بازار مشتقه بورس کالا؛ معامله به کمک ابزارهای نوین مالی

یکی از مهم‌ترین ابزارهای بازاهای مالی، مشتقات هستند. ابزارهای مشتقه، مجموعه‌ای از اوراق یا قراردادها هستند که خودشان از دارایی‌های دیگری گرفته شده‌اند. یعنی وجود این قراردادها به وجود کالاها یا دارایی‌های پایه‌ی مشخصی بستگی دارد. بازار مشتقه در حقیقت بستری است برای ارائه‌ی این ابزار که با هدف کاهش ریسک ناشی از نوسان‌های قیمتی ایجاد شده است. توان تحلیل در این مقاله توضیح می‌دهد که بازار مشتقه بورس کالا چیست و قراردادهای این بازار کدام است و چطور می‌توان معاملات مشتقه مبتنی بر کالا یا سهام را در این بازار انجام داد.

فهرست مطالب با دسترسی سریع

• بازار مشتقه چیست؟
• مزایای بازار مشتقه بورس کالا
• انواع قراردادهای بازار مشتقه بورس کالا
  • قرارداد آتی
  • قرارداد اختیار معامله
• مشخصات قراردادهای بازار مشتقه بورس کالا
• دریافت کد معاملاتی بازار مشتقه و معامله در این بازار
• کارمزدهای بازار مشتقه بورس کالا
• لیست دارایی های پایه قرارداد اختیار معامله و آتی
  • لیست قراردادهای آتی بورس کالا
  • لیست دارایی های پایه قراردادهای اختیار معامله
• شرایط پذیرش دارایی پایه در بازار مشتقه بورس کالا چیست؟
• جمع بندی
• سوالات متداول با پاسخ های کوتاه

بازار مشتقه چیست؟

اگر بخواهیم بازار مشتقه را به طور کلی توضیح دهیم باید بگوییم این بازار محیطی است برای ارائه‌ی ابزارهای نوین. هدف از ایجاد بازار مشتقه در درجه‌ی اول پوشش ریسک است و از همین رو افرادی که نگرانی‌هایی در این باره دارند می‌توانند دارایی‌های خودشان را از مخاطرات احتمالی در امان نگه دارند. بازار مشتقه هم در بورس اوراق بهادار جایگاه مهمی دارد و هم در بورس کالا.

بورس کالا چند زیرمجموعه دارد که عبارت‌اند از:

• بازار فیزیکی
• بازار فرعی
• بازار مالی
• بازار مشتقه
• بازار املاک و مستغلات
• بازار مناقصه

 هر کدام از این بازارها خود دسته‌بندی‌های دیگری دارند که هدف بحث ما نیستند. تمرکزمان را در این مقاله روی بازار مشتقه بورس کالا و قراردادهای آن می‌گذاریم تا بیشتر با این محیط آشنا بشویم. مهم‌ترین حیطه‌ی فعالیت این بازار در دو زمینه‌ی قرارداد آتی و اختیار معامله است.

به کار گیری ابزارهای معاملاتی جدیدی که نیازهای بازار را در نظر گرفته است منجر به ایجاد بازار مشتقه شده است. این بازار به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد به سبکی متفاوت معامله کنند. بازار مشتقه با ابزار مشتقه گره خورده است که بر مبنای دارایی‌های پایه عمل می‌کنند. دارایی‌هایی که قراردادها روی آن‌ها منتشر می‌شوند. مثلا ممکن است قراردادی روی محصولات کشاورزی بسته شود یا روی فلزات و فرآورده‌های نفتی.

اولین قرارداد آتی بورس کالای ایران روی سکه و زعفران منعقد شد. به بیان دیگر دارایی پایه در این قراردادها سکه و زعفران بود. اما اکنون محصولات دیگری مثل پسته یا زیره هم در این بازار معامله می‌شوند. مشخص است که با توجه به گسترده بودن کالاهای پایه در این بازار، افراد مختلفی هم در این محیط فعالیت دارند و از این امکانات استفاده می‌کنند. این مسئله یکی از دلایل استقبال مردم از معاملات مشتقه مبتنی بر کالا به شمار می‌رود.

