پولشویی چیست؟ وقتی مجرمان به اموال خود وجهه قانونی می‌بخشند
همیشه می‌شنویم که می‌گویند قاچاقچی‌ها، کلاه‌برداران و به طور کلی افراد خلاف‌کار پول‌های کلانی به دست می‌آورند؛ آن‌قدر زیاد که حتی گاهی مقدار آن از حساب خارج است. اما نباید یک نکته را فراموش کرد. تمام ثروتی که از طریق امور خلاف قانون به دست می‌آید، به این سادگی‌ها قابل خرج کردن نیست. برای این‌که ماهیت و منشا این پول‌های نامشروع فاش نشود، خلافکاران اقدام به پولشویی می‌کنند. حال سوال مهم این‌جاست که پولشویی چیست و چگونه کار را برای خلافکاران آسان می‌کند؟ تعاریف متنوعی درباره پولشویی وجود دارد که در ادامه آن‌ها را شرح خواهیم داد. اما قانون نیز در این میان بیکار ننشسته و برای مبارزه با پولشویی تدابیری را اندیشیده است. در این مطلب به پیامدهای قانونی پولشویی نیز می‌پردازیم.
پولشویی چیست؟
با توجه به مقدمه‌ای که در بالا به آن اشاره کردیم، می‌توان دریافت که پولشویی یک شیوه برای فرار از قانون است. افرادی که پول‌های کثیفی از راه‌های خلاف قانون به دست می‌آورند، در یک فرآیند، پول خود را به پولی مشروع و موجه تبدیل می‌کنند. این فرآیند به گونه‌ای انجام می‌شود که منشا و مبدا پول، ناپیدا خواهد ماند. به این ترتیب ماموران قانون نمی‌توانند به آسانی رد پول را پیگیری کنند.
در حقیقت این فرآیند باید بتواند قانون و مجریان آن را فریب دهد. افرادی که جرمی مرتکب می‌شوند و پول‌های غیرقانونی به دست می‌آورند در پی آن هستند که دارایی خود را به طریقی قانونی کنند. آن‌ها همواره می‌کوشند تا اموال خود را مشروع جلوه دهند. فردی که پولشویی انجام می‌دهد ممکن است اصلا هیچ دخالتی در جرم اولیه نداشته باشد. گاهی پیش می‌آید که این فرد اصلا در جریان جرم و نحوه انجام آن هم نیست. البته گاهی فردی که قبول می‌کند پولشویی را برای مجرمان انجام دهد، خودش هم در جریان ارتکاب جرم اولیه شراکت داشته است.
اما پولشویی چیست؟ به زبان ساده پولشویی فرآیندی نامشروع است که مجرمان به کمک آن، پول‌هایی را که از طریق اعمال خلاف خود به دست آورده‌اند، به شیوه‌ای قانونی وارد چرخه اقتصادی می‌کنند. یعنی اگر فردی از طریق قاچاق مواد مخدر، فعالیت‌های تروریستی، کلاه‌برداری، قاچاق و … پولی به دست آورد، آن را در جریان یک فعالیت قانونی مورد استفاده قرار می‌دهد. به این ترتیب می‌تواند از دارایی نامشروع خود در امور مشروع بهره ببرد. در نتیجه ماموران قانون نمی‌توانند منشا اصلی این پول را تشخیص دهند.
تعریف پولشویی در قانون مبارزه با پولشویی
در ماده دو قانون مبارزه با پولشویی، این جرم چنین تعریف شده است:
- تحصیل، تملک، نگهداری یا استفاده از عواید حاصل از فعالیت‌های غیرقانونی با علم به این که به طور مستقیم یا غیرمستقیم، در نتیجه ارتکاب جرم به دست آمده باشد.
- تبدیل، مبادله یا انتقال عوایدی به منظور پنهان‌کردن منشأ غیرقانونی آن با علم به این که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم ناشی از ارتکاب جرم بوده یا کمک به مرتکب به نحوی که وی مشمول آثار و تبعات قانونی ارتکاب آن جرم نگردد.
- اخفا یا پنهان یا کتمان‌کردن ماهیت واقعی، منشأ، منبع، محل، نقل و انتقال، جابه‌جایی یا مالکیت عوایدی که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم در نتیجه جرم تحصیل‌شده باشد.
