احتمالا از دوران مدرسه نام فیبوناچی، ریاضی‌دان معروف ایتالیایی را به خاطر داشته باشید. نظریه‌های فیبوناچی چنان بنیادین و تاثیرگذار بوده‌اند که در عرصه‌های گوناگون مورد استفاده قرار گرفته‌اند. پای فیبوناچی حتی به بازارهای مالی و تحلیل تکنیکال نیز باز شده و یکی از کاربردی‌ترین اندیکاتورها در تحلیل رفتار قیمتی سهام است. نوع اول اندیکاتور فیبوناچی، ریتریسمنت (Retracement) نام دارد که نام دیگر آن فیبوناچی اصلاحی است. در این مطلب توضیح می‌دهیم که این اندیکاتور چه کاربردهایی در پیش‌بینی رفتار قیمت سهم دارد و چگونه می‌توان آن را روی نمودار پیاده کرد.
فیبوناچی اصلاحی چیست؟
اگر بخواهیم فیبوناچی اصلاحی (Fibonacci Retracement) را توضیح دهیم، به طور کلی باید بگوییم که این ابزار کمکی می‌توانند در کنار سایر ابزار تحلیلی، اطلاعات مهمی از سهام را در اختیار ما قرار دهند. اگر خاطرتان باشد در کتاب ریاضی مدرسه با دنباله فیبوناچی آشنا شده‌ایم. این دنباله از یک سری اعداد تشکیل شده است. چند عدد ابتدایی در این دنباله از این قرار هستند:
… ,۲۱ ,۱۳ ,۸ ,۵ ,۳ ,۲ ,۱ ,۱
این دنباله به همین ترتیب ادامه پیدا می‌کند. برای محاسبه هر عدد در این دنباله کافی است دو رقم قبلی را با هم جمع کنید. یعنی عدد ۱۳ در این دنباله حاصل جمع دو عدد قبلی (۵ و ۸) است.
این دنباله در بخش‌های مختلف اقتصادی و مالی مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی از موارد استفاده آن در تحلیل تکنیکال است. به کمک این دنباله‌ها می‌توانیم نسبت‌هایی را به دست آوریم که در تحلیل‌ها از آن‌ها استفاده می‌شود.
نسبت‌های فیبوناچی اصلاحی
برای به دست آوردن این نسبت‌ها چند عمل ریاضی لازم است. در همین راستا اگر هر عدد را بر عدد بعدی‌اش تقسیم کنیم، نسب اول به دست می‌آید. یعنی تقسیم دو بر سه یا سه بر پنج. با انجام این تقسیم‌ها یک عدد ثابت به دست می‌آید که برابر است با ۰.۶۱۸ . این عدد را از این به بعد به نسبت اول می‌شناسیم.
در صورت تقسیم هر عدد بر دو عدد بعد از خود نسبت دوم هم به دست خواهد آمد که برابر است با ۰.۳۸۲.
به همین ترتیب زمانی که یک عدد را بر سه عدد بعدی‌اش تقسیم می‌کنیم، می‌توانیم نسبت سوم را محاسبه کنیم. بر این اساس نسبت سوم برابر است با ۰.۲۳۶.
این نسبت‌ها مربوط به فیبوناچی ریتریسمنت هستند که در تحلیل تکنیکال از آن‌ها استفاده می‌کنیم. اکنون سه عدد ثابت داریم که با اضافه کردن دو نسبت ثابت دیگر شمار این اعداد به پنج می‌رسند. این دو نسبت عبارت‌اند از ۰.۵ و ۰.۷۸۶.
بررسی سطوح فیبوناچی Retracement
در این بخش قصد داریم پنج سطح فیبوناچی اصلاحی را در روندهای صعودی و نزولی بررسی کنیم. این سطوح از نسبت‌های اول تا پنجم به دست می‌آیند که در بخش قبل درباره آن‌ها توضیح دادیم.
روند صعودی
به تصویر بالا نگاه کنید. فرض کنید مطابق این تصویر حرکتی صعودی از A تا F داشته باشیم. این روند در جایی به پایان می‌رسد و سهم وارد اصلاح و ریزش قیمتی می‌شود. در این تصویر نقطه F نقطه انتهای حرکت صعودی سهم است.
حال اگر روند صعودی سهم را از نقطه A تا F برابر با رشد صد درصدی بگیریم، نسبت‌های فیبوناچی اصلاحی پس از این ریزش سطوح حمایتی را تشکیل می‌دهند. یعنی اگر از A تا F افزایش قیمت ۱۰۰ تومانی داشته باشیم، به همان میزان پس از اصلاح شاهد حمایت خواهیم بود. اگر می‌خواهید مفهوم حمایت و مقاومت در تحلیل تکنیکال را مروری کنید تا نقش سطوح فیبوناچی را بهتر درک کنید، می‌توانید مقاله «حمایت و مقاومت سهم در تحلیل تکنیکال بیانگر چیست؟» را مطالعه کنید.
در تصویر می‌توانید سطوح فیبوناچی را که با رنگ سبز به صورت نقطه‌چین مشخص است، مشاهده کنید. این سطوح، پنج سطح فیبوناچی retracement هستند. تمام این سطوح، سطوح حمایتی را تشکیل می‌دهند. این سطوح با حمایت‌های دیگری که به کمک سایر الگوها و خط روندها و حمایت و مقاومت‌ها ترسیم می‌شوند، هم‌پوشانی خواهند داشت. نقاطی که دارای هم‌پوشانی هستند، سطوح حمایتی معتبرتری را نشان می‌دهند. به این ترتیب انتظار خواهیم داشت که قیمت نسبت به آن سطوح واکنش نشان دهد.