مزایای بازار مشتقه بورس کالا

اگر کسی بخواهد در بازار مشتقه بورس کالا فعالیت کند باید بداند که مزیت این بازار چیست. بورس کالا مزایای زیادی برای سرمایه‌گذاران در نظر می‌گیرد که از میان آن‌ها می‌توانیم به این چند مورد اشاره کنیم که بیش از سایر موارد اهمیت دارند:

• پوشش ریسک
• تسهیل روش‌های سرمایه‌گذاری
• وجود اهرم مالی
• بهره‌مندی از مزایای بازار دوطرفه
• خرید و فروش استقراضی دارایی
• هدایت منابع مالی به یک محیط سالم و امن
• تامین نقدینگی
• سرعت و قدرت بیشتر در نقدشوندگی سهام یا دارایی
• انجام معاملات در حضور عامل معتبری به نام اتاق پایاپای

انواع قراردادهای بازار مشتقه بورس کالا

در سایت بورس کالا به آدرس https://www.ime.co.ir/ و در منوی بازار مشتقه دو قرارداد فعال در این بستر به چشم می‌خورند که عبارت‌اند از:

• قرارداد آتی
• قرارداد اختیار معامله

این را بدانید که ابزارهای مشتقه می‌توانند هم روی دارایی‌های مالی منعقد شوند و هم روی دارایی‌های کالایی. مثلا می‌توان ابزار مشتقه را روی شاخص‌های مالی، نرخ ارزش یا بهره و سهام منعقد کرد. در سمت دیگر محصولاتی مثل طلا یا زعفران هم می‌توانند به عنوان دارایی‌های کالایی ابزار مشتقه در نظر گرفته شوند.

قرارداد آتی

در قراردادهای آتی یا همان Futures Contracts طرفین نسبت به معامله‌ی یک کالا در تاریخی مشخص در آینده متعهد می‌شوند. این تعهد در قالب قراردادی کاملا رسمی و مطابق با قواعد و قوانین مشخص منعقد می‌شود. هر گونه تخطی از مفاد این قرارداد تخلف محسوب می‌شود و همین مسئله باعث می‌شود طرفین به تعهدات‌شان عمل کنند.

فلسفه‌ی وجودی چنین قراردادهایی این است که خریدار از افزایش قیمت کالا در روزهای آینده نگران است. فروشنده هم در سمت مقابل می‌ترسد که قیمت کالایش پایین بیاید یا حتی ثابت بماند که این امر سودآوری‌اش را به خطر می‌اندازد. هر یک از طرفین با توجه به چنین دغدغه‌هایی اقدام به انعقاد این قراردادها می‌کنند.

مزیت بزرگ این قراردادها پوشش ریسک در برابر نوسان شدید قیمت کالا در روزهای آینده است. این نکته را هم بدانید که مبلغ کالای مورد معامله تا موقع تحویل تسویه نمی‌شود. البته طرفین قرارداد برای نشان دادن حسن نیت‌شان باید مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای به عنوان امانت بسپارند تا اگر یکی از طرفین تخلفی مرتکب شد، طرف مقابل خیالش از بابت قرارداد راحت باشد.

قرارداد آتی فقط با بورس کالا ارتباط ندارد و می‌توانید در بورس اوراق بهادار و روی سهام هم این قرارداد را منعقد کنید. یعنی کالای پایه می‌تواند سهم باشد. مشتری در این مواقع درصد کمی از مبلغ کالای موردنظرش را به کارگزاری می‌پردازد و با طرف دیگر وارد معامله می‌شود.

قرارداد اختیار معامله

اختیار معاملاتی یا همان قرارداد Option از جمله ابزارهای مشتقه است که در بازار مشتقه بورس کالا ارائه می‌شود. اختیار معامله در دو نوع قرارداد اختیار خرید و اختیار فروش وجود دارد. فروشنده می‌تواند این اختیار را به خریدار بفروشد و در ازای آن مبلغی دریافت کند. خریدار هم با خرید این امتیاز، می‌تواند کالا یا سهام را ظرف مدت معینی بخرد یا بفروشد.