تاریخچه پولشویی
پولشویی از دوران باستان رواج دارد. در آن زمان تاجرانی که نمی‌خواستند به ماموران و سران حکومت مالیات بپردازند، به این کار روی می‌آوردند. در کشور چین تجار می‌توانستند اموال و دارایی‌های خود را از فرمان‌روایان‌شان پنهان کنند. حدود دو هزار سال پیش از میلاد مسیح، پادشاهان دارایی افراد را مصادره و آن‌ها را تبعید می‌کردند. اما تاجران گاهی به جای پنهان کردن دارایی خود، اموال خود را به مناطق دوردست چین منتقل می‌کردند و در یک تجارت سرمایه‌گذاری می‌کردند. فرمان‌روایان و سران ایالتی قوانینی ایجاد می‌کردند که بر طبق آن، اجازه داشتند که ثروت و دارایی شهروندان را از چنگ‌شان در آورند. همه این مسائل موجب شدند که مالیات‌گریزی روز به روز افزایش پیدا کند.
از منظری دیگر برخی معتقدند که رسوایی واترگیت در زمان انتخابات ریچارد نیکسون، رییس جمهور سابق آمریکا و جنجال‌های رسانه‌ای بر سر این موضوع، نقطه عطفی در این باب بود و سرآغاز پولشویی محسوب می‌شود.
ریشه‌یابی لغت پولشویی
اجازه دهید یک نکته جالب بیان کنیم. آیا می‌دانید ریشه انتخاب واژه پولشویی چیست؟ فرضیه‌ای وجود دارد که بیان می‌کند، در برهه‌ای از زمان گروه‌های مافیایی فعالیت‌های خود را گسترش دادند. این باندها برای این‌که به درآمدهای هنگفت خود وجهه‌ای مثبت و مشروع بدهند، در سراسر ایالات آمریکا رخت‌شوی‌خانه‌های مختلفی را تاسیس می‌کردند. سپس چنین وانمود می‌کردند که کارشان به این مسئله ربط دارد و درآمدهای‌شان از طریق دستگاه‌های رخت‌شویی تامین می‌شود.
ماهیت فعالیت رخت‌شوی‌خانه‌های سکه‌ای در آن زمان به گونه‌ای بود که کنترل درآمدهای آن کار آسانی نبود. به همین دلیل مجرمان، پولشویی را از طریق رخت‌شوی‌خانه انجام می‌دادند. واژه Money Laundromat از این رو شباهت زیادی به واژه laundering دارد که معنای آن رخت‌شوی‌خانه است. البته پولشویی را می‌توان عملی دانست که با شستن پول کثیف، آن را تمیز می‌کند! از این منظر هم می‌توان به این مسئله نگاه کرد.
مراحل مختلف فرایند پولشویی
حال که دانستیم پولشویی چیست، بهتر است مراحل این فعالیت را هم دنبال کنیم تا بهتر با روند این امر آشنا شویم. این مراحل به شرح زیر است:
- تزریق پول
- لایه‌بندی
- ادغام و یک‌پارچه‌سازی
در ادامه این مطلب، هر یک از این مراحل را شرح خواهیم داد.
تزریق پول
از آن‌جا که بانک‌ها و موسسات مالی باید تراکنش‌های با مبلغ بالا را گزارش دهند، این مرحله را می‌توان پرریسک‌ترین مرحله پولشویی قلمداد کرد. چرا که در این قسمت از فرآیند پولشویی، پول کثیف و نامشروع در قالب سپرده‌های بانکی به یک موسسه مالی معتبر و قانونی تزریق می‌شود. البته خلافکاران و مجرمان نیز برای دور زدن قانون روش‌هایی را به کار می‌بندند که دیگر نیازی به ارائه گزارش بانکی نداشته باشد. یکی از این شیوه‌ها، خرد کردن تراکنش‌های واریزی نام دارد که به اصطلاح به روش اسمِرف (Smurf) معروف است. در بخش‌های بعدی در این مورد بیشتر توضیح خواهیم داد.