روند نزولی
حالتی برعکس شرایط قبلی هم ممکن است اتفاق بیفتد. یعنی زمانی که در انتهای یک روند نزولی قرار داریم، می‌توان مقاومت‌های پیش رو را به کمک نسبت‌های فیبوناچی تشخیص داد و اعتبارسنجی کرد. اکنون که این توضیحات را در خصوص نسبت فیبوناچی در تحلیل تکنیکال از نظر گذراندیم، زمان آن رسیده است که این موارد را روی نمودار سهام پیاده کنیم.
بررسی ابزار فیبوناچی اصلاحی در نمودار سهام
اکنون کاربرد این ابزار را در روندهای صعودی و نزولی روی نمودار بررسی می‌کنیم و توضیح می‌دهیم که چطور می‌توان ابزار مربوط به این اندیکاتور را روی نمودار قیمتی پیاده‌سازی کرد.
روند صعودی
برای پیاده سازی فیبوناچی ریتریسمنت روی سهام مختلف، پس از ورود به سامانه معاملاتی، سهم مورد نظر را انتخاب می‌کنیم. در این مثال فرض بر این است که روند صعودی سهم به پایان رسیده است. بنابراین انتظار یک اصلاح را داریم. در این‌جا قصد داریم حمایت‌های فیبوناچی را مشخص کنیم. به این ترتیب زمانی که روند صعودی به پایان خود می‌رسد، از فیبوناچی اصلاحی استفاده خواهیم کرد. به منظور پیدا کردن حمایت‌های سهم، ابزار مربوط به فیبوناچی اصلاحی را از منوی سمت چپ انتخاب می‌کنیم.
اولین نقطه را روی نمودار مشخص می‌کنیم. موجی که در این سهم مشاهده می‌کنید یک موج صعودی است. فرض می‌کنیم که این موج به اتمام رسیده است. بنابراین اولین کلیک را جایی انجام می‌دهیم که ابتدای حرکت صعودی را نشان می‌هد. پس از این نقطه، باید نقطه دوم را به موازات بالاترین سطح قیمت سهم مشخص کنیم. این نقطه انتهای موج صعودی را نشان می‌دهد. باید کمی جلوتر روی نمودار سهم کلیک کنیم تا بتوانیم حمایت‌هایی را که سهم قرار است در آینده به آن‌ها واکنش نشان دهد، ببینیم. این سطوح با رنگ‌های مختلف در تصویر مشخص هستند.
همان‌طور که مشخص است این سهم نسبت به سطح حمایتی اول در فیبوناچی اصلاحی واکنش نشان داده است. منظور سطح ۰.۲۳۶ است. در آینده باید دید که اگر اصلاحی در سهم رخ دهد، این اصلاح تا کجا ادامه خواهد یافت.
روند نزولی
حال اجازه دهید همین عمل را در یک روند نزولی بررسی کنیم. در تصویر زیر می‌بینیم که حرکت سهم نزولی بوده و اکنون به اتمام رسیده است. سهم اصلاح قیمتی زیادی داشته است و انتظار داریم که از نقطه مشخص شده در تصویر برگردد.
به این ترتیب انتهای موج نزولی را همان‌گونه که در تصویر مشخص است تعیین می‌کنیم. ابزار فیبوناچی اصلاحی را مجددا انتخاب می‌کنیم. سپس در ابتدای حرکت اصلاحی سهم کلیک می‌کنیم. انتهای این روند را نیز به صورت کلی مشخص می‌کنیم. مقاومت‌های پیش رو در این سهم مشخص هستند. یعنی اگر سهم از نقطه مشخص‌شده بازگردد، مقاومت‌های آن به کمک این ابزار قابل شناسایی خواهند بود. مجددا تاکید می‌کنیم که در صورت هم‌پوشانی این سطوح با حمایت و مقاومت‌هایی که به کمک سایر ابزارهای تحلیل تکینکال به دست می‌آید، می‌توان سطوح معتبر را شناسایی کرد.
یک نکته مهم را در این باره فراموش نکنید. اگر بتوانید در تایم‌فریم‌های هفتگی ابزار فیبوناچی را به کار ببندید، قطعا تحلیل شما از اعتبار بیشتری برخوردار خواهد بود. در مطلب مربوط به خط روند نیز توضیح دادیم که خط روندهای بلندمدت‌تر اعتبار بیشتری دارند. در این جا نیز اگر ابزار فیبوناچی را در تایم‌فریم‌های بالاتر مورد استفاده قرار دهیم، تحلیل ما معتبرتبر خواهد بود.
جمع‌بندی
فیبوناچی و دنباله او در تجلیل تکنیکال و پیش‌بینی قیمت سهام نیز کاربرد دارند. با استفاده از نسبت اعدادی که در این دنباله وجود دارند می‌توان به سطوحی دست یافت که در تحلیل تکنیکال حمایت‌ها و مقاومت‌های یک سهم را نشان می‌دهند. نام اندیکاتور مربوط به این نسبت‌ها فیبوناچی اصلاحی با فیبوناچی Retracement است. این اندیکاتور را می‌توان با انتخاب ابزار مربوط به آن به راحتی روی نمودارها پیاده کرد. سایر موارد از جمله فیبوناچی اکسپنشن را نیز در مطالب بعدی مورد بررسی قرار خواهیم داد. این ابزار به هدف‌گذاری قیمتی مربوط است و کاربردهای فراوانی دارد.