اختیار خرید

خریدار قراردادهای اختیار خرید می‌تواند مقدار معینی از یک دارایی را در زمانی معلوم در آینده و با قیمتی که از قبل مشخص می‌شود خریداری کند. فرض کنید یک قرارداد اختیار خرید داریم که دارایی پایه‌اش سکه است. قیمت هر سکه را در آذرماه برابر با ۸۷۰ هزار تومان در نظر بگیرید.

در قرارداد اختیار خرید، خریدار از بالا رفتن قیمت‌ها سود می‌کند. چرا که می‌تواند دارایی را با قیمتی کمتر از قیمت بازار بخرد. اما در قرارداد اختیار فروش بالا رفتن قیمت‌ها سودی برای خریدار قرارداد نخواهد داشت. زمانی که قیمت دارایی از قیمت سررسید کمتر باشد، خریدار قرارداد اختیار فروش می‌تواند دارایی‌اش را در قیمتی بالاتر از قیمت بازار بفروشد.

حالا این‌طور فرض کنید که فردی با این تصور که سکه قرار است تا پایان سال گران شود، این قرارداد را با سررسید اسفند همان سال و به قیمت ۵۰ هزار تومان خریداری می‌کند. هدف او از این کار این است که بتواند سکه را در آن زمان ارزان‌تر از قیمت بازار بخرد. اگر در اسفند همان سال، قیمت سکه از ۸۷۰ هزار تومان گران‌تر شود، فرد می‌تواند از اختیار خریدش استفاده کند و سکه را به همان قیمت ۸۷۰ هزار تومان بخرد و سود کند. البته مبلغ ۵۰ هزار تومانی که برای خرید قرارداد پرداخته بود باید از سودش کم شود.

حالا اگر قیمت سکه کمتر از ۸۷۰ هزار تومان شد چه اتفاقی می‌افتد؟ مسلما در این شرایط خریدار از اختیار خریدش استفاده نمی‌کند. چون به راحتی می‌تواند سکه را در بازار با قیمتی پایین‌تر تهیه کند. در این حالت فقط مبلغی جزئی (همان ۵۰ هزار تومان) برای خرید این قرارداد پرداخته است و ضرر بزرگی متوجه او نخواهد شد.

اختیار فروش

دوباره مثالی را که در بخش قبلی توضیح دادیم به یاد بیاورید. فرد قرارداد اختیار فروش را با قیمت ۸۷۰ هزار تومان در سررسید اسفندماه به خریدار می‌فروشد. این یعنی این که خریدار قرارداد اختیار فروش حق دارد در تاریخ سررسید، سکه‌هایش را به قیمت ۸۷۰ هزار تومان به فروشنده‌ی قرارداد بفروشد که اگر این کار را بکند، فروشنده هم باید آن‌ها را حتما از او بخرد.

حالا فرض کنید در تاریخ سررسید، قیمت سکه پایین‌تر از ۸۷۰ هزار تومان باشد. خریدار قرارداد اختیار فروش می‌تواند در این شرایط، سکه‌ها را با قیمتی بالاتر از قیمت بازار بفروشد و سود کند. مشخص است که طرف دیگر قرارداد از این معامله زیان می‌کند.

اگر هم در تاریخ سررسید، قیمت سکه بالاتر از ۸۷۰ هزار تومان شود، خریدار اصلا قراردادش را اجرا نمی‌کند. چون می‌تواند سکه‌هایش را در بازار به قیمتی بالاتر از قیمت قرارداد بفروشد. در این حالت فقط به اندازه‌ی ۳۰ هزار تومانی که برای خرید اختیار فروش پرداخته است ضرر می‌کند و این فروشنده است که از این معامله سود کرده است.