لایه‌بندی
حال می‌خواهیم ببینیم دومین مرحله پولشویی چیست. این مرحله پیچیدگی بالایی دارد و چنان‌چه خلافکاران بتوانند با موفقیت آن را پشت سر بگذارند، تقریبا خیال‌شان آسوده خواهد بود که ردیابی اموال‌شان غیرممکن است. در این مرحله برای این‌که مجرمان ماهیت پول کثیف را تغییر دهند، آن را به حساب‌های مختلفی ارسال می‌کنند. به این ترتیب دیگر نمی‌توان پول را به آسانی پیگیری کرد. لایه‌بندی فرآیندی است که معمولا از طریق چند تراکنش بین بانکی در کشورهای مختلف انجام می‌شود. به این صورت ماهیت پول در جریان این تراکنش‌های مالی مختلف دستخوش تغییر می‌شود.
ادغام و یک‌پارچه‌سازی
در این بخش از فرآیند پولشویی، پول کثیف وارد چرخه اقتصادی می‌شود. به این ترتیب ظواهر امر حاکی از آن است که این پول از منابع قانونی کسب شده است. در مرحله ادغام، سرمایه‌گذاری‌هایی که در بخش قبلی انجام شده بود، به شکل پول نقد در اختیار مجرمان قرار می‌گیرد. به این ترتیب آن‌ها می‌توانند با خیالی آسوده از پول نامشروع خود که اکنون جلوه‌ای موجه به خود گرفته است، استفاده کنند.
انواع روش‌های پولشویی چیست؟
یکی از اولین سوال‌هایی که مجرمان و خلافکاران پس از کسب دارایی نامشروع می‌پرسند این است: «چگونه پولشویی کنیم؟» روش‌های مختلفی برای این کار وجود دارد. از آن‌جا که پولشویی یک جرم بین‌المللی است، مشخص است که این مسئله به خارج از مرزهای یک کشور نیز کشیده می‌شود. به همین ترتیب در یک دسته‌بندی کلی می‌توان به چهار نوع پولشویی اشاره کرد.
- پولشویی داخلی: مشخص است که در این شیوه، هم فعالیت مجرمانه داخل یک کشور صورت می‌گیرد و هم مراحل پولشویی. از این رو به آن پولشویی داخلی می‌گوییم.
- پولشویی بیرونی: این شیوه برخلاف نوع قبلی است. یعنی جرم اولیه در خارج از کشور انجام می‌شود. به همین ترتیب فرآیند پولشویی نیز در خارج از کشور انجام می‌شود.
- پولشویی وارداتی: گاهی ممکن است جرم اولیه در خارج از مرزهای یک کشور انجام شود. اما مجرم پولشویی را در داخل کشور انجام دهد. به این ترتیب شاهد پولشویی وارداتی خواهیم بود.
- پولشویی صادراتی: این مورد نیز دقیقا برعکس پولشویی وارداتی است. یعنی شرایطی که در آن جرم داخل یک کشور اتفاق می‌افتد اما پولشویی در خارج از مرزها انجام می‌شود.
در ادامه چند شیوه رایج را برای پولشویی بررسی می‌کنیم تا بهتر بتوان این مسئله را درک کرد.
مثال‌هایی از روش‌های پولشویی
تبدیل پزو در بازار سیاه کلمبیایی
در این روش، قاچاقچیان مواد مخدر دلارهایی را که از طریق فروش مواد به دست آورده بودند، به یک صرافی در کلمبیا می‌دادند. صراف کلمبیایی از آن دلارهای کثیف استفاده می‌کرد و کالاهایی را خریداری می‌کرد. سپس این کالاها را به شکل قاچاقی به واردکننده‌ها تحویل می‌داد. در ادامه واردکننده‌ها این کالاها را در مرز کلمبیا به خریداران می‌فروختند. قیمت فروش بر حسب پزو بود. سپس پزویی که از فروش این کالاها دریافت کرده بودند، به صراف می‌سپردند. صراف هم مبلغی را به عنوان کمیسیون برمی‌داشت و باقیمانده پول را به قاچاقچی مواد تحویل می‌داد.
خرد کردن مبالغ
پیش‌تر در بخش «پولشویی چیست»، به این روش یک اشاره جزئی کردیم. اسمرف کردن به این معناست که مبالغ بالا به مقادیر کمتر تبدیل شوند. در این روش ممکن است پول به حساب افراد مختلف واریز شود. یا ممکن است به حساب یک فرد واریز شود؛ اما در بازه‌های زمانی طولانی‌تر. به این صورت خلافکاران خیال‌شان تا حدودی راحت است که دولت و بانک دیگر نمی‌توانند منشا پول را ردیابی کنند. در آمریکا باید این مقادیر کمتر از ۱۰ هزار دلار باشد. چرا که بانک‌ها مبالغ بالاتر از این میزان را در گزارش‌های خود ثبت و به دولت ارائه می‌کنند.
