چند پرسش و پاسخ مهم در مورد وضعیت اقتصاد آمریکا در سال ۲۰۲۲
وضعیت اقتصاد کلان آمریکا همیشه به عنوان یک معیار برای تحلیل روند کلی بازارهای جهانی مورد توجه بوده است؛ به خصوص به جهت سلطه‌ی تمام و کمال دلار آمریکا بر مناسبات تجاری دنیا که بعد از شوک نیکسون و حذف پشتوانه طلا از دلار اتفاق افتاد؛ حتی قبل از سلطه‌ی جهانی دلار نیز، سقوط وال استریت در سال ۱۹۲۹ که سیاه‌ترین بحران جهان را رقم زد، گواهی است بر این مدعا که اقتصاد دنیا تابعی است از اقتصاد آمریکا. در حال حاضر جهان در یک وضعیت رکود تورمی شدید قرار دارد، دانستن این که وضعیت بد رکود و تورم در آمریکا تا چه مدت به طول خواهد انجامید، می‌تواند در تحلیل مسیر آینده اقتصاد جهانی راهگشا باشد. آنچه در این مقاله از توان تحلیل می‌خوانید، ترجمه‌ای است از گفتگو مارک زندی (اقتصاددان Moody’s Analytics) که در تاریخ ۱۴ جولای ۲۰۲۲ (۲۵ تیرماه ۱۴۰۱) در Fortune منتشر شده است و به همین پرسش‌ها پاسخ خواهد داد.
همه دنبال این هستند که پاسخ این سوالات را پیدا کنند. درست است که چند روز بازار صعودی می‌شود، اما احساسات کلی بیشتر افراد هنوز ترس و وحشت را نشان می‌دهد. بازار سهام آمریکا در سال ۲۰۲۲ به یک بازار نزولی تبدیل شد. شاخص S&P500 از ابتدای سال ۲۰.۲٪ بود. بآ وجود بازار کار قوی، مصرف‌کنندگانی که قدرت خرید دارند هم با وجود قیمت‌های بالا نگران شده‌اند. به طوری که هزینه‌ی مصرف‌کننده در ماه می کمتر از میزان انتظار بود و کاهش داشت.
فارغ از اینکه حالا آمریکا در رکود است یا اینکه در مسیر حرکت به سمت آن قرار دارد، یا اینکه اصلا شاید رکودی هم اتفاق نیفتد، پیش‌بینی وقوع رکود از جای‌جای وال استریت و فراتر از آن به گوش می‌رسد. در این میان نشانه‌ها و سیگنال‌های ضد و نقیضی وجود دارد. پاسخ به چند پرسش مهم اقتصادی می‌تواند موجب بهبود چشم‌انداز افراد شود و به آن‌ها کمک کند تا در درک شرایط بهتر عمل کنند. درست است که این سوالات مربوط به بازار سهام آمریکاست ولی به هر حال در آگاهی از وضعیت اقتصاد جهانی نیز نقش موثری دارد.
سوال اول: چرا این لحظه اقتصاد آمریکا وضعیت و شرایط عجیبی دارد؟
زندی: دو شوک عظیم و بی‌سابقه در اقتصاد مقابل ما قرار گرفته است. اولی‌اش همان همه‌گیری است و دومی تجاوز روسیه به خاک اوکراین. این امر که اقتصاد با وجود این دو شوک جهانی که باید با آن دست و پنجه نرم کند، توانسته همچنان رو به جلو حرکت کند مسئله‌ای شگفت‌انگیز است. به گمان من آنچه که موجب دشواری تفسیر وضعیت اقتصاد آمریکا در این برهه از تاریخ می‌شود، غیرعادی بودن بسیار آن است. یعنی همان دو عاملی که بسیار غیرقابل پیش‌بینی هستند.
