معاملات بلوکی چیست؟ معامله سهام بدون محدودیت‌های بازار عادی
هر روز در بازار سهام معاملاتی بسیاری صورت می‌گیرد که حجم آن‌ها می‌تواند با هم تفاوت زیادی داشته باشد. معاملات در بازار اوراق بهادار تهران به سه گروه خرد، بلوک و عمده تقسیم میشود. تفاوت این سه نیز در حجم معاملات آن‌ها است. حتی از نام آن‌ها می‌توان حدس زد که در معاملات بلوکی و عمده، حجم قابل توجهی از سهام معامله میشود. قیمت در این نوع معاملات عموماً بالاتر از معاملات خرد است. سازوکار انجام معامله و تسویه آن‌ها نیز تفاوت‌هایی با معاملات خرد دارد. در ادامه این مطلب توضیح می‌دهیم که معاملات بلوکی چیست و فرایند انجام آن چه تفاوتی با معاملات خرد دارد.
بیشتر بخوانید
معاملات بلوکی چیست؟
معاملات بلوکی، معاملاتی هستند که در آن قوانین مربوط به محدودیت حجمی و محدودیت قیمتی رعایت نمی‌شود. این در واقع ساده‌ترین پاسخی است که می‌توان به پرسش «معاملات بلوکی چیست؟» داد.
این معامله، سفارشی است که برای دادوستد بخش بزرگی از یک نوع اوراق بهادار مانند سهام یک شرکت ثبت میشود. معامله بلوکی شامل تعداد زیادی از سهام یا اوراق مشارکت است. این معامله با یک قیمت تعیین شده بین خریدار و فروشنده در خارج از بازار بورس یا فرابورس انجام میشود. دلیل انجام معاملات بلوکی خارج از بازار بورس، جلوگیری از تاثیر چنین معامله بزرگی بر قیمت سهام در بازار است. معاملات بلوکی با عنوان سفارش‌های بلوکی هم شناخته می‌شوند.
معاملات بلوکی برای سهام شرکت‌های بورسی در شرایطی انجام میشود که:
- حجم معاملات سهام و یا حق تقدم سهام، حداقل ۵۰ برابر محدودیت حجم هر سفارش در بازار عادی باشد.
- ارزش معامله بیشتر از ۲ میلیارد تومان باشد.
بازار بلوک چیست؟
بازار بلوک، بازار مجزایی است که برای انجام معاملات بلوکی ایجاد شده است. حداقل‌های معاملات بلوکی می‌تواند با تصویب هیئت‌مدیره بورس تغییر و پس از اطلاع‌رسانی اعمال شود.
این معاملات در خصوص شرکت‌های بورسی یا فرابورسی در زمان معاملات بازار انجام میشود و شرایط آن همانند بازار عادی است. یعنی سهم در دامنه مجاز خود معامله میشود. قیمت مرجع روزانه برای بازار معاملات بلوک، معادل قیمت مرجع همان روز در بازار عادی است. سایر شرایط معاملات بلوک نیز مشابه معامله در نماد اصلی است. معاملات بلوکی به روش حراج ناپیوسته و هر ۵ دقیقه یک بار برگزار میشود.
وقتی نماد معاملاتی سهم در بازار عادی متوقف باشد، نماد معاملاتی سهم در بازار بلوک نیز متوقف خواهد بود. معاملات در بازار بلوک در نمادی مجزا از معاملات بازار عادی صورت می‌گیرد. همچنین این معاملات در محاسبه قیمت پایانی و شاخص‌های بازار لحاظ نمی‌شود. در بازار بلوک، فقط سفارش محدود قابل اجرا بوده و استفاده از کد معاملاتی گروهی در این بازار مجاز نیست.
معاملات بلوکی چگونه انجام می‌شوند؟
گفتیم که معاملات بلوکی خارج از بازار عادی سهام انجام می‌شوند. اما سازوکار انجام معاملات بلوکی چیست؟ ابتدا پیشنهاد خرید یا فروش توسط کارگزار مربوطه در سامانه معاملات بلوکی با قیمت معین ثبت میشود. کارگزار پذیرنده پیشنهاد، قیمت پیشنهادی در سامانه را تایید می‌کند. سپس درصورتی که پیشنهاد فروش «با امکان تسویه خارج از پایاپای» باشد، کارگزار پذیرنده پیشنهاد فروش، می‌تواند پیشنهاد ارائه شده را با یکـی از شروط «صرفاً خارج از پایاپای» یا «نقدی و خارج از پایاپای» بپذیرد.
