی در دنیا
- عملکرد اقتصادی مطلوب‌تر ایالات متحده که سرمایه را از سایر نقاط جهان جذب می‌کند
- جذابیت نسبی بازارهای مالی این کشور
تاکنون واکنش‌های سیاسی‌ای به روندی که موجب فرسایشی شدن رقابت‌پذیری ایالات متحده می‌شود و به کسری تجاری بی‌سابقه‌ی آن دامن می‌زند دیده نشده است. در گذشته چنین افزایش قیمتی در نرخ دلار به منزله‌ی تهدیدی برای آغاز جنگ تجاری بود. اکنون بازار کار قوی، با تنش‌های احتمالی مقابله کرده است.
با این‌همه نبود ضدیت سیاسی ایالات متحده در خصوص صعود دلار به این معنا نیست که این کشور در مسیر رسیدن به ثبات مالی و اقتصاد جهانی مسیری هموار پیش رو دارد. مخاطرات به ویژه برای کشورهای در حال توسعه که با خطرات آشکار و فعلی بحران‌های اقتصادی، انرژی، غذا و بدهی مواجه‌اند، شدیدتر است. برای بیشتر این کشورها، افزایش ارزش دلار به معنای قیمت‌های بالاتر واردات، خدمات بدهی خارجی پرهزینه‌تر و ریسک‌های بزرگ‌تر ناشی از بی‌ثباتی مالی است. این مسئله فشار بیشتری را به کشورهایی وارد می‌کند که پیش‌تر برای مبارزه با آثار سوء ناشی از کووید، از ناحیه‌ی منابع و سیاست‌های خود تحت فشار قرار گرفته‌اند.
این نگرانی به ویژه برای کشورهای کم‌درآمد که با مشکلات ناشی از افزایش قیمت انرژی و مواد غذایی مواجه هستند شدیدتر است. اگر آنچه که به عقیده‌ی نویسنده «سندروم آتش‌سوزی‌های کوچک همه‌گیر» نامیده شده است –به معنای چندبرابر شدن موارد بی‌ثباتی اقتصادی و مالی در کشور – هم‌چنان ادامه پیدا کند، می‌تواند به ظهور ترکیبی بزرگ‌تر و خطرناک‌تر از رشد جهانی آسیب‌دیده، نکول بدهی و ناپایداری ژئوپولیتیکی، سیاسی و اجتماعی بینجامد.
سرریزهای این واقعه به اقتصادهای پیشرفته، نسبت به تاثیر مستقیم افزایش دلار بر آن‌ها به طور بالقوه مشکل‌سازتر است. یک جهان در حال توسعه‌ی بی‌ثبات می‌تواند موجب افزایش نوسان بازارهای مالی شود. بازارهایی که هم‌اکنون با ریسک‌های متعددی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. هم‌چنین می‌تواند موتورهای رشد خارجی چنین اقتصادهایی را در زمان افزایش رکود تورمی داخلی تضعیف کند.
بازارهای مالی از قبل مجبور شده‌اند ریسک افزایش قابل توجه نرخ بهره را به جان بخرند. افزایشی که ناشی از تورم بالایی است که دست فدرال رزرو را بسته و آن را به آشفتگی کشانده است. در جریان این فرایند، اختلالات موجود در اوراق قرضه دولتی به سایر بخش‌های بازار سرایت کرد. چرا که نگرانی‌ها در خصوص بغرنج‌تر شدن شرایط مالی افزایش یافت. اکنون بازارها باید بیشتر در مورد کند شدن رشد اقتصاد جهانی نگران باشند.
همان‌قدر که اتلاف ثروت در سال جاری امری ناخوشایند بوده است، تاثیر آن بر فعالیت‌های اقتصادی کم‌رنگ بوده و ریسک عملکرد بازار هنوز قابل مشاهده نیست. با این حال کسانی که شم اقتصادی قوی‌تری دارند بوی خطر را حس کرده‌اند. چرا که بازار رمزارز به خون کشیده شد و شاهد شکاف قیمتی مکرر در معیارهای جهانی بازار خزانه‌داری ایالات متحده بودیم.
حتی اگر به دلیل وقفه در پرداخت‌های کشورهای در حال توسعه این مسئله به موضوعی بغرنج‌تر تبدیل شود، فدرال رزور با توجه به ترازنامه متورم و نگرانی‌های تورمی‌اش، به سختی می‌تواند به سیاست معمول خود مبنی بر تزریق نقدینگی به بازار متوسل شود.
راه کاهش خطرات مرتبط با افزایش سریع ارزش دلار این است که بقیه جهان پیشرفتی سریع‌تر داشته باشند. این امر به اصلاحات ساختاری نیاز دارد که موجب افزایش رشد و بهره‌وری، بهبود بازده سرمایه و افزایش تاب‌آوری اقتصادی شود. در غیر این صورت، وعده‌ی نظری تعدیل منظم جهانی از جمله تقویت خارجی کشورهایی با عملکرد ضعیف، به منبع چالش‌برانگیز بی‌ثباتی مالی و اقتصادی تبدیل خواهد شد.
