صفر تا ۱۰۰ ماجرای پرداخت مالیات در بورس ایران؛ چه کسانی باید مالیات بپردازند؟

مالیات مسئله‌ای که هر چند خوشایند صاحبان مشاغل و کسب‌وکارها نیست اما هیچ‌کس نمی‌تواند منکر نقش موثر آن در حفظ سلامت و کارکرد صحیح اقتصاد یک جامعه شود. برای سرمایه‌گذاران در بورس ایران هم این سوال مطرح است که باید مالیات پرداخت کنند یا اصلا سهام مشمول مالیات هست یا نه. در این مطلب سیر تا پیاز مالیات بر سهام در بورس ایران را بررسی می‌کنیم و ابهامات و سوالات موجود در رابطه با این مسئله را پاسخ می‌دهیم.

• مالیات چیست؟
• جزئیات طرح مالیات بر عایدی سرمایه
• گمانه‌زنی‌هایی در مورد مالیات بر عایدی سهام در بورس ایران
• آیا در بورس ایران باید مالیات بر سهام پرداخت کرد؟
• چرا سود سهام معاف از مالیات است؟
• فروش سهام؛ تنها مرحله سهام‌داری که مشمول مالیات است
• سهام افراد متوفی هم معاف از مالیات است؟
• تفاوت مالیات و کارمزد معاملات چیست؟
• مالیات بر افزایش سرمایه
• مالیات نقل و انتقال سهام در بورس ایران
• اظهار معاملات سهم در خارج از کشور
• جمع‌بندی
• سوالات متداول با پاسخ‌های کوتاه

مالیات چیست؟

زمانی که بنگاه‌های اقتصادی مشغول فعالیت‌های مختلف هستند موظف به پرداخت مبالغی به دولت هستند؛ مبالغی که مطابق قانون مشخص شده است. هدف دولت از گرفتن مالیات این است که از این مبالغ برای خدمت‌رسانی به شهروندان استفاده کند. چنان‌چه دولت از این مبالغ دریافتی در راه‌های درست استفاده کند، مردم جامعه در رفاه بیشتری زندگی خواهند کرد. به همین دلیل است که مسئله مالیات به میزان زیادی برای اقتصاد اهمیت دارد.

به طور کلی مالیات به چهار زیرمجموعه تقسیم می‌شود. این چهار گروه عبارت‌اند از: مالیات بر درآمد، مالیات بر دارایی، مالیات بر ارث و مالیات بر فروش. در ادامه این مطلب مالیات بر سهام را در این گروه‌ها بررسی و مشخص می‌کنیم که در بورس ایران چه مواردی مشمول مالیات هستند.

جزئیات طرح مالیات بر عایدی سرمایه

در سال ۱۳۹۱ بود که وزارت اقتصاد به منظور اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم، لایحه‌ای به مجلس ارائه کرد. پس از آن در سال ۱۳۹۲، کمیسیون اقتصادی تغییراتی در مفاد این لایحه ایجاد و آن را اصلاح کرد. در نهایت در شهریورماه سال ۱۳۹۳ هم این لایحه بررسی شد و پس از حذف بند هفدهم آن، نمایندگان به آن رای منفی دادند.

اما در آغاز سال ۱۳۹۷، طرح مالیات بر عایدی سرمایه مجددا به مجلس ارائه شد؛ اما این بار در بخش مسکن. بعد از دو ماه این طرح تصویب شد. در اواخر همان سال دولت وعده داد که لایحه‌ جامع مالیاتی مشتمل بر مالیات بر عایدی سرمایه را در آغاز سال آینده ارائه خواهد کرد.