شرکت‌های کاغذی
شرکت‌های کاغذی به شرکت‌ها و موسساتی گفته می‌شودکه تنها روی کاغذ وجود دارند! این شرکت‌ها واقعا تاسیس نمی‌شوند و تنها برای پولشویی به وجود می‌آیند. روال کار به این صورت است که این شرکت‌های فرضی، پول‌های کثیف را در ازای محصولات و خدمات فرضی دریافت می‌کنند. ولی در واقع هیچ سرویس و یا محصولی در این میان وجود ندارد. بلکه تراکنش‌هایی که در ظاهر قانونی هستند، به صورت جعلی و تقلبی انجام می‌شوند.
سرمایه‌گذاری
از آن‌جا که خلافکاران همواره می‌خواهند از قانون مبارزه با پولشویی فرار کنند، دست به شیوه‌های مختلفی می‌زنند که قانون نتواند آن‌ها را محکوم کند. به این ترتیب در کسب‌وکارهای قانونی مثل کافه‌ها و کارواش‌ها و کلوب‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند. آن‌ها به سراغ اماکنی می‌روند که می‌توان مبالغ بالایی از پول را در آن جابجا کرد. در پی این سرمایه‌گذاری، سود پول کثیف و تمیز در هم آمیخته می‌شود و به این ترتیب دیگر نشانی از پول کثیف در میان نخواهد بود.
قاچاق پول نقد
می‌دانید یکی از راحت‌ترین شیوه‌ها برای پولشویی چیست؟ قاچاق پول نقد! در این روش پول نقد را به کمک نوار به بدن یک شخص می‌چسبانند. یا این‌که فرد دارایی خود را در یک چمدان با خود حمل می‌کند. هرچند این روش ریسک زیادی دارد اما یکی از شیوه‌هایی است که در دهه اخیر پرکاربرد بوده است. عمده‌فروشان مواد مخدر و سلاح‌های گرم، از آن‌جا که مبالغ نقد فراوانی در دست دارند، ترجیح می‌دهند پول نقد را به صورت فیزیکی جابجا کنند.
بیمه عمر
مجازات پولشویی در کشورهای مختلف متفاوت است. اما به هر طریق مجرمان برای آن‌که در چنگال قانون اسیر نشوند، به شیوه‌هایی روی می آورند که شاید در ذهن هرکسی نگنجد. در همین راستا، خرید و فروش بیمه عمر نیز می‌تواند یکی دیگر از شیوه‌های پولشویی باشد. دستورالعمل‌های مالی در بیمه‌های عمر، مفاد سختگیرانه‌ای ندارد. به این ترتیب قاچاقچیان با ثروت کلانی که در دست دارند، دست به خرید بیمه عمر می‌زنند. سپس به کمک فروش این بیمه‌نامه‌ها، پولشویی می‌کنند.
در این شیوه مجرمان و خلافکاران با پول کثیف خود بیمه‌نامه را خریداری می‌کنند. به این ترتیب پول نامشروع وارد یک سرمایه‌گذاری مشروع می‌شود. البته قانون مبارزه با پولشویی در سال‌های اخیر مانع از این می‌شود که به سادگی بتوان این شیوه را به کار بست. به عنوان مثال ممنوعیت پرداخت حق بیمه با پول نقد یکی از راهکارهایی است که قانون برای مبارزه با پولشویی به کار می‌گیرد.
آثار پولشویی بر کسب‌وکار چیست؟
یک موسسه مالی در صورتی که نتواند یک‌پارچگی خود را نشان دهد، به مرور زمان اعتبار خود را در میان مشتریانش از دست خواهد داد. حال باید دید ارتباط میان این امر و پولشویی چیست.
