روش‌های تشکیل سبد سهام در بورس؛ کدام پرتفو برای شما مناسب‌تر است؟

بورس و بازارهای مالی زمینه‌ای برای کسب سود هستند. اما انتظار هر فرد از سودآوری می‌تواند با انتظارات دیگر افراد متفاوت باشد. این انتظارات تا حد زیادی به میزان ریسک‌پذیری و دیگر ویژگی‌های شخصیتی ما وابسته است. این عوامل در واقع همان فاکتورهایی هستند که باید در چیدن استراتژی معاملاتی و روش تشکیل و مدیریت سبد سهام به آن‌ها توجه کنیم. اما تشکیل سبد سهام در بورس نیازمند بهره‌مندی از دانش و تجربه کافی نیز هست. در ادامه‌ی این مطلب چند روش تشکیل پرتفو را بررسی می‌کنیم که به شما کمک می‌کند بنا به هدف، انتظارات و ویژگی‌های شخصیتی‌تان، شیوه مدیریت دارایی متناسب با خود را پیش بگیرید.

• منظور از تشکیل سبد سهام در بورس چیست؟
• مدیریت ریسک به کمک تشکیل سبد سهام بهینه در بورس
• آشنایی با انواع شیوه‌های تشکیل سبد سهام در بورس
• آشنایی با اصول تشکیل سبد سهام بهینه در بورس
• جمع‌بندی

منظور از تشکیل سبد سهام در بورس چیست؟

اگر در حال مطالعه این مطلب هستید به احتمال زیاد با معنا و مفهوم سبد سهام به خوبی آشنا هستید؛ به همین دلیل در این بخش مختصر اشاره‌ای به این مفهوم می‌کنیم تا پس از آن به بررسی نکات مهم‌تر بپردازیم. زمانی که شما اقدام به سرمایه‌گذاری در بورس می‌کنید و سهام شرکت‌هایی را که به نظرتان ارزشمند هستند، خریداری می‌کنید، دارایی‌های شما در پرتفوی قابل مشاهده خواهد بود. به این ترتیب می‌توان گفت پرتفوی یا سبد سهام ترکیبی از دارایی‌هایی است که خریداری کرده‌اید.

آن‌چه مهم است، این است که برای تشکیل سبد سهام در بورس تنها داشتن سرمایه کافی نیست. زیرا با توجه به میزان ریسک‌پذیری‌تان باید سهامی را انتخاب کنید که با روحیات و اهداف شما سازگار است.

ممکن است یکی از دوستان‌تان به شما چند سهم برای خرید پیشنهاد دهد. به احتمال بسیار زیاد دوست‌تان بر اساس روحیات خودش این سهام را انتخاب کرده است. فارغ از این‌که ممکن است میزان ریسک‌پذیری و هم‌چنین دیدگاه شما با او بسیار متفاوت باشد. پس دقت کنید که برای تشکیل سبد سهام در بورس، نمی‌توان برای همه یک نسخه پیچید. در این میان تنها راه مدیریت صحیح سبد سهام، آشنایی با اصول اولیه چیدمان سبد است.

مدیریت ریسک به کمک تشکیل سبد سهام بهینه در بورس

بازار بورس محیطی پرریسک است و نوسان جزء جدانشدنی آن است. به همین دلیل افراد تلاش می‌کنند که به هر نحوی ریسک سرمایه‌گذاری خود را کاهش دهند. سرمایه‌گذاران برای مدیریت سبد سهام خود و کاهش ریسک آن، معمولا اقدام به تشکیل سبد سهام متنوع می‌کنند. یعنی سهام شرکت‌های مختلفی را که در صنایع متفاوتی فعالیت دارند، خریداری می‌کنند. هر فرد با توجه به اهداف و انتظارات خود و هم‌چنین با در نظر گرفتن استراتژی معاملاتی‌اش سعی دارد به بهترین و بهینه‌ترین شکل ممکن پرتفوی خود را تشکیل دهد. این مسئله مانند شمشیر دولبه‌ای است که هم می‌تواند منجر به افزایش دارایی و سرمایه اولیه شود و هم می‌تواند باعث ضرر و زیان فراوان شود. به همین دلیل است که تشکیل سبد سهام در بورس، دقت بالایی را می‌طلبد و انجام این کار نیازمند اختصاص زمان زیادی است.