در مجلس یازدهم این طرح باز هم مطرح و در برخی بازارها اجرایی شد. بر اساس این طرح تنها ۵٪ مردم مشمول پرداخت مالیات می‌شوند. این گروه عده کمی از افراد جامعه ایران را تشکیل می‌دهند که با فعالیت‌های سوداگرانه توانسته‌اند عایدی‌های چشم‌گیری داشته باشند. در این میان هم‌چنان گمانه‌زنی‌هایی در خصوص مالیات بر سهام بورسی نیز به چشم می‌خورد و همه منتظر بودند تکلیف مالیات در بازار بورس ایران مشخص شود.

سرانجام طرح مالیات بر عایدی سرمایه در بازارهای مالی ایران، پس از کش‌وقوس‌های فراوان تصویب شد. حرف‌وحدیث‌های بسیاری پیرامون این طرح به گوش می‌‌رسید. طرحی که موافقان و مخالفان بسیاری داشت. پس از تصویب این طرح، هر کس که طلا، ارز، مسکن یا خودرو بخرد و آن را بفروشد مشمول پرداخت مالیات خواهد بود. فروشنده باید با توجه به مدت زمانی که آن دارایی را در اختیار داشته، بخشی از سود خود را در قالب مالیات بر عایدی به دولت بپردازد.

گمانه‌زنی‌هایی در مورد مالیات بر عایدی سهام در بورس ایران

پیش از عدم تایید مالیات بر عایدی سهام، گمانه‌زنی‌ها خبر از آن می‌داد که با اجرایی شدن این طرح، سرمایه‌گذاران باید در کنار کارمزد معاملات، مالیات نیز می‌پرداختند. در گمانه‌زنی‌ها این مبحث هم مطرح شد که حتی اگر مالیات در بورس ایران تصویب شود، باز هم این مالیات شامل عرضه اولیه نخواهد شد.

کارشناسان معتقدند که دریافت مالیات بر عایدی سرمایه به درد بازارهای غیرزایایی مانند مسکن می‌خورد؛ نه بازار سرمایه که می‌تواند نقدینگی مردم را به خود جذب کند. چنین مسئله‌ای تنها موجب خروج سرمایه از این بستر می‌شود؛ مسئله‌ای که دولت دوست ندارد اتفاق بیفتد.

اجرای مالیات بر عایدی سرمایه در بازارهایی نظیر مسکن و طلا پای سوداگران و سفته‌بازان را از این بازارها می‌برد. در نتیجه دیگر شاهد افزایش غیرمعمول قیمت‌ها در این بستر نخواهیم بود. در چنین شرایطی اقشار کم‌درآمد هم می‌توانند اقدام به خرید خودرو و مسکن کنند. به علاوه آن دسته از افرادی که در پی افزایش قیمت‌های این دارایی‌ها سودهای فراوانی به جیب زده بودند ملزم به پرداخت مالیات به دولت خواهند بود؛ هزینه‌ای که به نفع تمام مردم کشور خرج خواهد شد.

در پیش‌نویس این لایحه بحث به سر آن بود که مالیات عایدی سرمایه، به املاک و دارایی‌های منقول و غیرمنقول و سکه تعلق گیرد اما در خصوص اخذ مالیات سهام در بورس ایران دو نظر مختلف وجود دارد. عده‌ای این امر را عاملی برای از سکه افتادن بازار بورس می‌دانند. آن‌ها می‌گویند زمانی که سایه مالیات بر این بازار بیفتد، مردم دارایی‌های خود را از بورس بیرون می‌آورند و به سراغ بستر دیگری می‌روند که از آن‌ها مالیات نخواهد. اما برخی دیگر نظری متفاوت دارند. آن‌ها می‌گویند سفته‌بازانی که سودهای هنگفتی از نوسان قیمت‌ها به دست می‌آورند، باید ملزم به پرداخت مالیات شوند.