در نظر بگیرید که یک موسسه راه را برای مجرمان باز می‌گذارد تا از طریق آن به پولشویی بپردازند. ممکن است کارمندان یا مدیران آن موسسه رشوه گرفته باشند و به هر دلیلی چشم خود را بر اعمال جنایت‌کارانه مجرمان بسته باشند. به این ترتیب نهاد مالی مذکور نیز به عنوان شریک جرم خلافکاران تلقی خواهد شد. در صورت وقوع این مسئله، مشتریان و سایر واسطه‌های مالی، نگرشی منفی به این موسسه خواهند داشت. این امر تبعاتی منفی خواهد داشت و بانک را با مشکلات متعددی مواجه خواهد کرد.
آثار پولشویی بر اقتصاد چیست؟
چنین پدیده‌ای قطعا می‌تواند آثار مختلفی بر اقتصاد کشورها داشته باشد. به عنوان مثال این عمل می‌تواند منجر به ایجاد تغییرات توجیه‌ناپذیر در تقاضای پول شود. هم‌چنین به آن دلیل که وجوه به خارج از مرزها و سایر کشورها منتقل می‌شود، نوسان‌های گردش سرمایه و نرخ ارز افزایش خواهد یافت. پولشویی را از هر منظر که بنگریم، متوجه می‌شویم که به پیکره یک جامعه ضربه می‌زند. این عمل غیرقانونی حتی منجر به تضعیف قانون و دموکراسی نیز خواهد شد.
در ادامه می‌توانید به طور خلاصه بخشی از مهم‌ترین آثار پولشویی بر اقتصاد را مطالعه کنید:
- تخریب و اثر منفی بر بازارهای مالی
- فرار سرمایه به شیوه‌های غیرقانونی
- ورشکسته شدن بخش خصوصی
- کم شدن بهره‌وری در اقتصاد
- افزایش ریسک خصوصی‌سازی
- نوسان و بی‌ثباتی در نرخ ارز و نرخ بهره
- توزیع درآمد به شکل نابرابر
راه پیشگیری از پولشویی چیست؟
قانون مبارزه با پولشویی، با به کار بستن شیوه‌های مختلف همواره به دنبال روش‌هایی است که بتواند بر اساس آن جلوی این فعالیت مخرب را بگیرد. به کمک راهکارهایی مانند آن‌چه در ادامه می‌خوانید، می‌توان به میزان زیادی جلوی این امر را گرفت.
- نظارت‌های دقیق بر شبکه بانکی و موسسات اعتباری و مالی و رصد مدام فعالیت‌های آنان
- کارآمد کردن نظام مالیاتی کشورها
- افزایش حساسیت اقتصادهای مالی در خصوص مشروع بودن ارزی که از فعالیت‌های داخلی و خارجی به دست می‌آید.
- تدوین سیاست‌های شفاف ضد پولشویی و تعهد به انحام آن‌ها
- بررسی هویت مشتری یا هر فردی که انتقال پول را انجام می‌دهد.
مجازات پولشویی چیست؟
حال که از پولشویی و آثار مخرب آن و تلاش‌های قانونی برای جلوگیری از این اقدام صحبت کردیم، می خواهیم بدانیم مجازاتی که برای این کار تعیین شده، چیست. در ایران و اکثر کشورهای دنیا، اموال فردی که پولشویی کرده است و هم‌چنین عوایدی که از راه خلاف به دست آمده است، مصادره می‌شود. از آن‌جا که خلافکاران پولشویی می‌کنند تا به درآمدهای نامشروع خود وجهه‌ای قانونی ببخشند و بتوانند با خیال راحت از این پول‌ها استفاده کنند، قانون در پی آن است که مجرمین را از این درآمدها محروم کند. به این ترتیب انگیزه پولشویی کم خواهد شد.
در همین خصوص بد نیست اشاره‌ای به قانون مبارزه با پولشویی داشته باشیم. در ماده ۹ این قانون چنین آمده است:
مرتکبین جرم پولشویی علاوه بر استرداد درآمد و عواید حاصل از ارتکاب جرم، مشتمل بر اصل و منافع حاصل از آن (اگر موجود نباشد مثل یا قیمت آن)، به جزای نقدی به میزان عواید حاصل از جرم محکوم می‌شوند که باید به حساب درآمد عمومی نزد بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران واریز گردد.
