سود و زیان انباشته چیست؟ مجموع سود و ضرر شرکت در دوره‌های مالی گذشته
حتما در اخبار مربوط به شرکت‌های بورسی و گزارش‌های مالی آن‌ها به عبارت «سود انباشته» یا «زیان انباشته» برخورده‌اید یا بسیاری از اوقات در اطلاعیه‌های مربوط به افزایش سرمایه شرکت‌های بورسی، بیان می‌شود که افزایش سرمایه از محل سود انباشته انجام خواهد شد. اما منظور از سود و زیان انباشته چیست؟ این سود و زیان انباشته، در بورس و صورت‌های مالی چه جایگاه و نقشی دارد؟
سود و زیان انباشته در بورس چیست؟
پس از پایان مجامع عادی سالیانه، بازدهی سهام طی یک‌سال گذشته بررسی می‌شود. در این بررسی سودی را با عنوان سود خالص شرکت اعلام می‌کنند. سود خالص به سودی اطلاق می‌شود که همه هزینه‌ها و مالیات از آن کسر شده است. این سود بر تعداد کل سهام شرکت تقسیم می‌شود و در قالب EPS یا همان درآمد به ازای هر سهم ثبت می‌شود. اگر سهم بازدهی مثبتی داشته باشد، بخشی از EPS با عنوان DPS یا همان سود تقسیمی به ازای هر سهم، میان سهامداران تقسیم خواهد شد. توجه کنید که این میزان پس از بازگشایی سهام و آغاز معاملات، از قیمت سهم کم می‌شود.
بخش دیگری از EPS اما در حساب شرکت ذخیره می‌شود. به این سود ذخیره‌شده، سود انباشته گفته می‌شود. پس سود و زیان انباشته به زبان ساده، بخشی از سود سهام است که میان سهامداران توزیع نشده است و به منظور توسعه زیرساخت‌ها در شرکت باقی می‌ماند.
اگر شرکت مربوطه در یک سال مالی زیان‌ده بوده باشد، مقدار زیان از میزان سود انباشته سال‌های پیشین کسر خواهد شد. همچنین در برخی مواقع نیز ممکن است سهام مربوطه طی چند سال فاقد سود انباشته باشد یا به عبارتی ضرر داده باشد. در این حالت مبلغی به عنوان زیان انباشته در صورت‌های مالی شرکت لحاظ می‌شود. اگر یک شرکت زیان انباشته داشته باشد، در صورتی که طی یک سال مالی سود کسب کند، آن سود بسته به میزان آن، برای تسویه کل یا بخشی از زیان انباشته سال‌های گذشته مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بیشتر بخوانید
سود انباشته دوره آغازین به چه معناست؟
در پایان هر دوره حسابداری، سود انباشته در قالب درآمد تجمیعی سال قبل و سال جاری در نظر گرفته می‌شود. سپس سودی که میان سهامداران توزیع شده است، از آن کسر می‌شود و نتیجه در ترازنامه درج می‌شود. در سال مالی بعدی، تراز پایانی سود انباشته که از دوره حسابداری پیشین به دست آمده بود، به تراز آغازین سود انباشته تبدیل می‌شود.
دقت کنید که تراز سود انباشته همیشه هم مثبت نخواهد بود. چرا که ممکن است خالص زیان در دوره جاری بیشتر از تراز آغازین سود انباشته باشد. البته لازم به ذکر است که اگر حجم زیادی از سود سهام (منظور بیشتر از تراز سود انباشته است) میان سهامداران توزیع شود، می‌تواند منجر به منفی شدن تراز شود.
ماهیت حساب سود و زیان انباشته چیست؟
حال که دانستیم سود و زیان انباشته به زبان ساده در بورس به چه معناست، بهتر است کمی دقیق‌تر وارد جزئیات شویم. حساب سود و زیان انباشته، حسابی است که ماهیت بستانکار دارد. اگر این حساب مربوط به سال جاری باشد، در این صورت نام آن سود و زیان جاری خواهد بود. اما اگر این حساب به سال پیش یا سال‌های پیش مربوط باشد، سود و زیان انباشته نامیده می‌شود. تفاوتی ندارد که شرکت از نوع سهامی باشد یا غیرسهامی. به هر حال با حساب سود و زیان انباشته به یک شیوه برخورد می‌شود.