آیا در بورس ایران باید مالیات بر سهام پرداخت کرد؟

مسئله مالیات بر سهام در بورس ایران هر چند وقت یک‌بار بحثش داغ می‌شود. حتی در پیش‌نویس لایحه دولت پیشین هم به چشم می‌خورد. مسئله دیگری که برای اهالی بورس مهم است، این است که بدانند آیا سهام مشمول معافیت مالیاتی هستند یا خیر؟

در همین خصوص از مجلس شنیده شد که دریافت مالیات از سهام در پیش‌نویس لایحه بوده و منتفی شده است چرا که دولت تمرکز خود را بر دریافت مالیات از املاک و مستغلات گذاشته و حتی به بازار خودرو نیز کاری ندارد.

دلیل این امر آن است که بازار سرمایه بستری برای جذب نقدینگی است. این بازار وظیفه ایجاد سرمایه‌گذاری مولد را در اقتصاد به عهده دارد. پس دریافت مالیات از سود سهام منتفی است چرا که لازم است با ایجاد مشوق‌های مختلف، افزایش سرمایه در شرکت‌ها رخ دهد. آنچه دولت به دنبال آن است، تقویت این بازار است. 

مطابق گفته‌های رئیس کل سازمان امور مالیاتی، مالیات بر سود سهام و سرمایه‌گذاری در بورس در لایحه مالیات عایدی سرمایه جایی ندارد. دلیل این امر آن است که چنین طرحی بیش از آن که مزیت داشته باشد، با پیامدهای نامطلوب همراه است.

چرا سود سهام معاف از مالیات است؟

در ماده ۱۴۵ از باب چهارم قانون مالیات‌های مستقیم به معافیت‌های مالیاتی اشاره شده است. در این بخش بیان شده است که سود سهام در بورس معاف از پرداخت مالیات است. اما دلیل این امر چیست؟ باید دقت کرد که شرکت‌های سهامی پیش از تقسیم سود، اقدام به پرداخت مالیات کرده‌اند. پس دیگر نیازی به پرداخت مجدد مالیات توسط سهام‌داران شرکت نیست.

سود دریافتی به هر عنوان در مواد زیر از پرداخت مالیات معاف است:
۱- سود متعلق به سپرده‌های مربوط به کسور بازنشستگی و پس‌انداز کارمندان و کارگران نزد بانک‌های ایرانی در حدود مقررات استخدامی‌ مربوطه.
۲- سود یا جوائز متعلق به حساب‌های پس‌انداز و سپرده‌های مختلف نزد بانک‌های ایرانی. این معافیت شامل سپرده‌هایی که بانک‌ها نزد هم‌ می‌گذارند، نخواهد بود.
۳- جوایز متعلق به اوراق قرضه دولتی و اسناد خزانه.
۴- سود پرداختی بانک‌های ایرانی به بانک‌های خارج از ایران بابت اضافه برداشت (OverDraft) و سپرده ثابت به شرط معامله متقابل.

ماده ۱۴۵ از باب چهارم قانون مالیات‌های مستقیم

فروش سهام؛ تنها مرحله سهام‌داری که مشمول مالیات است

همانطور که اشاره کردیم، خرید سهام و سود آن مشمول مالیات نیست. حفظ سهام نیز سهام‌دار را ملزم به پرداخت مالیات نمی‌کند. اما تنها بخشی از سهام‌داری که به آن مالیات تعلق می‌گیرد، فروش سهام است. در خصوص مالیاتی که به فروش سهام تعلق می‌گیرد، مهم است بدانید که:

• مالیات فروش سهام برابر است با ۰.۵ درصد از مبلغ فروش. اما در هنگام خرید سهام مالیاتی از خریدار دریافت نمی‌شود.
• هنگامی که اقدام به فروش سهم می‌کنید، مالیات مربوط به فروش بلافاصله از حسابی که نزد کارگزار بورسی دارید، کم می‌شود. این مسئله نشان می‌دهد که در معاملات بورس نیازی نیست که اظهارنامه مالیاتی ارسال کنید. هم‌چنین نیازی به واریز مبالغ به حساب نهاد مربوطه هم نیست چرا که این امر به صورت خودکار انجام می‌شود.
• باید دقت کرد که اوراق بهادار مختلف مشمول مالیات و کارمزدهای مختلفی خواهند بود. یعنی هر ورقه بهادار نرخ مخصوص به خود را دارد و از این منظر شباهتی میان تمامی اوراق بهادار وجود ندارد.
• مبلغ مالیات از ارزش فروش سهام کسر می‌شود و به سود یا زیان مربوط نیست.