ماده ۹ قانون مبارزه با پولشویی
افراد حقوقی هم ممکن است مشمول این مجازات شوند. به هر حال همان‌گونه که شخص حقوقی می‌تواند با اعتبار خود صاحب حساب بانکی باشد، به لحاظ کیفری هم مسئولیت دارد و باید در قبال جرایم مجازات شود. چنان‌چه شخصیت حقوقی مرتکب چنین خلافی شود، شرکت وابسته به او منحل خواهد شد و از انجام فعالیت آن برای مدتی معین جلوگیری می‌شود. از آن‌جا که در کنار پولشویی جرایم دیگری نیز ممکن است انجام شود، معمولا مجازاتی مانند حبس نیز اعمال خواهد شد.
مراجع و دادگاه رسیدگی به تخلف‌های پولشویی
اصلاحیه‌هایی که در قانون مبارزه با پولشویی کشور انجام شده است، صلاحیت پیگری این امر را به شعب ویژه‌ای از دادگاه‌ها در تهران سپرده است. اما از آن‌جا که این جرم را نباید عادی انگاشت و لازم است که حتما به آن رسیدگی شود، چنان‌چه تشخیص داده شود، می‌توان شعبه‌های دیگری از این دادگاه‌ها را در استان‌های دیگر نیز تاسیس کرد.
سقف واریز وجه نقد در ایران بدون نیاز به ارائه گزارش
قانون مبارزه با پولشویی در کشورهای مختلف اعمال می‌شود. مقررات مختلف، مجوزهای بانکی و … همگی در این میان کارساز هستند. بر همین اساس اداره مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم بانک مرکزی ایران، در پی شفاف‌سازی تراکنش‌های بانکی، برای انتقال مبالغ بیش از ۲۰۰ میلیون تومان اسناد و گزارش‌های مستدل را طلب می‌کند. چنان‌چه چنین اسنادی وجود نداشته باشد، بر اساس قوانین کشورمان این احتمال وجود دارد که پای پولشویی در میان باشد. بدیهی است که نقل و انتقال مبالغ کمتر از ۲۰۰ میلیون تومان نیازی به ارائه اسناد و مدارک ندارد.
قانون بین‌المللی مبارزه با پولشویی
سازمانی بین‌المللی به نام FATF به همراه ۲۹ کشور عضو خود، سعی دارد با وضع قوانین مختلف، با پولشویی مبارزه کند. قوانین مذکور شامل ۴۰ ماده هستند. دستورالعمل کارگروه FATF به شکلی تدوین شده است که تمام اعضا بتوانند آن را اجرا کنند و در کنار این مسئله محدودیتی برای مبادلات پولی قانونی این کشورها ایجاد نشود. هم‌چنین این دستورالعمل مانع از توسعه اقتصادی کشورها نیز نخواهد شد. اسامی ۲۹ کشور عضو FATF به شرح زیر است:
آرژانتین، استرالیا، اتریش، بلژیک، برزیل، کانادا، دانمارک، فنلاند، فرانسه، آلمان، یونان، هنگ کنگ، سوییس، ایسلند، ایرلند، ایتالیا، ژاپن، لوکزامبورگ، مکزیک، هلند، سوئد، نروژ، پرتقال، سنگاپور، اسپانیا، نیوزلند، ترکیه، انگلستان، آمریکا و دو سازمان بین المللی یعنی اتحادیه اروپا و شورای همکاری خلیج فارس.
جرم‌انگاری پولشویی چگونه است؟
یکی از مباحث مهمی که در مورد پولشویی مطرح است، این است که آیا عمل شستشوی پول کثیف جرمی جداگانه است یا تنها شخصی که در پی ارتکاب جرم پول هنگفتی به دست آورده، مجازات خواهد شد. شاید این سوال، ذهن شما را نیز درگیر کرده باشد. در پاسخ باید گفت که تمام اشکال پولشویی به هر طریق جرم محسوب می‌شود.
به طور کلی تا زمانی که بنا به تعریف قانون، عملی غیرقانونی اعلام نشود، جرم تلقی نخواهد شد. درست است که پولشویی اقدامی فوق‌العاده خطرناک است و آثار زیان‌بار فراوانی به دنبال دارد، اما تا زمانی که این عمل به وسیله قانون جرم‌انگاری نشود، نمی‌توان آن را جرم در نظر گرفت. در همین راستا قانون مبارزه با پولشویی تعاریفی را در خصوص پولشویی ارائه داده است که در بخش‌های پیشین به آن پرداختیم. به علاوه بر اساس حقوق کیفری اسلام نیز این عمل جرم قلمداد می‌شود.