محاسبه قیمت پایانی

برای محاسبه قیمت پایانی قرارداد اختیار معامله چند نکته وجود دارد که باید به آن توجه کنیم. اگر قرارداد اختیار معامله در یک روز اجرا و معامله شود، قیمت پایانی قرارداد برابر است با میانگین وزنی قیمت معاملات انجام شده در آن روز. اما اگر قراردادی در آن روز معامله نشود، قیمت پایانی قرارداد اختیار معامله در روز کاری قبلی به عنوان قیمت پایانی در نظر گرفته می‌شود. البته این مسئله فقط برای حداکثر دو روز متوالی کاری ادامه دارد. یعنی اگر نماد بیشتر از این زمان معامله نشود، بورس قیمت پایانی را بر اساس قیمت پایانی قراردادهای زیرگروه هم‌ماه آن نماد و یا به صورت تئوری محاسبه می‌کند.

تسویه معاملات

در بازار مشتقه بورس کالا در ایران، تسویه قراردادهای اختیار معامله در تاریخ سررسید انجام می‌شود. به این ترتیب که در پایان جلسه‌ی معاملاتی، ارزش قراردادهای اختیار معامله از حساب خریدار اختیار معاملاتی کسر و به حساب فروشنده واریز می‌شود. ارزش قرارداد هم از طریق ضرب قیمت قرارداد در حجم آن محاسبه می‌شود. کارمزدهای معاملاتی هم از حساب خریدار و فروشنده کم می‌شود و به حساب بورس، سازمان و کارگزار واریز می‌شود. در بخش‌های بعدی کارمزد قراردادهای خرید و فروش بازار مشتقه را با هم بررسی می‌کنیم.

تحویل کالا

برای اینکه در مورد تحویل کالا در قراردادهای اختیار معامله در بازار مشتقه بورس کالا صحبت کنیم باید اول با دو سبک این قراردادها آشنا شویم. این دو سبک، اروپایی و آمریکایی نام دارند. در قراردادهای اختیار معامله اروپایی، اعمال قرارداد تنها در زمان سررسید انجام می‌شود. یعنی خریدار قبل از زمان سررسید مجاز به استفاده از اختیار معامله نیست. در سبک آمریکایی شرایط متفاوت است و خریدار می‌تواند در هر تاریخی قبل از سررسید هم قرارداد را اعمال کند.

در بازار مشتقه بورس کالای ایران، قرارداد اختیار معامله به شیوه‌ی اروپایی انجام می‌شود. یعنی خریدار فقط در زمان سررسید می‌تواند از اختیارش استفاده کند. وقتی بورس درخواست اعمال قرارداد را دریافت می‌کند، فرایند تخصیص کالا شروع می‌شود. وقتی معاملات تمام شد و زمان ارائه‌ی درخواست اعمال هم به پایان رسید، بورس وارد عمل می‌شود و فروشنده‌هایی را که در سمت مقابل درخواست اعمال‌شان را ارائه کرده‌اند مشخص می‌کند. فروشنده‌ها هم باید دارایی پایه را به همان میزانی که در قرارداد مشخص شده است به خریدار تحویل بدهند. در چنین شرایطی دو حالت پیش می‌آید:

• فروشنده‌ها به تعهدشان عمل می‌کنند و یا خود دارایی را یا رسید انبار آن را تحویل می‌دهند. در سمت مقابل اگر خریداران ارزش قرارداد را به همراه کارمزدها نپردازند، قرارداد باطل می‌شود و هیچ معامله‌ای انجام نمی‌شود.
• در حالت دیگر ممکن است اصلا بعضی از فروشنده‌ها به تعهدات‌شان عمل نکنند و در واقع در انجام این کار نکول کنند و قرارداد به صورت نقدی تسویه شود.

نکول فروشندگان

در مواقعی که فروشندگان نکول می‌کنند، سه حالت محتمل پیش رو داریم که به این ترتیب است:

• برابر بودن تعداد فروشندگانی که نکول کرده‌اند با خریدارانی که می خواهند تسویه نقدی کنند: در این حالت به راحتی می‌توان این خریداران و فروشنده‌ها را به سادگی مقابل هم قرار داد. فروشنده باید درصدی از ارزش قرارداد را به همراه مابه‌التفاوت قیمت نقد دارایی پایه و قیمت اعمال به خریدار بپردازد تا تسویه نقدی انجام شود.
• بیشتر بودن تعداد فروشندگانی که نکول کرده‌اند در مقایسه با خریدارانی که درخواست تسویه نقدی دارند: در این حالت آن فروشندگانی که نکول نکرده‌اند، مقابل خریدارانی که می‌خواهند کالا را تحویل بگیرند قرار می‌گیرند و کالا را از فروشنده تحویل می‌گیرند. فروشندگان نکول کرده هم مقابل سایر خریداران قرار می‌گیرند و تسویه‌ی نقدی مثل حالت قبلی انجام می‌شود.
• کمتر بودن تعداد فروشندگانی که نکول کرده‌اند در مقایسه با خریدارانی که تمایل به تسویه نقدی دارند: در این حالت فروشندگانی که نکول کرده‌اند در برابر خریدارانی قرار می‌گیرند که به دنبال تسویه نقدی هستند و قصد دریافت کالا را ندارند. با انجام این کار، چند خریدار باقی خواهند ماند که می‌خواهند تسویه نقدی شوند ولی فروشندگان فقط می‌خواهند کالا را تحویل بدهند. اتاق پایاپای به خریداران باقی‌مانده فرصت می‌دهد تا با پرداخت ارزش قرارداد و کارمزدهای مربوطه، وارد فرایند تحویل کالا بشوند. اگر کسی این کار را انجام داد که کالا را تحویل می‌گیرد. در غیر این صورت خریداران باقی‌مانده نه تسویه نقدی می‌شوند و نه کالایی دریافت می‌کنند. یعنی قراردادها لغو می‌شود و معامله‌ای انجام نمی‌شود.

مشخصات قراردادهای بازار مشتقه بورس کالا

یک قرارداد مشتقه در بازار بورس کالا چه اطلاعاتی را در بر دارد؟ جواب این سوال را می‌توانید در خطوط بعدی بخوانید. مشخصات قرارداد آتی باید شامل موارد ذیل باشد:

• دارایی پایه: یعنی همان کالای مورد معامله که قرارداد روی آن نوشته می‌شود و ارزش آن را مشخص می‌کند. مثلا زیره، سکه یا زعفران می‌تواند دارایی پایه باشد.
• نماد معاملاتی: علامتی اختصاری است که مشخصات قرارداد را در بر می‌گیرد.
• اندازه‌ی قرارداد: مثلا اگر قرارداد زعفران باشد، اندازه‌ی قرارداد می‌تواند ۱۰۰ گرم باشد.
• ارزش معامله: که از ضرب اندازه‌ی قرارداد آتی در قیمت قرارداد به دست می‌آید.
• استاندارد تحویل: شامل ویژگی‌های کالای مورد معامله در زمان تحویل.
• ماه قرارداد
• حد نوسان قیمت روزانه: درصد مجاز تغییر قیمت روزانه
• دوره معاملات: شامل اولین و آخرین روز معاملاتی
• محل و دوره‌ی تحویل
• حداقل تغییر قیمت سفارش
• وجه تضمین اولیه: همان مبلغی که به صورت درصدی از ارزش قرارداد نزد اتاق پایاپای و به عنوان حسن تعهد به امانت می‌سپارید.
• حداقل وجه تضمین: درصدی از وجه تضمین اولیه است.
• حداکثر حجم هر سفارش
• واحد قیمت
• پیش پرداخت تحویل
• کارمزدها
• تاریخ تحویل
• سقف مجاز موقعیت‌های تعهدی باز و معاملات
• جریمه‌ها
• مهلت ارائه گواهی آمادگی تحویل
• حجم معاملات مبنای محاسبه قیمت تسویه روزانه
• نحوه محاسبه قیمت تسویه نهایی و لحظه‌ای
• سایر شرایط

دریافت کد معاملاتی بازار مشتقه و معامله در این بازار

برای انجام معامله در بازار مشتقه بورس کالای ایران، اول از همه باید کد معاملاتی این بازار را دریافت کنید. برای این کار باید یک کارگزاری را انتخاب کنید که مجوز معاملاتی قراردادهای مشتقه را دارد. افراد تنها می‌توانند با یک کارگزاری کار کنند و اگر بخواهند به سراغ کارگزاری دیگری بروند، باید فرم انتقال کد معاملاتی را پر کنند و به کارگزار فعلی تحویل بدهند. دقت کنید که برای دریافت کد معاملاتی بازار مشتقه بورس کالا باید کد بورسی داشت. هم‌چنین لازم است متقاضی حداقل ۱۸ سال سن داشته باشد و حداقل مدرک دیپلم داشته باشد.