سهام افراد متوفی هم معاف از مالیت است؟

پیش‌تر که به انواع مالیات اشاره کردیم، گفتیم که یکی از انواع مالیات، مالیات بر ارث است. از این رو دارایی‌های اشخاص متوفی نیز مشمول مالیات خواهند شد. سپرده‌های بانکی متوفی، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار او و هم‌چنین سودهایی که به آن‌ها تعلق می‌گیرد، سود سهام، سهم‌الشرکه تا تاریخ ثبت انتقال به نام ورثه و یا پرداخت و تحویل به‌ آن‌ها مشمول پرداخت مالیاتی به میزان ۳ درصد خواهد بود.

هم‌چنین با توجه به اصل سهام و سهم‌الشرکه و حق تقدم آن‌ها در تاریخ ثبت انتقال به نام ورثه مالیاتی به میزان ۱.۵ برابر نرخ مذکور دریافت خواهد شد.

تفاوت مالیات و کارمزد معاملات چیست؟

کارمزد به معنای مبلغی است که به عنوان اجرت به نهاد مربوطه پرداخت می‌شود. این اجرت در حقیقت در ازای دریافت خدماتی است که این نهاد انجام می‌دهد. در بورس فعالیت‌ها به دو شکل مستقیم و غیرمستقیم صورت می‌گیرد. آن‌ دسته از افرادی که به شکل مستقیم اقدام به خرید و فروش سهام می‌کنند، باید از طریق اظهارنامه‌های مالیاتی مبالغ مالیات را پرداخت کنند. در این حالت نیازی به پرداخت کارمزد نخواهد بود. اما افرادی که از طریق کارگزاری‌ها اقدام به معامله و خرید و فروش سهام می‌کنند، باید کارمزد معاملات خود را به این نهاد بپردازند.

دقت کنید که مالیات با کارمزد متفاوت است. کارمزد مبلغی است که در ازای خدمات کارگزاری پرداخت می‌شود اما مالیات مبلغی است که از جانب معامله‌گر در هنگام فروش به دولت پرداخت می‌شود. پرداخت مالیات در شیوه مستقیم از جانب سرمایه‌گذار انجام می‌شود. ولی در شیوه غیرمستقیم، مالیات مربوطه به شکل مستقیم از مبلغ معاملات کسر می‌شود.

مالیات بر افزایش سرمایه

سهام نیز هم‌چون سایر دارایی‌ها مشمول پرداخت مالیات مقطوع است. کمی قبل‌تر سهام‌داران حقیقی و حقوقی در قبال نقل و انتقال سهام موظف به پرداخت ۰.۵ درصد از ارزش معامله به عنوان مالیات بودند. اما اکنون مطابق با بخش‌نامه‌های جدید، دولت در نظر دارد با افزایش ارزش دارایی‌های سهامی، مالیاتی جدید نیز از شرکت‌ها دریافت کند. اما این بخش‌نامه چه می‌گوید؟

بخش‌نامه معافیت‌های مالیاتی جدید بیان می‌کند که شرکت‌ها بابت افزایش سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت خود ملزم به پرداخت مالیات هستند. سرمایه‌گذاری‌ کوتاه‌مدت شرکت‌ها در سه دسته زیر قابل گروه‌بندی است:

• سپرده‌گذاری در بانک‌ها
• سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت و صندوق‌های سرمایه‌گذاری
• سرمایه‌گذاری در سهام شرکت‌ها

تا چند سال قبل، درآمدی که از این سه بخش حاصل می‌شود معاف از مالیات بود. تنها نقل و انتقال سهام شرکت‌ها در بورس ایران مشمول مالیات می‌شد. اما بخش‌نامه جدید شرکت‌ها را موظف کرده است که در صورت افزایش ارزش سهام‌شان باید مالیات پرداخت کنند. بند الف این بخش‌نامه به این مسئله اشاره دارد که درآمدهای حاصل از سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت هم‌چون گذشته هم‌چنان معاف از مالیات است.