سوال دوم: شما اخیرا مقاله‌ای نوشتید با این عنوان: «اقتصاددانانی که مثل من در مورد تورم اشتباه کردند». حالا سوال اینجاست که تصویر تورم در حال حاضر چقدر بد و بغرنج است؟ آیا می‌توانیم کاهش تورم را ببینیم یا اینکه تصور می‌کنید قرار است بدتر شود؟
زندی: در پاسخ به این پرسش اقتصادی باید گفت که این امر به میزان زیادی به همه‌گیری و مسیر جنگ روسیه مربوط است. اما حس من این است که ما بدترین تورم را پشت سر گذاشته‌ایم.
افزایش تورم عمدتا در پی قیمت بالای نفت و کامودیتی هاست که ناشی از جنگ روسیه و مسائل مربوط به زنجیره‌ی تامین بوده است. به دلیل قرنطینه مدتی است که شاهد اختلال در زنجیره تامین بوده‌ایم. اگر این عوامل رو به افول بروند یا دست‌کم در مسیری درست و صحیح حرکت کنند، این امر باعث از بین رفتن تورم خواهد شد. خواهیم دید که قیمت بنزین و خودرو کم می‌شود که این امر فشار نزولی قابل توجهی را بر تورم کلی وارد می‌کند.
مهم‌تر و البته سریع‌تر از همه، قیمت نفت است که بسیار کاهش پیدا کرده است. از زمانی که اتحادیه اروپا از چند ماه پیش اعلام کرد که می‌خواهد نفت روسیه را تحریم کند و در بدترین حالت ممکن قرار داشتیم، شاهد کاهش قیمت نفت بوده‌ایم. این امر برای تورم و چشم‌انداز وضعیت اقتصاد آمریکا در جلوگیری از رکود امری است بسیار مهم.
چنین به نظر می‌رسد که مشکلات ناشی از زنجیره تامین که به دلیل بحران همه‌گیری به وجود آمد، با سرعت کمی برطرف می‌شود اما به هر حال برطرف می‌شود. تقاضا از جانب کالاهایی که در طول همه‌گیری آن‌ها را خریده بودیم به سمت موارد دیگری مثل سفر و تماشای مسابقات بیس بال در حال تغییر است. به همین خاطر احساس می‌کنم قیمت‌های بخش کالاهای اقتصادی در حال پایین آمدن هستند و انتظار دارم که این اتفاق رخ بدهد. مخصوصا در مورد وسایل نقلیه که عامل اصلی تورم بوده‌اند.
در مورد حرفی که می‌خواهم بزنم بسیار محتاطانه عمل می‌کنم. چرا که زمان‌بندی در تمام این موارد هر ماه سخت‌تر شده است. با این‌همه این‌چنین به نظر می‌رسد که به شکل چشم‌گیری شاهد افزایش تورم هستیم. تورم در ماه ژوئن با افزایش ۹.۱ درصدی قیمت‌ها نسبت به سال قبل افزایش پیدا کرد.
سوال سوم: آیا به نظر شما اکنون در رکود به سر می‌بریم؟ اگر پاسخ این پرسش منفی است چه موقع ممکن است رکود اقتصادی اتفاق بیفتد؟
زندی: نه. چطور می‌شود وقتی همه‌مان داریم مشاغل بسیاری خلق می‌کنیم رکود بر اقتصاد حاکم باشد؟ این اصلا معنا ندارد. درست است که کاهش تولید ناخالص داخلی در طی دو فصل یک قاعده‌ی کلی در این زمینه است، اما این تعریف رکود نیست.
رکود، کاهش مداوم و گسترده در فعالیت‌های اقتصادی است. باید مدتی شاهد این امر باشیم، آن هم با کاهش بسیار واضح و مشخص در سطح فعالیت‌ها. اما این چیزی نیست که الان در حال رخ دادن است. دست کم تاکنون مطابق اطلاعات دفتر ملی تحقیقات اقتصادی که تاریخ رکود را رسما مشخص می‌کند و به طیف وسیعی از شاخص‌ها نگاه می‌کند هنوز رکودی وجود ندارد.