از آن‌جا که هیچ قطعیتی در سودآوری در بازار سهام به چشم نمی‌خورد، باید همیشه مدیریت سبد سهام را به گونه‌ای انجام داد که ریسک سرمایه‌گذاری به میزان چشم‌گیری کاهش پیدا کند. در غیر این صورت نمی‌توان مدت زیادی در چنین بازاری دوام آورد.

تشکیل سبد سهام موجب می‌شود که سرمایه‌گذاران تمام دارایی خود را بر روی یک سهام سرمایه‌گذاری نکنند. این کار هیچ تفاوتی با قمار ندارد. درست است که تک‌سهم شدن گاهی موجب سودآوری بالایی می‌شود ولی انجام چنین عملی از منطق و عقل به دور است. چرا که این سکه روی دیگری هم دارد. اگر مقاله «تک سهم در بورس چیست؟ سرمایه‌گذاری روی یک سهم منتخب» را خوانده باشید، به خوبی می‌دانید که تک‌سهم شدن همان‌قدر که سودآوری بالایی دارد، می‌تواند ضرر بسیار سنگینی نیز به دنبال داشته باشد. پس یکی از استراتژی‌های مهم در تشکیل سبد سهام، توزیع ریسک است که موجب کاهش ضرر و زیان احتمالی می‌شود.

آشنایی با انواع شیوه‌های تشکیل سبد سهام در بورس

نخستین گام از مراحل تشکیل سبد سهام در بورس به شناسایی اهداف سرمایه‌گذاری مربوط است. زمانی که می‌خواهید سرمایه‌گذاری را آغاز کنید، باید ابتدا اهداف خود را مشخص کنید و به این مسئله توجه کنید که آیا قصد سرمایه‌گذاری بلندمدت دارید یا کوتاه‌مدت. مشخص کردن این مسئله می‌تواند در انتخاب استراتژی معاملاتی شما که به طور مفصل درباره آن در مقاله «طراحی استراتژی معاملاتی؛ نقشه راهی برای مدیریت سودآوری» توضیح داده‌ایم، دخیل باشد.

به‌علاوه باید به این مسئله توجه کنید که چه میزان بازدهی را از سرمایه‌گذاری خود انتظار دارید. در نهایت با مشخص کردن سطح ریسک‌پذیری‌تان می‌توانید یکی از پنج روشی را که در ادامه بیان می‌کنیم، انتخاب کنید و سبد سهام موردنظرتان را تشکیل دهید.

سبد سهام تهاجمی یا Aggressive Portfolio

از نام این سبد مشخص است که ریسک و بازدهی این سبد چقدر بالاست. اگر شما هم از آن دست سرمایه‌گذارانی هستید که ریسک‌های بالایی را برای به دست آوردن سودهای هنگفت به جان می‌خرید، این سبد می‌تواند گزینه مناسبی برای‌تان باشد. در این استراتژی افراد به دنبال سهامی می‌روند که ریسک‌های سیستماتیک دارند و نوسان‌های قیمتی بالایی در آن‌ها دیده می‌شود. در واقع از آن‌جا که سرمایه‌گذاران در تلاش‌ هستند تا بازدهی فراتر از میانگین بازار (یعنی شاخص کل) به دست آورند، به این سبدها تهاجمی گفته می‌شود.  

به طور کلی شرکت‌هایی که سهام‌شان ریسک بالایی دارد، در شرایطی هستند که در آستانه رشد قرار دارند. به این ترتیب پیش‌بینی می‌شود که در آینده رشد بالایی داشته باشند. هم‌چنین ضریب بتای چنین سهامی معمولا بالاست و به میزان زیادی تحت تاثیر نوسانات بازار هستند. چرا که بالا بودن ضریب بتا منجر به اثرپذیری بالای سهم از نوسانات بازار می‌شود.