در این بخش‌نامه قید شده است که خالص ارزش سرمایه‌گذاری‌های جاری که با ارزش بازار یا خالص ارزش فروش در دفاتر ثبت می‌شوند، به عنوان درآمد تلقی می‌شوند. از این رو این مبالغ مشمول پرداخت مالیات هستند. با در نظر گرفتن تبصره دوم ماده ۱۴۷ قانون مالیات‌های مستقیم، اگر زیانی هم حاصل شود قابل پذیرش نیست.

هم‌چنین اگر ارزش سرمایه‌گذاری تا سقف کاهش ارزش قبلی افزایش پیدا کرده باشد، مشمول مالیات نیست. این امر در شرایطی اتفاق می‌افتد که در سال‌های قبل هزینه کاهش ارزش سرمایه‌گذاری در محاسبه خالص افزایش سرمایه‌گذاری‌های آن دوره لحاظ نشده باشد.

مالیات نقل و انتقال سهام در بورس ایران

مالیات نقل و انتقال سهام در دسته مالیات‌های تکلیفی و مقطوع جای می‌گیرد. این مالیات در کارگزاری‌ها پرداخت می‌شود اما در مناطق آزاد، برخی امتیازات ویژه برای شرکت‌ها در نظر گرفته شده است. از آنجا که نقل و انتقال برای واگذارکننده به عنوان کسب درآمد تلقی می‌شود، مالیاتش نیز به عهده او خواهد بود. این مالیات با عنوان پیش‌پرداخت مالیات برای او در نظر گرفته خواهد شد. کارگزار بورس باید مالیات جابجایی سهام را از انتقال‌دهنده بگیرد و به حساب سازمان امور مالیاتی واریز کند. این عمل در زمان نقل و انتقال انجام می‌شود. کارگزار پس از این باید طی مدت ۱۰ روز از تاریخ نقل و انتقال، رسید مبلغ را همراه با تعداد آن و قیمت فروش به اداره امور مالیاتی تحویل دهد.

مالیات نقل و انتقال سهام شرکت‌های غیربورسی

مطابق تبصره دو ماده ۱۴۳ قانون مالیات‌های مستقیم، هر گونه نقل‌وانتقال سهام، سهام‌الشرکه، حق تقدم سهام و سهم‌الشرکه در سایر شرکت‌ها مالیاتی به میزان ۴ درصد ارزش اسمی این اوراق را در پی خواهد داشت. این تنها مبلغی است که باید به عنوان مالیات بر نقل و انتقال پرداخت شود.

انتقال‌دهندگان سهام، سهم‌الشرکه و هم‌چنین حق تقدم پیش از انجام انتقال باید مالیات مربوطه را به حساب سازمان امور مالیاتی واریز کنند. پس اداره ثبت و یا اسناد رسمی باید در زمان ثبت تغییرات و یا تنظیم سند انتقال، این گواهی را به عنوان مدرک ضمیمه پرونده ثبت یا انتقال سهام کند.

این موارد نشان می‌دهد که شرکت‌های سهامی خاص با مسئولیت محدود، تضامنی، تعاونی و هم‌چنین اکثر شرکت‌هایی که در بازار بورس فعالیت ندارند، مالیات مقطوع نقل‌ و انتقال یا سهم‌الشرکه‌ای برابر با ۴ درصد پرداخت می‌کنند که با توجه به ارزش اسمی سهام در نظر گرفته می‌شود.