وضعیت و شرایطی که اکنون در اقتصاد آمریکا وجود دارد، از کند شدن و کاهش سرعت اقتصاد خبر می‌دهد و نه منقبض شدن آن. مطمئنا نمی‌شود این را رکود نامید. با این همه از آن‌جایی که احساسات اکنون بسیار برانگیخته می‌شوند، اگر مشکل دیگری به وجود بیاید، حتی یک اتفاق کوچک هم می‌تواند مردم را عصبی کند. طوری که هزینه‌های خود را کاهش دهند و دیگر خرج کردن را متوقف کنند. در این شرایط مشاغل مختلف دست از استخدام برمی‌دارند و شروع به اخراج کردن می‌کنند. این همان شرایطی است که می‌تواند واقعا منجر به رکود شود.
کاهش مشاغل نشانه‌ای از این است که در رکود به سر می‌بریم. فکر می‌کنم نخستین نشانه‌ها از هر اتفاقی در اواخر سال جاری منتهی به سال آینده رخ خواهد داد. این‌طور به نظر می‌رسد که اگر قرار باشد رکودی رخ دهد تا پایان امسال این اتفاق می‌افتد و به سال آینده کشیده نمی‌شود.
سوال چهارم: به نظر شما رکود چه مدت به طول می‌انجامد؟ و اینکه آیا فکر می‌کنید رکود شدیدی خواهد بود یا خفیف؟
اگر تورم به رشد خود ادامه بدهد دلیلی برای ورود به رکود وجود ندارد. و اگر هم وارد رکود شویم -تنها به این دلیل که مشکل دیگری پیش آمده یا فدرال رزرو نرخ‌های بهره را بسیار انقباضی در نظر گرفته و در قضاوتش اشتباه کرده است- رکودی کوتاه‌مدت و متوسط خواهیم داشت. چرا که هیچ عدم تعادل ساختاری چشم‌گیری که معمولا قبل از وقوع رکود اتفاق می‌افتد، اکنون در اقتصاد به چشم نمی‌خورد. اهرم پایین است. بدهی خانوارها و شرکت‌ها کم است. یعنی زندگی مردم در نرخ‌های بهره‌ای که قبلا در سطوح پایینی بوده است، قفل شده و بر همان اساس پیش می‌رود.
بازارهای املاک و مستغلات مخصوصا بازار مسکن با کمبود عرضه مواجه‌اند. هیچ ازدیادی در ساخت‌وساز به چشم نمی‌خورد. اتفاقی که معمولا قبل از رکود رخ می‌دهد. پایه و اساس سیستم مالی فوق‌العاده محکم است.
سوال پنجم: در صورت وقوع یک رکود خفیف در سال ۲۰۲۲ باید انتظار چه چیزی را داشته باشیم؟
زندی: در بدترین حالت ممکن است این وضعیت در اقتصاد آمریکا شش تا ۱۲ ماه طول بکشد. یعنی سه تا چهار میلیون شغل را از دست می‌دهیم و نرخ بیکاری به بیش از ۵.۵٪ تا ۶٪ می‌رسد. اگر این شرایط به وجود می‌آمد تورم خیلی سریع شروع به افزایش می‌کرد.
سوال ششم: اغلب به گوش‌مان می‌رسد که ترازنامه شرکت‌ها در وضعیت مطلوبی به سر می‌برند. آیا هنوز هم وضعیت همین‌طور است و این امر چطور می‌تواند بر احتمال یا شدت رکود اثر بگذارد؟
زندی: نگاهی کلی به شرکت‌ها نشان می‌دهد که اوضاع خوب است. اهرم‌ها افزایش پیدا کرده است اما با رشد و میزان سودآوری و دارایی‌ها هم‌خوانی دارد. هیچ مسئله‌ی نامطلوبی به چشم نمی‌خورد.
سودآوری بسیار قوی بوده است. حاشیه سود‌ها اندکی کاهش پیدا کرده‌اند اما هنوز هم به لحاظ معیارهای تاریخی بسیار زیادند. این به آن معناست که حاشیه‌ها فشارهای مالی را که برای کاهش برنامه‌های توسعه و مشاغل موردنیاز است متحمل نخواهند شد.
