صندوق‌های سرمایه‌گذاری ؛ بله یا خیر؟
عنوان مطلب به اندازه کافی گویای این امر هست که قرار است در مورد صندوق‌های سرمایه‌گذاری بیشتر بدانیم. زمانی که افراد تصمیم می‌گیرند در این صندوقها سرمایه‌گذاری کنند، باید در درجه نخست، از امنیت آن‌ها اطمینان حاصل کنند. تفاوتی ندارد که شما می‌خواهید در بازار بورس سرمایه‌گذاری کنید، یا در دنیای رمزارزها یا هر جای دیگر. در تمام مباحث مالی، باید جوانب احتیاط را رعایت کرد. اگر تردید دارید که این صندوقها مورد اطمینان هستند یا خیر، اگر می‌خواهید مطمئن شوید که سرمایه‌گذاری در این صندوقها تا چه میزان قابل تضمین است و یا اگر این سوال برای شما پیش آمده که در صورت بروز مشکلاتی در صندوق، چه بلایی سر سرمایه شما خواهد آمد کمی تامل کنید و این مطلب را تا انتها بخوانید.
اعتبار صندوق‌های سرمایه‌گذاری چگونه تضمین می‌شود؟
برای اینکه بتوانیم به چنین سوالی پاسخ دهیم، باید ابتدا از عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری آگاه شویم و متوجه شویم که اصلا چه نیازی به وجود چنین صندوق‌هایی داریم. اجازه دهید با یک واژه این مبحث را دنبال کنیم؛ تورم. بله، نرخ تورم با افزایش روزافزونی مواجه است و طبیعی است که افراد در پی راه گریزی هستند که بتوانند از سقوط ارزش دارایی‌های خود جلوگیری کنند. شاید سال‌های پیش پس‌انداز کردن و سپرده‌گذاری در بانک، روش مناسبی برای انجام این امر بود اما اکنون که تورم بسیار جلوتر از نرخ بهره بانکی قدم برمی‌دارد، پس‌انداز اصلا پیشنهاد مناسبی نیست.
گزینه‌های سرمایه‌گذاری کم نیستند. از میان تمام گزینه‌ها، اکنون بازار بورس را می‌توان بهترین انتخاب دانست. استقبال از بورس خود گواهی بر این ادعاست. آن‌چه که موجب جذب افراد به این بازار می‌شود، شفافیت در فرآیند دادوستد، قابلیت نقدشوندگی بالا، نظارت‌های دقیق و مستمر، سوددهی مطلوب و موادی از این دست است. صندوق سرمایه‌گذاری نیز به عنوان بخشی از بازار بورس می‌تواند انتخاب مناسبی برای افراد باشد.
آشنایی با صندوق‌های سرمایه‌گذاری
اساس کار صندوق‌های سرمایه‌گذاری، دریافت نقدینگی افراد و سپس سرمایه‌گذاری آن در بخش‌های مختلف است. با توجه به اینکه دارایی در چه بخشی سرمایه‌گذاری می‌شود، میزان ریسک و شیوه خرید و فروش هر واحد صندوق مشخص می‌شود. اگر بخواهیم انواع صندوقها را نام ببریم می‌توانیم به سه مورد زیر اشاره کنیم:
- صندوق سرمایه‌گذاری درآمد ثابت: این صندوقها حدود ۷۰ تا ۹۰ درصد نقدینگی را به سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت و سپرده‌های بانکی با درآمد ثابت اختصاص می‌دهند. به همین دلیل است که سرمایه‌گذاری در این صندوقها، حداقل ریسک را دارد و البته سود تضمینی آن نیز حداقل است.
- صندوق‌های سرمایه گذاری در سهام: مشخص است که محل سرمایه‌گذاری این صندوقها در سهام است. حداقل ۷۰ درصد از سپرده‌های این صندوق در سهام سرمایه‌گذاری می‌شوند. بازدهی حداکثری این صندوقها بسیار مطلوب است اما ریسک آن‌ها نیز بیشتر از سایر صندوق‌هاست.