از آن‌جا که حساب سود و زیان انباشته یا سود و زیان سنواتی مربوط به یک حساب دائمی یا به بیان دیگر ترازنامه‌ای است، این حساب در سرفصل‌های مربوط به حقوق صاحبان سهام درج می‌شود. به همین دلیل است که به هیچ حساب دیگری منتقل نمی‌شود. هر سال مانده حساب سود و زیان انباشته روی هم جمع می‌شود و به حساب دیگری منتقل نمی‌شود.
در واقع حساب سود و زیان انباشته، پیوندی را میان صورت درآمدها و ترازنامه برقرار می‌کند؛ زیرا همان‌گونه که پیش‌تر اشاره شد، اطلاعات مربوط به آن در قسمت حقوق صاحبان سهام در ترازنامه می‌آید. سود و زیان انباشته موضوعی مهم و حساس است که باید در امر حسابرسی به آن توجه ویژه‌ای داشت.
ثبت سود و زیان انباشته در حساب‌های مالی چگونه است؟
همان‌طور که در بخش قبلی اشاره کردیم، حساب سود و زیان انباشته در علم حسابداری ماهیت بستانکار دارد. این حساب با توجه به اتفاق‌ها و رویدادهای مالی در طی یک سال، می‌تواند در طول سال مالی یا پایان آن بدهکار و یا بستانکار باشد. با توجه به ماهیت بستانکاری این حساب، هزینه‌ها و مبالغ مختلفی می‌تواند تحت عنوان سود و زیان انباشته ثبت شود. اجازه دهید با یک مثال به روشن‌تر شدن مسئله کمک کنیم.
در نظر بگیرید که سال پیش، پولی را برای دریافت خدمات از شرکتی هزینه کرده‌اید. اما این کار به هر دلیل انجام نشده و هزینه آن امسال استرداد شده است. هزینه سال پیش در قالب هزینه دریافت خدمات ثبت شده بود. اما اکنون استرداد آن در سود و زیان جاری شرکت اثر دارد. به این ترتیب با استرداد مبلغ مذکور، این مبلغ در حساب سود و زیان انباشته ثبت و بستانکار می‌شود. این مسئله در پرداخت حق بیمه تامین اجتماعی نیز اتفاق می‌افتد. چرا که دریافتی اضافی بیمه تامین اجتماعی، در سال‌های بعدی پس داده می‌شود.
در سمت مقابل زمانی که شرکت از پرداخت مالیات طی چندین سال خودداری کرده باشد و در سال جاری اقدام به پرداخت این مبلغ کند، این پرداخت در حساب سود و زیان انباشته به صورت بدهکار ثبت می‌شود.
سود انباشته در شرکت‌ها چه فایده و کارکردی دارد؟
چنان‌چه شرکتی در طی چند سال سودده باشد و حساب سود انباشته داشته باشد، می‌تواند از آن برای تحقق اهداف توسعه‌محور استفاده کند. به عنوان مثال می‌توان با آن تجهیزات جدید خریداری کرد یا تجهیزات فعلی را ارتقا داد. همچنین می‌توان این مبلغ را صرف تحقیق و توسعه محصولات کرد یا حتی زیرساخت‌های شرکت را توسعه داد. به طور کلی از سود انباشته می‌توان در جهت تامین مالی پیشرفت و توسعه استفاده کرد تا قدرت سوددهی شرکت افزایش پیدا کند.
این کار به منزله سرمایه‌گذاری مجدد در داخل شرکت است که می‌تواند منجر به کسب درآمدهای بیشتر در آینده شود اما اگر شرکت‌ها باور نداشته باشند که می‌توان به اندازه کافی از این سود بازدهی کسب کرد، آن را به عنوان سود سهام یا بازخرید سهام میان سرمایه‌گذاران توزیع می‌کنند.