مالیات نقل و انتقال سهام بانام و بی‌نام

مطابق ماده ۱۴۳ قانون مالیات‌های مستقیم، انتقال‌دهنده هر سهمی اعم از بی‌نام و بانام، در زمان نقل و انتقال موظف به پرداخت مالیات است. اگر گواهی مربوطه در این خصوص دریافت نشود و هنگام ثبت تغییرات شرکت همراه سایر مدارک، به اداره ثبت شرکت‌ها تحویل داده نشود، تغییرات موردنظر لحاظ نخواهد شد. در نتیجه مدارک به صاحبان آن‌ها عود داده خواهد شد.

مالیات نقل و انتقال سهام در مناطق آزاد

با توجه به قوانین مربوط به چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری- صنعتی کشور، فعالیت‌های اقتصادی در مناطق آزاد تا ۱۵ سال مشمول مالیات نخواهد بود. این قانون بیان‌گر آن است که دارایی‌های مربوط به چنین فعالیت‌هایی نیز تا تاریخ مذکور معاف از مالیات هستند.

مالیات کارگزاران و صندوق‌های سرمایه‌گذاری

هم‌چون اشخاص حقوقی که خود باید اقدام به تشکیل پرونده و انجام تکالیف مالیاتی از جمله اظهارنامه کنند، کارگزاری‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری هم باید همین کار را انجام دهند. این شرکت‌های واسط از پرداخت مالیات مربوط به خرید و فروش سهام یا سایر اوراقی که از طریق آن‌ها منتقل می‌شود، معاف هستند. فعالیت‌های اقتصادی این شرکت‌ها مطابق قانون مالیات برای اشخاص حقوقی بررسی خواهد شد.

معافیت مالیاتی شرکت‌های کارگزاری بورس و صندوق‌های سرمایه‌گذاری

• مطابق تبصره ۵ ماده ۱۴۳ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم، کارگزاران یا صندوق‌های سرمایه‌گذاری که از سازمان بورس مجوز دارند، هنگام نقل و انتقال اوراق بهادار معاف از پرداخت مالیات مقطوعی به میزان ۰.۵ درصد هستند.
• بخش‌نامه ۲۳۰/۳۶۳۱۳/د سازمان امور مالیاتی بیان می‌کند که کارگزاران بورس به جز مواردی که به موجب قانون، مجاز به خرید و فروش برای خود هستند (براساس بند ب ماده ۳۱ آیین‌نامه معاملات بورس اوراق بهادار) نمی‌توانند که اوراق بهادار و یا کالایی را که مامور فروش آن هستند، شخصا خریداری نمایند. از این رو ثبت خرید و فروش عرضه‌کنندگان و خریداران در دفاتر و یا شناسایی درآمد از آن محل، فاقد موضوعیت است.
• تبصره ۱ ماده ۱۴۳ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم به این مسئله اشاره دارد که درآمدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری از نقل و انتقال یا صدور و ابطال واحدهای صندوق معاف از پرداخت مالیات بر درآمد و مالیات بر ارزش افزوده هستند.
• به دلیل نوسان‌های بازار سرمایه، سازمان امور مالیاتی طی بخش‌نامه‌ای، موارد زیر را معاف از مالیات اعلام کرده است:

1. درآمدهای حاصل از تعدیل ارزش سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار
2. تعدیل کارمزدهای ناشی از کاهش کارمزد کارگزاران
3. سود سهام ناشی از تفاوت میان ارزش اسمی و ارزش تنزیل‌شده سود سهام تحقق‌یافته و پرداخت‌نشده
4. درآمد حاصل از اختلاف میان ارزش اسمی و ارزش تنزیل‌شده سود سپرده بانکی و اوراق بهادار ثابت