- صندوق سرمایه‌گذاری مختلط: این صندوقها مانند دسته دوم هستند؛ با این تفاوت که حداقل ۶۰ درصد از دارایی‌ها را به سرمایه‌گذاری در سهام اختصاص می‌دهند. بر خلاف دو صندوق قبلی، این مورد هم از لحاظ ریسک و هم از لحاظ بازدهی متعادل‌تر است.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌توانند بر مبنای صدور و ابطال عمل کنند. این به آن معناست که برای معامله واحدهای صندوق، یا باید به صورت حضوری اقدام کرد و یا این کار را از طریق وب‌سایت شرکت انجام داد. این صندوقها همچنین می‌توانند از نوع صندوق‌های قابل معامله در بازار بورس یا همان ETF باشند که درست مانند سهام شرکت‌ها، در سامانه‌های معاملاتی بورس خرید و فروش می‌شوند.
ثبت صندوق سرمایه‌گذاری مشمول چه قوانینی است؟
برای این که بدانیم میزان اعتبار صندوق‌های سرمایه‌گذاری چقدر است، باید ابتدا نگاهی به روش تاسیس آن‌ها و قوانین موجود در این زمینه بیندازیم. نخستین گام، تهیه چندین مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار است. اگر بانک‌ها یا موسسات مالی و اعتباری و یا اشخاص حقوقی مرتبط با بانک در تاسیس صندوق مذکور مشارکت داشته باشند، باید مجوزی از بانک مرکزی نیز دریافت شود. به علاوه بر اساس ماده ۲ قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید، صندوق باید در مرجع ثبت شرکت‌ها نیز ثبت شود.
بعد از این مرحله است که تمامی مجوزها، طرح اساس‌نامه‌ها و مدارک شناسایی بنیان‌گذاران صندوق باید به اداره ثبت شرکت‌ها ارائه شود. در نهایت و بعد از برگزاری مجمع، مدارک زیر باید به سازمان بورس و اوراق بهادار تحویل داده شود تا مجوز پذیره نویسی و فروش واحد صندوق‌های سرمایه‌گذاری صادر شود:
- اساس‌نامه و امیدنامه مصوب مجمع صندوق
- مدارکی دال بر تایید سمت مدیر، مدیر ثبت، متولی و حسابرس منتخب مجمع صندوق
- هویت و محل سکونت موسسان صندوق و همچنین تعداد واحدهای سرمایه گذاری ممتاز پذیری‌نویسی‌شده توسط هر یک از آنان
- گواهی تایید بانک مبنی بر واریز ارزش مبنای واحدهای سرمایه‌گذاری ممتاز به حساب بانکی صندوق
- موارد دیگر بنا به تشخیص سازمان بورس و اوراق بهادار
نظارت بر صندوق‌های سرمایه‌گذاری به چه طریقی انجام می‌شود؟
ملاحظه کردید که چه قوانین و ضوابط محکمی برای تاسیس صندوق سرمایه‌گذاری وضع شده است. گمان نکنید که این پایان راه است. فرآیندهای نظارتی دیگری نیز در این میان وجود دارند. از یک سو ناظران سازمان بورس و از سویی دیگر ناظران داخلی شرکت موظف به نظارت بر اجرای قوانین هستند.
عملکرد نظارتی سازمان بورس بر صندوق سرمایه‌گذاری
یکی از وظایف مهم سازمان بورس و اوراق بهادار، نظارت بر عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری است. تمامی فرم‌ها و همچنین شیوه بایگانی اسناد و مدارک به طور کامل بررسی می‌شود. ناظران سازمان، موقعیت جغرافیایی شرکت و حتی امکان و تجهیزات آن را نیز به دقت بررسی می‌کنند. سازمان همچنین می‌تواند با استفاده از امکانات و ابزارهای نظارتی موجود در نرم‌افزار صندوقها نیز اطلاعات مفیدی از عملکرد صندوق را در اختیار داشته باشد. این اطلاعات عبارتند از:
- صورت‌های مالی شرکت
- گزارش‌های بازرسی
- ثبت اسناد
- صورت‌حساب مشتری‌ها
- برقراری ارتباط آنلاین و همچنین ذخیره‌سازی اطلاعات
- انجام فرآیند صدور و ابطال
- محاسبه ارزش خالص دارایی (NAV)
فرآیند نظارت داخلی بر صندوق‌های سرمایه‌گذاری
سیستم نظارت داخلی نیز مانند سازمان بورس، شیوه‌هایی در پیش می‌گیرد تا از صحت عملکرد صندوق اطمینان حاصل کند. مدیران، متولیان و حسابرسان صندوق‌های سرمایه‌گذاری هر یک در این میان وظایفی به عهده دارند. نظارت بر مراحل اجرایی صندوق و تراکنش‌ها از جمله مسئولیت‌های نظارتی مدیر است. وی همچنین عملکرد مدیران سرمایه‌گذاری و کارگزاران را نیز تحت نظر دارد.