مراحل دریافت کد معاملاتی مشتقه

• مراجعه به کارگزار دارای مجوز فعالیت در بازار مورد نظر
• تکمیل فرم های مربوطه و ارائه اصل و تصویر مدارک مورد نیاز
• بررسی مدارک و مطابقت دادن و ممهور نمودن به مهر برابر با اصل توسط کارگزار
• شرکت در آزمون “احراز صلاحیت متقاضیان دریافت کد معاملاتی مشتقه” و کسب نمره قبولی
• ارسال کلیه اطلاعات مشتری بر اساس ضوابط به بورس کالا به صورت فیزیکی و سیستمی توسط کارگزار
• بررسی تکمیل بودن مدارک توسط بورس کالا
• تایید هویت اشخاص حقیقی/حقوقی/عمومی با استفاده از سامانه‌های قانونی
• بررسی تکراری نبودن شخصیت در بورس کالا، صدور کد مشتری به صورت غیرعملیاتی
• بررسی و تایید حساب‌های بانکی معرفی شده
• فعال سازی کد مشتری
• ابلاغ کد توسط کارگزار به مشتری

دریافت مجوز دسترسی به سامانه معاملات برخط قراردادهای مشتقه

• مراجعه مشتری به کارگزار و تکمیل فرم “درخواست اخذ مجوز دسترسی به سامانه معاملات برخط”
• ارائه مدارک هویتی
• رونوشت آخرین مدرک تحصیلی
• انجام مصاحبه شفاهی یا آزمون کتبی توسط مدیریت معاملات برخط کارگزاری جهت ارزیابی صلاحیت حرفه‌ای مشتری
• عقد قرارداد استفاده از خدمات عضو جهت انجام معاملات برخط کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا بین شرکت کارگزاری و مشتری
• صدور نام کاربری و رمز عبور جهت دسترسی به سامانه معاملات برخط قراردادهای مشتقه توسط کارگزار برای مشتری

فرآیند اجرایی صدور کد برای مشتریان خارجی

• مراجعه مشتری یا نماینده وی به کارگزار دارای مجوز فعالیت در بازار مورد نظر
• تکمیل فرم های مربوطه و ارائه اصل و تصویر مدارک مورد نیاز توسط مشتری
• بررسی مدارک و مطابقت دادن و ممهور نمودن به مهر برابر با اصل توسط کارگزار
• ارسال کلیه اطلاعات مشتری بر اساس ضوابط به بورس کالا بصورت فیزیکی و سیستمی
• بررسی تکمیل بودن مدارک و رویت اصل مجوز فعالیت ممهور به مهر تاییدیه سفارت ایران در کشور مشتری توسط بورس کالا
• اخذ شناسه فراگیر اشخاص خارجی برای مشتری بر اساس اطلاعات ارائه شده توسط بورس کالا
• صدور کد مشتری توسط بورس و ابلاغ کد توسط کارگزار به مشتری

کارمزدهای بازار مشتقه بورس کالا

کارمزدهای معاملاتی در بازار مشتقه بورس کالا شامل قراردادهای اختیار معاملاتی و آتی هستند که در دو بخش خرید و فروش و تسویه و تحویل بررسی می‌شوند.