• طبق بخش‌نامه ۷۳۵۱۶/۲۰۰ سازمان امور مالیاتی، نهاد واسط معاف از پرداخت مالیات‌ها و عوارض نقل و انتقال و مالیات بر درآمد دارایی‌هایی است که از طریق انتشار اوراق بهادار به شکل عمومی و در راستای تامین مالی به دست می‌آورد. این مسئله نشان می‌دهد که وجوه دریافتی حاصل از انتشار اوراق بهادار، در یک حساب خاص متمرکز شده است. حسابی که برداشت از آن باید مطابق تایید سازمان و نظارت آن باشد.
• بر اساس تبصره ۲ ماده ۱۴۳ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم سود و کارمزد پرداختی یا تخصیصی اوراق بهادار در صورت ثبت در سازمان امور مالیاتی در دسته هزینه‌های قابل قبول برای تشخیص درآمد مشمول مالیات ناشران این اوراق محسوب می‌شود.

مالیات شرکت‌های سرمایه‌پذیر

و اما نوبت به دسته سوم فعالان بازار بورس می‌رسد. شرکت‌های سرمایه‌پذیر شرکت‌هایی هستند که به منظور انجام فعالیت‌های خود، بخشی از سهام‌شان را تحت شرایطی مشخص به سرمایه‌گذاران می‌فروشند. این شرکت‌ها با نام شرکت‌های سهامی عام شناخته می‌شوند و بیشتر از ۵۱ درصد سهام‌شان در اختیار عموم مردم است.

مصوبه‌های قانون تجارت و قانون مالیات‌های مستقیم اعلام می‌کند که شرکت‌هایی که در ایران فعال هستند موظف هستند سالانه ۲۵ درصد از سود خود را در قالب مالیات به دولت پرداخت کنند. اما شرکت‌های بورسی و فرابورسی در برخی موارد از این امر معاف‌اند.

بر اساس تبصره ۱ ماده ۱۴۳ قانون مالیات‌های مستقیم اندوخته صرف سهام در این شرکت‌ها مشمول مالیاتی به میزان ۰.۵ درصد خواهد بود. شرکت‌ها باید تا پایان ماه بعد از تاریخ ثبت افزایش سرمایه این مبلغ را به حساب سازمان امور مالیاتی واریز کنند.

هم‌چنین ماده ۱۴۳ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم بیان می‌کند که نقل و انتقال سهام و حق تقدم برای اشخاص حقوقی و حقیقی، پرداخت مالیات مقطوعی به میزان ۰.۵ درصد از ارزش فروش را برای فروشنده به دنبال دارد.

در بخش‌نامه ۱۷۷/۹۷/۲۰۰ سازمان امور مالیاتی نیز مقرر شده است که درآمد حاصل از فروش دارایی به صورت عرضه عمومی اوراق بهادار (برای تامین مالی) به کارگزاران یا صندوق‌های سرمایه‌گذاری بدون مالیات و عوارض خواهد بود. اما اگر فروشنده دارایی را مجددا خریداری کند، هزینه استهلاک ناشی از افزایش دارایی در جریان این خرید مجدد در دسته هزینه‌های قابل قبول مالیاتی جای نخواهد گرفت.

توجه کنید که این موارد تنها در خصوص سهام شرکت‌های سهامی عام صدق می‌کند. این شرکت‌ها مطابق قانون موظف به انجام تکالیف مالیاتی خود هستند و باید به عنوان شخص حقوقی اقدامات لازم را انجام دهند.

معافیت مالیاتی شرکت‌های سرمایه‌پذیر

سازمان امور مالیاتی با توجه به تسهیلاتی که برای این شرکت‌ها در نظر گرفته است، از آن‌ها حمایت می‌کند. از جمله این تسهیلات می‌توان به بخشودگی‌های مالیاتی اشاره کرد که در ادامه می‌توانید مطالعه کنید.