آن دسته از سرمایه‌گذارانی که به سراغ تشکیل سبد سهام تهاجمی در بورس می‌روند، حجم زیادی از پرتفوی خود را به چنین سهامی اختصاص می‌دهند. اما به منظور مدیریت سبد سهام و کنترل ریسک سرمایه‌گذاری بهتر است که بخشی از سبد خود را به سهامی اختصاص دهند که ریسک کمی دارند. درست است که چنین سبدی می‌تواند بازدهی بسیار بالایی داشته باشد، اما اگر بازار با اصلاح مواجه شود، نباید از زیان فراوانی که رخ می‌دهد متعجب شد.

سبد سهام دفاعی، محتاطانه یا Defensive Portfolio

این استراتژی چیدمان سبد سهام درست نقطه مقابل سبد تهاجمی است. یعنی سهامی که در این سبد قرار می‌گیرند ریسک و نوسان کمی دارند. این سهام فارغ از این‌که بازار شرایط خوبی داشته باشد یا خیر، معمولا عملکرد قابل قبولی دارند. یعنی شایعات و اخبار تاثیر چندانی روی این سهام ندارند.

معمولا سهام شرکت‌های تولیدی در این گروه جای می‌گیرند. چرا که این شرکت‌ها محصولاتی تولید می‌کنند که جامعه به آن‌ها نیاز دارد. به همین دلیل است که تقاضا برای خرید این محصولات همیشه ثابت است. یعنی این‌گونه نیست که این سهام در برهه‌ای از زمان رشد کنند و در برهه‌ای دیگر با رکود مواجه شوند. به همین دلیل نوسانات اقتصادی نمی‌تواند منجر به بحران این شرکت‌ها شود.

به منظور تشکیل یک سبد سهام دفاعی در بورس باید به سراغ سهام شرکت‌هایی رفت که در صنایع مختلف مشغول فعالیت‌اند. البته باید به این مسئله هم اشاره کنیم که در زمان‌هایی که بیشتر سهام با رشد چشم‌گیری روبرو هستند، این سهام بازدهی معمولی و عادی خود را دارند و نمی‌توان از آن‌ها انتظار رشد شارپی داشت.

بر خلاف سبدهای تهاجمی، سهام سبدهای دفاعی ضریب بتای بالایی ندارند. به همین دلیل میزان اثرپذیری آن‌ها از شرایط بازار کم است. به‌علاوه سهام سبدهای محتاطانه در مقایسه با متوسط بازار، P/E کمتری دارند. از دیگر ويژگی‌های این سهام، وضعیت قوی بنیادی آن‌هاست.

سبد سهام درآمدی یا Income Portfolio

این سبدها نیز تقریبا مانند سبدهای تدافعی هستند. یعنی ریسک و بازده کمی دارند و بازدهی آن‌ها در طول زمان تقریبا به میزان ثابتی است. سرمایه‌گذاران برای انتخاب چنین سهامی به سراغ شرکت‌هایی می‌روند که سود سهام‌شان را به صورت سالانه پرداخت می‌کنند. یعنی شرکت‌هایی که درصد زیادی از سود خالص خود را میان سهام‌داران تقسیم می‌کنند. به بیان دیگر ویژگی این سبدها آن است که از تقسیم سود به درآمد می‌رسند.

در بازار بورس درآمد به دو طریق کسب می‌شود. یکی از طریق افزایش و رشد ارزش سهام و دیگری از محل سود سالیانه شرکت‌ها که بین سهام‌داران تقسیم می‌شود. در سبدهای درآمدی، اساس سرمایه‌گذاری بر مبنای سود تقسیمی شرکت‌هاست.

سهام شرکت‌هایی که رشد کم یا متوسط دارند برای تشکیل چنین سبدهایی گزینه‌های مناسبی هستند. هم‌چنین سهام شرکت‌هایی که افت زیادی در قیمت داشته‌اند ولی تقسیم سود خوب و بالایی دارند نیز در این سبدها جای می‌گیرند. همین سودسازی می‌تواند رشد قیمتی سهم را نیز در پی داشته باشد. سرمایه‌گذارانی که به تشکیل چنین سبدهایی روی می‌آورند، ارزش سهام برای‌شان مهم‌تر از رشد قیمت است.

البته برخی از سهامی که در این سبدها هستند، می‌توانند با سهام سبدهای دفاعی یکسان باشند. از جمله ویژگی‌های سبد سهام درآمدی، آن است که سرمایه‌گذار از جریان نقدی مثبتی برخوردار شود. چنان‌چه می‌خواهید یک منبع درآمد مطمئن و مستمر داشته باشید، می‌توانید به تشکیل این سبدها روی بیاورید.