کارمزد خرید و فروش اختیار معامله

نام کالا	کارگزار خریدار	کارگزار فروشنده	سهم بورس کالا از خریدار	سهم بورس کالا از فروشنده	حق نظارت سازمان برای خریدار	حق نظارت سازمان برای فروشنده	جمع کارمزد خریدار	جمع کارمزد فروشنده
سکه طلا	۰.۰۰۰۸	۰.۰۰۰۸	۰.۰۰۰۴	۰.۰۰۰۴	۰.۰۰۰۱۶	۰.۰۰۰۱۶	۰.۰۰۱۳۶	۰.۰۰۱۳۶
زعفران	۰.۰۰۰۸	۰.۰۰۰۸	۰.۰۰۰۴	۰.۰۰۰۴	–	–	۰.۰۰۱۲	۰.۰۰۱۲

کارمزد تسویه و تحویل اختیار معامله

نام نهاد	کارمزد تسویه و تحویل
کارگزار	۰.۰۰۰۴ ارزش هر قرارداد بر حسب آخرین قیمت تسویه
بورس کالا	۰.۰۰۱ ارزش هر قرارداد بر حسب آخرین قیمت تسویه
حق نظارت سازمان	–
جمع	۰.۰۰۱۴ ارزش هر قرارداد بر حسب آخرین قیمت تسویه

کارمزد خرید و فروش معاملات آتی

نام کالا	کارگزار خریدار	کارگزار فروشنده	سهم بورس کالا از خریدار	سهم بورس کالا از فروشنده	حق نظارت سازمان برای خریدار	حق نظارت سازمان برای فروشنده	جمع کارمزد خریدار	جمع کارمزد فروشنده
زعفران نگین	۰.۰۰۰۴	۰.۰۰۰۴	۰.۰۰۰۲	۰.۰۰۰۲	۰.۰۰۰۰۸	۰.۰۰۰۰۸	۰.۰۰۰۶۸	۰.۰۰۰۶۸
پسته، نقره، صندوق طلای لوتوس، مس کاتد	۰.۰۰۰۴	۰.۰۰۰۴	۰.۰۰۰۲	۰.۰۰۰۲	–	–	۰.۰۰۰۶	۰.۰۰۰۶

کارمزد تسویه و تحویل معاملات آتی

نام نهاد	کارمزد تسویه و تحویل
کارگزار	۰.۰۰۰۴ ارزش هر قرارداد بر حسب آخرین قیمت تسویه
بورس کالا	۰.۰۰۱ ارزش هر قرارداد بر حسب آخرین قیمت تسویه
حق نظارت سازمان	–
جمع	۰.۰۰۱۴ ارزش هر قرارداد بر حسب آخرین قیمت تسویه

لیست دارایی های پایه قرارداد اختیار معامله و آتی

در این بخش می‌خواهیم ببینیم انواع دارایی پایه در قرارداد اختیار معامله و آتی بازار مشتقه بورس کالا چیست. جداول زیر به شما کمک می‌کنند این اطلاعات را به دست بیاورید.