قانون نحوه اجرای اصل ۴۹ که در سال ۱۳۶۳ به تصویب رسیده است، به موضوع ثروت‌های نامشروع و استرداد آن به صاحبان اصلی و مراجع قانونی اشاره کرده است. در ماده ۱۴ بیان می‌شود که انتقال‌گیرنده در صورت مطلع بودن و انتقال‌دهنده، هر دو کلاهبردار تشخیص داده می‌شوند و مجازات خواهند شد. این ماده را می‌توان یکی از مصادیق پولشویی در نظر گرفت. در آن زمان پولشویی هنوز جرم‌انگاری نشده بود و به این دلیل قانون‌گذار حکم به کلاه‌برداری داده است. در این ماده شاهد آن هستیم که پولشویی از طریق نقل‌وانتقال اموال جرم است.
وظیفه نهادهای مالی برای ردیابی پولشویی چیست؟
یکی از اقدامات مهم برای مبارزه با پولشویی و کنترل آن، گزارش موارد مشکوک است. شورای عالی مبارزه با پولشویی متشکل از افرادی چون وزیر اقتصاد، وزرای بازرگانی و اطلاعات و هم‌چنین رئیس بانک مرکزی است. این شورا گزارش‌های خود را به قوه قضاییه ارائه می‌دهد. هم‌چنین نهادها و سازمان‌‌های مالی وظیفه دارند، معاملات و مبادلات مشکوک را به مراجع مربوطه گزارش دهند.
زمانی که پول نامشروع وارد سیستم بانکی و مالی می‌شود، ممکن است در میان تراکنش‌های فراوانی که روزانه انجام می‌شود، نامشخص باشد. زمانی که فردی مشتری ثابت بانک است و مبالغ فراوان جابجا می‌کند، معمولا بانک به او مشکوک نمی‌شود. با در نظر گرفتن این مسئله که بانک‌ها در مورد استفاده مشتریان از دارایی‌های‌شان تحقیق و تفحص نمی‌کنند، قوانینی وضع شده است که از موسسه‌های مالی می‌خواهد که در صورت مشاهده موارد مشکوک، آن را به مقامات گزارش دهند.
گزارش عملیات مشکوک بانکی شامل چه مواردی است؟
- نوع عملیات
- زمان معامله
- مبلغ معامله
- مشخصات هویتی و نشانی انجام‌دهنده معامله
- مشخصات ذی‌نفعان
- شماره حساب‌های مورد استفاده در عملیات بانکی
- دلیل مشکوک شدن بانک به تراکنش مذکور
در کشور ما بانک‌های دولتی، خصوصی، موسسات مالی اعتباری، صرافی‌ها، صندوق‌های تعاون و تعاونی‌های اعتباری همگی زیر نظر بانک مرکزی فعالیت می‌کنند. به همین دلیل بانک مرکزی می‌تواند با توجه به مقررات و قانون مبارزه با پولشویی، نظارت کافی و شایسته را بر این مراکز داشته باشد تا فعالیت‌های مجرمانه را تشخیص دهد.
جمع‌بندی
در این مطلب دریافتیم که پولشویی چیست. به زبان ساده پولشویی فعالیتی مجرمانه است که طی آن دارایی‌های نامشروع به اموال قانونی تبدیل می‌شوند. این فرآیند در سراسر دنیا اتفاق می‌افتد و فراملی است. به این دلیل گاهی شاهد آن هستیم که پول میان چند کشور جابه‌جا می‌شود. پس با توجه به آن‌که در این فرآیند پول کثیف و نامشروع وارد یک چرخه قانونی و فعالیتی مجاز می‌شود و به پول تمیز تبدیل می‌شود، به آن پولشویی می‌گویند. در مقابل این امر، قانون مبارزه با پولشویی نیز تصویب شد و در کشورهای مختلف در حال اجراست.
پولشویی آثاری مخرب بر اقتصاد و فعالیت سازمان‌ها دارد. مجازات پولشویی در قانون تعریف شده است و مجرم بر این اساس محکوم خواهد شد. در راستای فعالیت‌های ضد پولشویی سازمان FATF قوانینی را پایه‌گذاری کرده است که ۲۹ کشور جهان نیز با این سازمان همکاری می‌کنند.