سبد سهام سوداگرانه یا Speculative Portfolio

سهامی که در این سبد قرار می‌گیرند، پرریسک هستند و آینده آن‌ها نامعلوم است. یعنی اگر شرایط شرکت به شکل مطلوبی پیش رود، سرمایه‌گذاران سود بالایی از تشکیل چنین سبدی به دست خواهند آورد. در سمت مقابل، عدم وجود شرایط مطلوب می‌تواند زیان‌های فراوانی را به سرمایه‌گذاران تحمیل کند.

معمولا متخصصان بازار تنها ۱۰ درصد از سبدشان را به سهام سوداگرانه اختصاص می‌دهند. چرا که شایعات و اخبار بر رشد و افت قیمت این سهام اثرگذار هستند. از همین رو افراد باتجربه بهتر می‌توانند مدیریت این سبدها را در دست بگیرند.

معمولا سهامی که در این سبدها وجود دارند نوسانی هستند. در بسیاری از مواقع افراد بدون آن‌که تحلیل‌های خاصی انجام دهند، معتقدند که می‌توان از رشد قیمت سهام سود برد. این افراد به سراغ چنین سبدهایی می‌روند. بدیهی است که در تشکیل چنین سبدهایی، قاعده و قانون خاصی به چشم نمی‌خورد.

سرمایه‌گذاران برای تشکیل چنین سبد سهامی به سراغ شرکت‌هایی می‌روند که در آستانه رشد خود قرار دارند. آن‌ها هنگامی که اخبار مثبتی را در خصوص این شرکت‌ها می‌شنوند، اقدام به سرمایه‌گذاری در آن‌ها می‌کنند. اما نکته حائز اهمیت در خصوص تشکیل سبد سهام سوداگرانه در بورس این است که انجام این کار نیازمند وقت و تجربه بالایی است چرا که یک اشتباه می‌تواند تمام سرمایه را در مدتی کوتاه بر باد دهد.

سبد سهام ترکیبی یا Hybrid Portfolio

این سبد با توجه به ترکیب دارایی‌ها سود و بازدهی متغیری دارد. بازدهی این سبد از سرمایه‌گذاری در زمینه‌های زیر حاصل می‌شود:

• اوراق مشارکت
• اوراق  بدهی
• صندوق‌های سرمایه‌گذاری
• املاک و مستغلات
• بورس‌های کالایی
• سایر سرمایه‌گذاری‌ها

سررسید اوراق سبد نیز لزوما یک‌سان نیست و ممکن است متفاوت باشد. این سبدها به سبب ترکیب دارایی‌های‌شان در مقایسه با سایر سبدها انعطاف‌پذیری بالاتری دارند.

از جمله نکاتی که می‌تواند در تشکیل سبد سهام ترکیبی در بورس به آن اشاره کرد، استفاده از سهامی است که دارای همسبتگی منفی هستند و روندی یکسان ندارند. یعنی اگر سهمی در برهه‌ای از زمان شرایط نامطلوبی را تجربه می‌کند، سایر سهام سبد باید روند مثبتی داشته باشند. ضریب هم‌بستگی منفی نشان می‌دهد که سهام رفتار معکوسی نسبت به یک‌دیگر دارند.

آشنایی با اصول تشکیل سبد سهام بهینه در بورس

با توجه به آن‌که اکنون با انواع سبد سهام آشنا شدیم، در این بخش از سه اصل مهم و اساسی سخن خواهیم گفت که در تشکیل سبد سهام باید به آن‌ها توجه کرد. البته اصولی که برای تشکیل سبد وجود دارند بسیار بیشتر از این سه مورد است. اما در این بخش تنها به بیان همین سه اصل اساسی بسنده می‌کنیم.

اصل نخست: بررسی وضعیت اقتصادی

افرادی که به کمک تحلیل بنیادی اقدام به خرید سهام می‌کنند، همیشه به دنبال اخبار، اطلاعات و رویدادهای مهم در سطح ملی و بین‌المللی هستند. چرا که این وقایع می‌تواند وضعیت صنایع و شرکت‌های بورسی را دستخوش تغییر کند.