در نتیجه به طور معمول از سود انباشته در موارد زیر استفاده می‌شود:
- افزایش سرمایه از محل سود انباشته
- پرداخت بدهی‌های شرکت یا بازپرداخت وام‌های مختلف از طریق سود انباشته
- خرید ماشین‌آلات و تجهیزات موردنیاز به منظور توسعه
- انجام تحقیق و پژوهش به منظور بهبود فعالیت شرکت
- گسترش فعالیت‌های تجاری از جمله افزایش ظرفیت تولید شرکت و یا استخدام و افزایش نمایندگان فروش
- استفاده از این سود برای تولید محصولی جدید
- ادغام یا مشارکت احتمالی که بهبود چشم‌انداز تجاری را در پی دارد.
- خریداری سهام شرکت‌های دیگر
بهتر است یک نکته مهم را در این بخش متذکر شویم. زمانی که شرکت دارای سود انباشته است، مدیریت شرکت در خصوص ذخیره سود یا توزیع آن میان سهامداران تصمیم‌گیری می‌کند. اگر مدیریت شرکت بیشتر بر رشد شرکت تمرکز داشته باشد، ممکن است سود سهام را میان سهامداران توزیع نکند؛ یا اگر این مبلغ را توزیع کرد مبلغ ناچیزی از آن را به این مساله اختصاص دهد. هدف مدیریت از این کار این است که از سود حاصل به منظور تامین مالی و انجام فعالیت‌های مختلف استفاده کند.
چطور از میزان سود و زیان انباشته یک شرکت بورسی مطلع شویم؟
برای این‌که بتوانیم میزان سود انباشته شرکت‌ها را بررسی کنیم، باید به سامانه کدال به آدرس codal.ir مراجعه کنیم و طبق مراحل زیر پیش برویم:
- در قسمت جستجوی اطلاعیه، نام شرکت موردنظر را وارد کنید.
- سپس در قسمت گروه اطلاعیه‌ها، گزینه اطلاعات و صورت مالی سالانه را انتخاب کنید.
- سپس گزینه فقط زیرمجموعه‌ها را خاموش کنید و روی دکمه جستجو کلیک کنید.
پس از این کار، می‌توانید آخرین اطلاعیه‌های شرکت موردنظر را مشاهده کنید. در این اطلاعیه‌ها، اطلاعیه مربوط به دوره ۹ ماهه را پیدا کنید. زیرا به لحاظ زمانی جدیدترین اطلاعیه همین اطلاعیه‌ها هستند. زمانی که روی این اطلاعیه کلیک می‌کنید، می‌توانید در قسمت اطلاعات و صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای، گزینه مربوط به صورت وضعیت مالی یا ترازنامه را انتخاب و مطالعه کنید. پس از انتخاب صورت وضعیت مالی، در قسمت زیرگروه حقوق مالکانه می‌توانید سود و زیان انباشته در بورس را مشاهده کنید.
بیشتر بخوانید
عوامل موثر بر میزان سود انباشته
اثر خالص درآمد بر میزان سود انباشته
هر تغییری که در خالص درآمد به وجود آید، می‌تواند به صورت مستقیم بر تراز سود انباشته موثر باشد. تراز سود انباشته می‌تواند تحت تاثیر خالص زیان‌های انباشته منفی شود. در حالت معمول مواردی که بر خالص درآمد اثر می‌گذارند، می‌توانند سود انباشته را هم دستخوش تغییر کنند. از جمله این عوامل می‌توان به چند مورد زیر اشاره کرد:
- سود فروش
- هزینه حاصل از فروش کالاها
- استهلاک
- هزینه‌های اجرایی
البته باید به این مسئله هم اشاره کرد که عوامل غیرپولی از جمله کاهش ارزش دفتری یا کاهش ارزش دارایی‌ها نیز می‌توانند بر سود انباشته اثر بگذارند.