لیست قراردادهای آتی بورس کالا

دارایی پایه	نماد معاملاتی	اولین روز معاملاتی	اندازه قرارداد	ساعت معامله	حد نوسان روزانه قیمت	مهلت آمادگی تحویل	جریمه نکول در فرآیند تحویل
سکه طلای تمام بهار آزادی طرح امام خمینی (ره)	GC	۸۷/۰۹/۰۵	۱۰ عدد	–	–	–	–
زعفران رشته‌ای بریده ممتاز (نگین)	SAF	۹۷/۰۳/۰۲	۱۰۰ گرم	شنبه تا پنجشنبه: ۱۰ الی  ۱۵	(۵%-/+)	تا ۱۵ دقیقه پس از اتمام جلسه معاملاتی آخرین روز معاملاتی	۱٪ ارزش قرارداد
زعفران رشته‌ای درجه یک (پوشال معمولی)	OSF	۹۷/۰۸/۱۵	۱۰۰ گرم	شنبه تا پنجشنبه: ۱۰ الی  ۱۵	(۵%-/+)	تا ۱۵ دقیقه پس از اتمام جلسه معاملاتی آخرین روز معاملاتی	۱٪ ارزش قرارداد
زیره سبز	CS	۹۸/۰۴/۱۷	۱۰۰ کیلوگرم	شنبه تا پنجشنبه: ۱۰ الی  ۱۵	(۵%-/+)	تا ۱۵ دقیقه پس از اتمام جلسه معاملاتی آخرین روز معاملاتی	۱٪ ارزش قرارداد
پسته	PS	۹۸/۰۷/۲۱	۱۰۰ کیلوگرم	شنبه تا پنجشنبه: ۱۰ الی  ۱۵	(۵%-/+)	تا ۱۵ دقیقه پس از اتمام جلسه معاملاتی آخرین روز معاملاتی	۱٪ ارزش قرارداد
نقره	SIL	۹۹/۱۲/۱۲	۱۰۰ گرم	شنبه تا پنجشنبه: ۱۰ الی  ۱۵ آخرین روز معاملاتی ۱۰ الی ۱۳	(۵%-/+)	تا ۱۵ دقیقه پس از اتمام جلسه معاملاتی آخرین روز معاملاتی	۰.۱٪ ارزش قرارداد
صندوق طلای لوتوس	ETC	۱۴۰۰/۰۴/۱۲	۱۰۰۰ واحد سرمایه‌گذاری	شنبه تا پنجشنبه: ۱۰ الی  ۱۵	(۵%-/+)	تا ۱۵ دقیقه پس از اتمام جلسه معاملاتی آخرین روز معاملاتی	۱٪ ارزش قرارداد
مس کاتد	COP	۱۴۰۰/۰۹/۲۷	۱۰۰ کیلوگرم	شنبه تا پنجشنبه: ۱۰ الی  ۱۵	(۵%-/+)	تا ۱۵ دقیقه پس از اتمام جلسه معاملاتی آخرین روز معاملاتی	۰.۱٪ ارزش قرارداد

لیست دارایی های پایه قراردادهای اختیار معامله

دارایی پایه	نماد معاملاتی	اولین روز معاملاتی	اندازه قرارداد	ساعت معامله	حد نوسان روزانه قیمت	مهلت ارائه درخواست اعمال	جریمه نکول در فرآیند تحویل
سکه طلای تمام بهار آزادی طرح امام خمینی (ره)	GC	۹۵/۰۹/۲۴	یک سکه	شنبه تا پنجشنبه ساعت ۱۰ الی ۱۵	–	۱۵ دقیقه پس از پایان آخرین جلسه معاملاتی	۰.۱٪ ارزش فعلی معامله (حجم ضربدر قیمت نقدی)
زعفران رشته‌ای بریده ممتاز (نگین)	SF	۹۷/۱۲/۱۲	۱۰۰ گرم	شنبه تا پنجشنبه ساعت ۱۰ الی ۱۵	–	۱۵ دقیقه پس از پایان آخرین جلسه معاملاتی	۰.۱٪ ارزش فعلی معامله (حجم ضربدر قیمت نقدی)

شرایط پذیرش دارایی پایه در بازار مشتقه بورس کالا چیست؟

دارایی پایه از بین محصولات پذیرفته‌شده در بورس کالای ایران و یا کالاهای دارای بازار نقدی قوی به تشخیص هیئت پذیرش انتخاب می‌شود. قرارداد آتی قابل معامله در بورس بر اساس قرارداد آتی پذیرش شده تعیین می‌شود. مشخصات قرارداد آتی به پیشنهاد بورس به تصویب هیئت پذیرش خواهد رسید و پس از آن کالا در بازار مشتقه پذیرش خواهد شد.

جمع بندی

بازار بورس کالا بستری نوین است که با ارائه‌ی خدماتی جدید در پی قانون‌مندی مبادلات کالایی است. بازار مشتقه یکی از زیرمجموعه‌های بورس کالاست که با کمک قراردادهای آتی و اختیار معامله سعی در رسیدن به این هدف دارد. قراردادهای بازار مشتقه روی دارایی‌های پایه‌ی خاصی بسته می‌شوند. این دارایی‌ها می‌توانند کالاهایی مثل زیره، زعفران، یا سکه باشند و یا می‌توانند سهام یا شاخص‌های مالی باشند. برای فعالیت در بازار مشتقه لازم است کد مربوط به این بازار را از کارگزاری‌هایی که مجوز فعالیت در بازار مشتقه را دارند دریافت کنید.

سوالات متداول با پاسخ های کوتاه