شرکت‌ها می‌دانند که بزرگ‌ترین مشکل‌شان در بلندمدت یافتن و استخدام کارگر است. به همین خاطر تمایلی به کاهش حقوق و دستمزد آن‌ها ندارند. چرا که می‌دانند دو سال دیگر باید مجددا برای استخدام این افراد تلاش کنند.
سوال هفتم: چه عاملی بازار سهام را به سمت فروش سوق می‌دهد؟
زندی: مهم‌ترین فاکتور نرخ بهره است. با توجه به افزایش نرخ بهره، تمام دارایی‌ها مجددا قیمت‌گذاری شده‌اند. زمانی که نرخ بهره از پایین ترین سطح خود به سطح معمولی می‌رسد -که با انتظارات بلندمدت سازگاری دارد- ضرایب سود کاهش پیدا می‌کنند. من می‌گویم که از کاهش ۲۰ درصدی بازار سهام، ۱۵ درصدش به نرخ بهره مربوط است.
آن پنج درصد دیگر هم به کند شدن رشد اقتصاد مربوط است. گمان نمیکنم بازار رکود را نادیده گرفته باشد و هنوز هم احتمال آن را می‌دهد. در حقیقت این یک عادی‌سازی ضریب قیمت به درآمد (P/E) است.
در حال حاضر بازار این انتظارات را در خصوص افزایش فراوان نرخ‌های فدرال رزرو در سال آینده در خود جای داده است. بنا به اعلام فدرال رزرو، بالاترین نرخ وجوه ۴٪ خواهد بود. این چیزی است که فدرال رزرو به بازار می‌گوید و بازار هم آن را باور می‌کند. پس اگر به آن نقطه برسیم، می‌بینیم که بازار قبلا این اعداد را در خود منعکس کرده است. اما حتی اگر در مورد تورم و انتظارات تورمی حق با من باشد، باز هم تعجب می‌کنم که به آن نقطه برسیم. اگر این اتفاق رخ دهد پس احتمالا در حال حاضر بازار بسیار نزدیک به کف خود قرار دارد. اگر وارد رکود شویم، کاهش دیگری در پیش داریم. احتمالا به اندازه‌ی ۱۰٪ واحد دیگر.
سوال هشتم: پیش‌بینی می‌کنید که چه زمانی ممکن است بازار بهبود پیدا کند؟
زندی: فکر نمیکنم به این سرعت شاهد افزایش قیمت‌ها باشیم. چرا که همه‌چیز باید رد شود و بگذرد. بازار باید مطمئن شود که وارد رکودی واقعی نمی‌شویم. اما فکر هم نمیکنم که پایین‌تر از این برود.
اگر یک سرمایه‌گذار نهادی یا فعال هستید، به نظرم اکنون زمان خوبی برای آغاز به خرید است.
سوال نهم: آیا سرمایه‌گذاران باید نگران وضعیت اقتصادی فعلی در آمریکا باشند؟ در حال حاضر نشانه‌هایی از کاهش رشد اقتصادی را می‌بینیم اما آیا در اینجا نشانه‌های مثبتی را می‌بینید؟
زندی: فکر می‌کنم ریسک‌های رکود به وضوح بالاست و اقتصاد بسیار آسیب‌پذیر و شکننده است. احساسات حاکم بر جامعه نیز ضعیف است. برای خلاصی از این وضعیت به رویداد و اتفاق مهم دیگری نیاز داریم. گمانم این است که مهم است در این خصوص خوش‌بینی غیرواقعی نداشته باشیم. اما فکر می‌کنم که مردم هم بیش از حد بدبین هستند. حتی اگر هیچ مشکل دیگری هم پیش نیاید آن‌ها رکود را متصور هستند. مثلا می‌گویند: «ما وارد رکود می‌شویم و این اجتناب‌ناپذیر است» و من فکر می‌کنم این تفکر بسیار بدبینانه است.