تاثیر سود سهام بر سود انباشته
تقسیم سود میان سهامداران همیشه به صورت نقدی انجام نمی‌شود. گاهی ممکن است این تقسیم سود در قالب توزیع سهام خودنمایی کند. هر دو نوع توزیع سود، می‌تواند موجب کاهش ارزش سود انباشته شرکت‌های بورسی شوند. توزیع سود سهام به صورت وجه نقد در حساب‌های نقدی شرکت ثبت می‌شود و به این ترتیب حجم ترازنامه و ارزش دارایی‌های شرکت کم می‌شود؛ چرا که شرکت بخشی از دارایی‌های در گردش خود را به دنبال توزیع این سود از دست می‌دهد.
در سمت مقابل توزیع سود در قالب سهام با خروج وجه نقد همراه نیست. آن‌چه در این میان اتفاق می‌افتد، تبدیل بخشی از سود انباشته به سهام و یا سایر حساب‌های مربوط به سرمایه پرداخت‌شده اضافی خواهد بود. تخصیص و توزیع سود به این شکل، اثری بر حجم کلی ترازنامه ندارد اما ارزش هر سهم را کاهش می‌دهد. تراز نهایی سود انباشته را می‌توان از طریق افزودن خالص سود و زیان به دوره آغازین و کسر سود سهام از این عدد، به دست آورد.
گزارش مربوط به گردش سود و زیان انباشته
گزارش گردش سود و زیان انباشته را می‌توان مکمل صورت سود و زیان و همچنین ترازنامه دانست. این گزارش علاوه بر تغییرات انجام‌شده مربوط به سال‌های قبلی، موجب می‌شود میان صورت سود و زیان و ترازنامه ارتباطی منطقی برقرار شود. به علاوه ارتباط میان صورت سود و زیان و صورت سود و زیان جامع نیز مورد دیگری است که در پی گردش سود و زیان انباشته به وجود می‌آيد. این گزارش، اطلاعات اقتصادی را به استفاده‌کنندگان ارائه می‌کند و از این رو بسیار حائز اهمیت است.
اهداف گزارش گردش سود و زیان انباشته چیست؟
با استفاده از این گزارش، سود یا زیان انباشته مربوط به عملکرد واحد تجاری، تا انتهای دوره مالی و مطابق با استانداردهای حسابداری ارائه می‌شود. اهداف کلی گزارش گردش سود و زیان را می‌توان به شکل زیر صورت‌بندی کرد:
- گزارش و افشای تمام تغییرات بااهمیتی که در سال‌های قبلی اتفاق افتاده است.
- تطبیق میزان مانده ابتدا و انتهای دوره سود یا زیان انباشته
- ایجاد ارتباط و پیوند میان ترازنامه و صورت سود و زیان جامع
- مشخص کردن سود قابل تقسیم در مجامع عمومی به منظور تصمیم‌گیری‌هایی که به توزیع سود سهام مربوط است.
طبقه‌بندی اقلام گردش سود و زیان انباشته
معمولاً گزارش گردش سود و زیان انباشته شامل موارد طبقه‌بندی‌شده‌ی زیر است:
- سود و زیان خالص سال مالی
- سود و زیان انباشته آغاز سال
- تعدیلات سنواتی
- انتقال درآمد تحقق‌یافته از حساب مازاد تجدید ارزیابی
- سود قابل تقسیم
- سود سهام پیشنهادی
- انتقال به اندوخته قانونی
- انتقال به اندوخته طرح و توسعه
نحوه محاسبه سود و زیان انباشته در حسابداری
برای محاسبه سود و زیان انباشته در حسابداری باید سود انباشته دوره آغازین را به خالص سود و زیان اضافه کنید. سپس لازم است که سود سهام را از آن کسر کنید. پیش‌تر به این موضوع اشاره کردیم که تغییراتی که در خالص درآمدها ایجاد می‌شود، به شکل مستقیم در این حساب اثر خواهد گذاشت. به یاد داشته باشید که حساب سود و زیان انباشته باید در پایان هر سال مالی و در بخش حقوق صاحبان سهام درج شود.