متولی صندوق نیز وظیفه دارد بر عملکرد مدیر و ضامن به صورت مستمر نظارت کند. در صورتی که مدیر، ضامن و یا حسابرس مرتکب تخلف شوند، متولی وظیفه دارد مراتب را به اطلاع سبا یا دیگر مراجع مرتبط برساند. اما جایگاه حسابرس نیز در این سیستم نظارتی مهم است. او طراحی و اجرای سیستم کنترل داخلی را بر عهده دارد و تمام تراکنش‌های مالی صندوق باید توسط او به دقت بررسی شوند.
در نهایت حسابرس باید صحت محاسبه خالص ارزش دارایی صندوق را تایید کند. نظارت بر گزارش‌ها، صورت‌های مالی و اطلاعاتی که از جانب مدیر در اختیار حسابرس قرار گرفته است، از دیگر وظایف او است.
چگونگی نظارت سرمایه‌گذاران بر صندوق
بازار بورس پر از پیچیدگی‌ها و مفاهیمی است که تمام افراد نمی‌توانند به یادگیری آن‌ها بپردازند. تحلیل وضعیت بازار و سهام شرکت‌های مختلف، بررسی روزانه اخبار، و به طور کلی آگاهی از وقایع اخیر، نیازمند صرف زمان زیادی است و هر کسی توان انجام چنین کارهایی را ندارد. به همین دلیل است که برخی افراد ترجیح می‌دهند به شیوه‌های غیرمستقیم سرمایه‌گذاری کنند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری یکی از این روش‌ها به شمار می‌رود. به این صورت شما دارایی خود را در اختیار صندوق (که متشکل از افراد متخصص و حرفه‌ای در زمینه بازارهای مالی است) قرار می‌دهید و خود می‌توانید بر عملکرد آن نظارت کنید.
پیش‌تر بیان کردیم که نظارت بر صندوق‌های سرمایه‌گذاری به دو شیوه خارجی (از جانب سازمان بورس) و داخلی (از جانب ارکان صندوق) صورت می‌گیرد. وجود این نظارت‌ها باعث اطمینان سرمایه‌گذاران می‌شود و موجب می‌شود که نگرانی‌هایی بابت تخلف و یا اختلاس وجود نداشته باشد. سرمایه‌گذاران خود می‌توانند شخصا بر عملکرد این مجموعه نظارت کنند. آن‌ها می‌توانند از طریق سامانه کدال از عملکرد صندوق (که به صورت سه ماهه منتشر می‌شود) مطلع شوند و هر ماه نیز پرتفوی صندوق را مشاهده کنند.
کلام پایانی
در این مطلب تمامی مراحل تاسیس صندوق‌های سرمایه‌گذاری و همچنین نظارت بر آن‌ها را بررسی کردیم. اگر بخواهیم در توصیف این صندوقها یک جمله بگوییم، می‌توانیم این‌گونه بیان کنیم که این صندوقها یکی از شیوه‌های امن سرمایه‌گذاری هستند و خطر کلاه‌برداری و اختلاس در آن‌ها نزدیک به صفر است. سیستم نظارتی سه‌لایه متشکل از سازمان بوس، ارکان و دست‌اندرکاران صندوق و سرمایه‌گذاران موجب اطمینان خاطر و امنیت صندوق می‌شود.