به عنوان مثال با تغییر قیمت کالاها و محصولات در کشور و جهان، شاهد تغییر قیمت سهام خواهیم بود. این مسئله به ویژه در مورد کالاهایی هم‌چون نفت یا فلزات اساسی نمود بیشتری دارد. یعنی تغییرات قیمتی ناچیز در سطوح جهانی می‌تواند بر سهام شرکت‌های داخلی اثرگذار باشد.

به‌علاوه آثار وضعیت اقتصادی داخلی، وقایع اقتصادی و سیاسی نظیر تغییر نرخ بهره و نرخ ارز در کنار تصمیم‌های دولت را می‌توان بر قیمت سهام شرکت‌های بورسی به وضوح دید. به همین دلیل است که در تشکیل یک سبد سهام بهینه باید به وضعیت بازارهای داخلی و جهانی توجه بسیاری کرد.

اصل دوم: بررسی صنایع و شرکت‌ها

بازار بورس بستر گسترده‌ای است که صنایع مختلفی در آن مشغول به فعالیت هستند. به همین دلیل باید از وضعیت این صنایع و آینده آن‌ها باخبر شد. به منظور تشکیل سبد سهام در بورس لازم است که شرایط صنایع موردنظر خود را بررسی کنیم و با توجه به نکاتی که قبلا اشاره شد، سبدی متنوع از سهام صنایع مختلف تشکیل دهیم.

افزون بر بررسی وضعیت صنایع و صورت‌های مالی شرکت‌هایی که قصد سرمایه‌گذاری در آن‌ها را داریم، باید به کمک تحلیل تکنیکال نیز روند قیمت سهام را بررسی کنیم. به این ترتیب می‌توانیم در مدیریت سبد سهام خود عملکرد موفقی داشته باشیم.

اصل سوم: بررسی وضعیت سبد سهام

پس از آن‌که تحلیل‌های خود را انجام دادیم و سهام موردنظر را خریداری کردیم، لازم است که وضعیت سبد خود را در بازه‌های زمانی مشخص بررسی کنیم. یعنی باید به صورت دوره‌ای، سود و زیان سبد سهام‌ خود را مورد ارزیابی قرار دهیم. به منظور کم و زیاد کردن حجم سهام مختلف و یا نگهداری آن‌ها، استراتژی‌های متعددی وجود دارد که می‌توان با به‌کارگیری آن‌ها عملکرد سرمایه‌گذاری را بهبود بخشید.

منطقی‌ترین شیوه آن است که بخشی از سبد به سهام پرریسک اختصاص داشته باشد و بخشی دیگر به سهامی با ریسک متوسط و هم‌چنین سهامی با ریسک کم. به این ترتیب می‌توان تعادل سبد سرمایه‌گذاری را به خوبی حفظ کرد. راهکار دیگر هم تشکیل سبد سهام متنوع است. به این منظور باید از صنایع مختلف سهام مورد نظر خود را انتخاب کرد تا در شرایطی که تعدادی از سهام روند نزولی را تجربه می‌کنند، از رشد سهام دیگر بهره‌مند شد.

جمع‌بندی

دیدگاه و استراتژی‌های افراد مختلف در سرمایه‌گذاری با هم تفاوت دارد. پس همه نمی‌توانند سبدی مثل هم تشکیل دهند. ترکیب و انتخاب سهام مسئله‌ای است که عوامل زیادی در آن دخیل هستند و هر کس در این میان با توجه به آن‌چه از سرمایه‌گذاری‌اش انتظار دارد تصمیم می‌گیرد.  

در این مطلب به پنج شکل چیدمان سبد سهام شامل سبد تهاجمی، تدافعی، سوداگرانه، درآمد ثابت و ترکیبی اشاره کردیم که عمده‌ترین تفاوت آن‌ها در میزان ریسک است. با توجه به شناختی که از خود دارید و هم‌چنین با در نظر گرفتن بازده سرمایه‌گذاری و بازه زمانی موردنظرتان، می‌توانید با تشکیل یک سبد سهام متنوع، پرتفوی خود را متعادل کنید.