فرمول محاسبه سود و زیان انباشته
سود انباشته = سود انباشته دوره آغازی + خالص درآمد یا زیان – سود سهام نقدی – سود سهام
جایگاه گردش حساب سود و ضرر انباشته در صورت‌های مالی
صورت‌های مالی بازتاب‌دهنده حقوق صاحبان سهام هستند. در حقیقت بخشی از این تغییرات در گردش حساب سود و زیان انباشته، در پایین صورت سود و زیان دوره درج می‌شود. اما سایر تغییرات مانند گردش حساب اندوخته قانونی، حساب اندوخته اختیاری و سود انباشته یا Retained Earnings و حساب‌های مربوط به سایر اقلام، مطابق با استانداردهای حسابداری مستقیما در بخش حقوق صاحبان سهام قید می‌شود. چنا‌چه تغییراتی ناشی از افزایش یا کاهش سرمایه رخ دهد، باید در یادداشت‌های توضیحی افشا شود. همچنین سود انباشته در ترازنامه در هر دوره حسابداری، در قسمت مربوط به مشارکت سهامداران ثبت می‌شود.
اثر مالیاتی سود و زیان انباشته چیست؟
درآمدهای سالیانه و سال‌های آینده استهلاکپذیر است. در اظهارنامه عملکردی، استهلاک ناشی از زیان سنواتی در قالب یک جدول درج می‌شود. این مبلغ، در جدول محاسبه مالیات در اظهارنامه نوشته می‌شود و با محاسبه آن، رقم مربوط به مالیات سال جاری تغییر می‌کند.
بر این اساس و مطابق بند ۱۲ ماده ۱۴۸ قانون مالیات‌های مستقیم، زیان اشخاص حقیقی یا حقوقی که از طریق رسیدگی به دفاتر آن‌ها و با توجه به مقررات احراز گردد، از درآمد سال یا سال‌های بعد استهلاکپذیر است.
زیان انباشته در اظهارنامه
تا زمانی که برگه تشخیص دارایی نداشته باشید، زیان انباشته شما قابل قبول نخواهد بود. به این دلیل، کسر کردن زیان انباشته از سود سال یا سال‌های آینده تنها با تایید ممیز امکان‌پذیر است. به این ترتیب تا هنگامی که برگ تشخیص سال گذشته را دریافت نکنید، نمی‌توانید در جداول مربوط به زیان انباشته اعداد و ارقامی وارد کنید. ممیز موظف است حداکثر یک‌سال پس از تسلیم اظهارنامه، اقدام به صدور برگه تشخیص کند. پس از دریافت این برگه می‌توانید اعداد را در بخش‌های مربوطه درج کنید.
جمع‌بندی
میزان درآمد خالص شرکت‌ها پس از آن‌که سود سهام را میان سهامداران توزیع می‌کنند، مشخص می‌شود. سود انباشته به بخشی از سود شرکت‌ها اطلاق می‌شود که مدیران آن را میان سهامداران توزیع نکرده و در نزد خود نگه می‌دارند. هدف آن‌ها از این کار، سرمایه‌گذاری مجدد و توسعه شرکت است. در حالت عادی این سود در قالب سرمایه در گردش شرکت و به منظور خرید دارایی یا بازپرداخت بدهی استفاده می‌شود یا حتی به منبعی برای افزایش سرمایه شرکت تبدیل می‌شود. محل درج سود انباشته در ترازنامه هر سال مالی، قسمت مشارکت سهامداران است. گزارش مختصری با نام صورت سود انباشته هم نگهداری می‌شود که تغییرات مربوط به وضعیت سود انباشته در برهه خاصی از زمان در آن ثبت شده است.
اما درآمد حاصل از کسب و کار می‌تواند هم به صورت مثبت باشد و هم به صورت منفی. اگر مثبت باشد نشان‌گر سود است و اگر منفی باشد به منزله زیان. سود مثبت هر ساله باعث ایجاد سود انباشته می‌شود و بر عکس آن، ضرردهی در سال‌های متوالی باعث ایجاد زیان انباشته می‌شود.