اتفاقات خوب بسیار زیادی در حال وقوع هستند که استدلال می‌کنند چنین وضعیتی رخ نخواهد داد. به لحاظ بنیادی دیوار آتش (سد محافظ) بین اقتصاد هر چند آهسته ولی به رشد خود ادامه می‌دهد. مصرف‌کننده‌ی آمریکایی عامل رکود اقتصادی خواهد بود که اکنون در وضعیت مالی خوبی به سر میبرد. چرا که مشاغل فراوان است، پس‌اندازها زیاد است و بار بدهی کم است.
سوال دهم: اخیرا پیش‌بینی کرده‌اید که خانوارهای کم‌درآمد حدودا شش ماه فرصت دارند تا پس‌اندازشان با این نرخ به پایان برسد. با این حساب وضعیت مصرف‌کننده در حال حاضر چطور است؟
زندی: وضعیت مصرف‌کننده بسیار خوب است. درست است که قیمت سهام کم شده است اما ارزش مسکن افزایش پیدا کرده است. خالص ثروت فعلی تقریبا همان‌جایی قرار دارد که یک سال پیش هم بود. اما با این‌همه در مقایسه با سه، پنج یا ۱۰ سال پیش بسیار بالاتر است. زمانی که با دید گسترده به مصرف‌کننده نگاه می‌کنید، می‌بینید که آن‌ها در وضعیت مالی بسیار خوبی قرار دارند.
تنها مشکل فعلی در اقتصاد آمریکا تورم است که به وضعیت کاهش درآمد واقعی می‌انجامد. پس مصرف‌کنندگان دو انتخاب دارند: یا اینکه به دلیل قدرت خرید پایین‌تر، هزینه‌های خود را کم می‌کنند. یا پس‌انداز مازادشان را به درآمدشان اضافه می‌کنند و با همان نرخی که در گذشته پول خرج می‌کردند باز هم همان رویه را در پیش می‌گیرند. گمان من این است که آن‌ها راه حل دوم را پیش می‌گیرند.
این تغییر چشم‌گیر در آنچه که مصرف‌کنندگان اقدام به خرید آن می‌کنند، درک اقدامات آن‌ها را پیچیده می‌کند. ارزیابی پیشروی اوضاع به شکل دقیق کار دشواری است. چرا که بستگی به این دارد که کدام بخش از مصرف‌کننده‌ی اصلی را مدنظر داشته باشید.
مثلا اگر تمرکزتان روی هزینه‌های خرده‌فروشی است، Target و Walmart به نظر وضعیت مطلوبی دارند. یا اگر مولفه‌ای مانند خدمات مخارج مصرف‌کننده در زمینه‌ی مسافرت، سرگرمی و خورد و خوراک خارج از منزل را هم بررسی کنید همچنان اوضاع مثبت به نظر می‌رسد. زمانی که تمام موارد را مدنظر قرار می‌دهید، نرخ هزینه‌های مصرف‌کننده دقیقا مطابق شرایطی است که پیش از همه‌گیری (و بدون وجود آن) هم انتظارش را داشتید.
سوال یازدهم: هزینه‌های مصرف‌کننده در ماه‌های اخیر کاهش پیدا کرده است. آیا فکر می‌کنید این روند ادامه دارد یا اینکه فقط یک تغییر موقت است؟
زندی: فکر می‌کنم که باید از داده‌های ماه به ماه گامی به عقب برداریم. در نظر من هزینه‌ها درست در جایی قرار دارند که به منظور جلوگیری از یک رکود اقتصادی باید باشند.
مصرف‌کننده با تعارض مواجه است. چرا که در پمپ بنزین و پرداخت اجاره و خرید خوار و بار پول بسیار بیشتری می‌پردازد. پس اگر آن پس‌انداز اضافی را نداشت، باید از هزینه‌های خود دست می‌کشید. اما حالا با وجود آن پس‌انداز مازاد، می‌تواند از آن استفاده کند. درست است که او تمایلی به انجام این کار ندارد اما اگر لازم باشد این کار را خواهد کرد.