ماده ۱۴۳ قانون مالیات‌های مستقیم بیان می‌کند که شرکت‌های سهامی عام از سالی که پذیرش شده‌اند تا سالی که در فهرست شرکت‌های پذیرش‌شده در بورس‌ها یا بازارها قرار داشته باشند با توجه به شرایط زیر معاف از پرداخت مالیات هستند:

• معادل ۱۰ درصد از مالیات بر درآمد حاصل از فروش کالاهایی که در بورس‌های کالایی پذیرش می‌شوند
• معادل ۱۰ درصد از مالیات بر درآمد شرکت‌هایی پذیرفته‌شده در بازار بورس
• و هم‌چنین معادل ۵ درصد از مالیات بر درآمد شرکت‌هایی که سهام آن‌ها در خارج از بورس معامله می‌شود.

به بیان دیگر شرکت‌های بورسی فعال در ایران در پرداخت مالیات از ۱۰ درصد تخفیف برخوردارند. چنان‌چه سهام آزاد شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس بیشتر از ۲۰ درصد کل سهام آن‌ها باشد، این تخفیف دوبرابر خواهد شد. پس شرکت‌های بورسی به طور کلی باید به جای ۲۵ درصد، ۲۲.۵ درصد مالیات بپردازند. شرکت‌های بورسی با سهام آزاد شناور بیش از ۲۰ درصد، موظف به پرداخت ۲۰ درصد مالیات هستند.

شرکت‌های فرابورسی هم در این میان تخفیفاتی دارند. اما این تخفیف‌ها معادل نیمی از تخفیف شرکت‌های بورسی است. به بیان دیگر فرابورسی‌ها باید ۲۳.۷۵ درصد مالیات به دولت بپردازند. شرکت‌های پذیرفته‌شده در فرابورس با سهام آزاد شناوری بیش از ۲۰ درصد کل سهام باید ۲۲.۵ درصد مالیات پرداخت کنند.

اظهار معاملات سهم در خارج از کشور

بند دوم ماده یک قانون مالیات‌های مستقیم بیان می‌کند که اشخاص حقیقی ایرانی مقیم ایران که درآمدهایی در خارج از ایران یا داخل آن به دست می‌آورند، مشمول پرداخت مالیات هستند. بر اساس این ماده اگر ایرانیان حقیقی در خارج از کشور اقدام به معاملات سهام کنند، باید درآمد حاصل از این فعالیت را به سازمان امور مالیاتی ایران اعلام کنند. هم‌چنین لازم است پس از این مرحله، مالیات مربوطه را نیز پرداخت کنند. در صورت پرداخت مالیات به اداره مالیات کشوری که سهام را در آن دادوستد کرده‌اند، لازم است که مدارک را به سازمان امور مالیاتی ارائه کنند.

جمع‌بندی

مالیات هزینه‌ای است که فعالان اقتصادی موظف به پرداخت آن هستند. اما با این همه در بسیاری از موارد فعالیت در بازار بورس ایران معاف از پرداخت مالیات است. این امر به دلیل جذب بیشتر مردم به این بازار و جلوگیری از خروج نقدینگی و انتقال آن به بسترهای غیرمولد انجام شده است. از این رو در نهایت طرح مالیات بر عایدی سرمایه در بخش بورس تصویب نشد. با این حال، در برخی موارد پرداخت مالیات در بازار سهام ایران امری الزامی است. از جمله پرداخت مالیات در زمان فروش سهام؛ یعنی این که سرمایه‌گذاران هنگام خرید سهام نباید مالیاتی بپردازند بلکه این مبلغ تنها هنگام فروش از آن‌ها دریافت می‌شود. هنگام فروش، مالیات مربوطه با توجه به ارزش فروش به میزان نیم درصد به صورت خودکار از حساب فروشنده کسر می‌شود. از این رو نیازی به ارسال اظهارنامه مالیاتی توسط فروشنده نیست.

سوالات متداول با پاسخ‌های کوتاه