سوال یازدهم: از کجا بفهمیم که در رکود تورمی به سر می‌بریم یا نه؟ آیا به نظر شما امسال احتمال دارد این اتفاق رخ دهد؟
زندی: در حال حاضر تورم در اقتصاد آمریکا بالاست اما نرخ بیکاری در وضعیت خوبی به سر میبرد و پایین است. باید ببینیم که آیا بیکاری به شکل چشم‌گیری افزایش پیدا می‌کند یا نه. به نظر من رکود تورمی مستلزم بیکاری ۴ درصدی مزمن و البته تورم حداقل ۴ درصدی است. اگر شاهد چنین اتفاقی باشیم، نشان از آن دارد که رکود تورمی چیزی بیشتر از یک مشکل است. به محض اینکه این مسئله اتفاق بیفتد رکود به سرعت آغاز خواهد شد. چرا که فدرال رزرو عملکردی تهاجمی خواهد داشت.
سوال دوازدهم: تصور می‌کنید کدام بخش‌ها یا صنایع در صورت وقوع رکود در سال ۲۰۲۲ بیشترین ضربه را خواهند خورد؟
زندی: هر چیزی که به ساخت‌وساز و املاک و مستغلات (چه در بخش مسکونی و چه در بخش تجاری) مرتبط باشد… تولید معمولا با مشکل مواجه خواهد شد. چرا که به نرخ بهره واکنش نشان می‌دهد و حساس است. هرچیزی که به کامودیتی و استخراج معادن مربوط باشد هم همین‌طور است. در نهایت صنایعی که مصرف‌کنندگان ترجیحی را هدف قرار می‌دهند مثل: اوقات فراغت، مهمان‌نوازی، رستوران‌ها، فعالیت‌های تفریحی، مسافرت، مراقبت‌های بهداشتی گزینش‌شده و البته خدمات مالی شروع به تضعیف شدن خواهند کرد.
سوال سیزدهم: به نظر شما ژئوپولیتیک و جنگ میان روسیه و اوکراین چه اثری بر پیشروی و وضعیت آینده اقتصاد آمریکا خواهد گذاشت؟
زندی: رابطه‌ی کلیدی در این میان به نفت مربوط است. فکر می‌کنم ما بدترین شرایط را دیده‌ایم. چرا که هرکسی که می‌خواست نفت روسیه را تحریم کند این کار را انجام داده است. اما از آن‌جایی که نفت زیادی از سمت روسیه به چین و هند می‌رود، اگر اختلالی در این مسیر به وجود بیاید نگران‌کننده خواهد بود. به هر دلیلی چنین اتفاقی می‌توانست قیمت نفت را بار دیگر افزایش دهد و مشکل‌آفرین شود. اگر مجددا به قیمت ۱۲۵ دلار در هر بشکه برگردیم (یعنی قیمت چند ماه پیش) و قیمت بنزین هم به ۵ دلار و بالاتر برگردد، به نظرم دیگر اجتناب و پرهیز از رکود در آن مقطع دشوار خواهد بود.
سوال چهاردهم: در وضعیت کنونی چه چیزی موجب خوش‌بینی و نگرانی شما در مورد اقتصاد آمریکا می‌شود؟
زندی: آنچه بیش از همه مایه‌ی نگرانی من است این است که مردم در این باره مضطرب‌اند؛ امری که می‌تواند باعث شود خودمان به راحتی خود را وارد رکود کنیم. اما مسئله‌ای که موجب خوش‌بینی فراوان من است به کلید و شاهراه تمام این مسائل برمی‌گردد. یعنی مصرف‌کننده‌ی آمریکایی که قطار اقتصاد را نه فقط در سطح آمریکا که در سطح جهان می‌راند. تا وقتی مصرف‌کننده آمریکایی سرسختی می‌کند و همچنان عزمش را حفظ می‌کند و تمام شواهد هم نشان از آن دارد که او باید این کار را انجام دهد، اقتصاد هم باید از رکود اجتناب کند.