اگر روش تسویه پیشنهاد فروش ارائـه شـده «صـرفاً نقـدی» باشد، سفارش‌های تطبیق یافته جهت تائید بـه بـورس یا فرابـورس ارسـال میشود. در صورتی که روش تسـویه پیشـنهاد فـروش ارائـه شـده، «بـا امکـان تسویه خارج از پایاپای» باشـد، درخواسـت کارگزار پذیرنده پیشنهاد، برای کارگزار پیشنهاد دهنده فـروش ارسـال میشود. در این صورت حالت‌های زیر رخ خواهند داد:
- در صورت تائید تسویه خارج از پایاپای توسط کارگزار پیشنهاددهنده فروش، سفارش تطبیق یافته با عنوان تسویه خارج از پایاپای به بورس یا فرابورس ارسال میشود.
- در صورت عدم تائید تسویه خارج از پایاپـای توسـط کارگزار پیشنهاد دهنده فروش، به شرط این که کـارگزار پذیرنـده پیشـنهاد، شرط «نقدی و خارج از پایاپای» را پذیرفتـه باشـد، معاملـه بـا عنـوان تسویه نقدی جهت تائید به بورس یا فرابورس ارسال میشود.
- در صورت عدم تائید تسویه خارج از پایاپـای توسـط کـارگزار پیشنهاد دهنده فروش، به شرط این که کـارگزار پذیرنـده پیشـنهاد، شرط «صرفاً خارج از پایاپای» را پذیرفته باشد، درخواست کـارگزار پذیرنـده پیشـنهاد رد میشود و پیشـنهاد فـروش، مجـدداً در سـامانه معاملات بلوک ثبت میشود.
در صورت عدم مغایرت سفارش‌های تطبیق یافته با قـوانین و مقـررات، بورس یا فرابورس معامله را تائید می‌نماید. سـفارش‌های تطبیق یافتـه جهت انجام معامله و ثبت نهایی بـه سامانه معاملات ارسال و در نماد معاملاتی مربوط به بازار بلوک ثبت میشود.
در بازار سرمایه ایران ممکن است هر سهم چندین سهامدار حقوقی داشته باشد. هر کدام از این سهامداران حقوقی چندین کد حقیقی هم برای معاملات خود دارند. استفاده از این کدها و نحوه خرید و فروش می‌تواند سیگنال‌های خرید یا فروش را صادر کند. در واقع، سیگنال خرید وقتی صادر میشود که سهامدار حقوقی با کد حقوقی خود می‌فروشد و با کد حقیقی خود خرید می‌کند. با این حرکت سهامدار حقوقی، احتمال میرود که برای سهم برنامه‌های خاصی داشته باشد.
بیشتر بخوانید
مشاهده معاملات بلوکی
با مراجعه به سایت مدیریت فناوری بورس به آدرس tsetmc.com می‌توانید نمادهای دارای معاملات بلوکی را مشاهده کنید. در بخش دیدبان این سایت، نمادهایی که کنارشان عدد «۲» زده شده، یعنی معامله بلوکی روی آن‌ها صورت گرفته است؛ مثلا خساپا ۲٫.
تأثیر معاملات بلوکی بر قیمت سهم چیست؟
به دلیل اینکه در بیشتر موارد، قیمت معامله شده در معاملات بلوکی بالاتر از قیمت سهم روی تابلو است، زمانی که روی یک نماد معامله بلوکی انجام میشود، سهامداران انتظار رشد قیمت سهم را دارند. معمولاً با انتشار آگهی عرضه بلوک با قیمتی بالاتر از تابلو، معاملات سهم با موجی از تقاضا همراه خواهد شد، حتی اگر معامله بلوکی صورت نگیرد.
تاثیر یک معامله بلوکی بر قیمت تابلوی یک سهم در دو حالت می‌تواند معقول باشد:
۱- با انجام معاملات بلوکی، تغییر مدیریتی در آن شرکت اتفاق بیفتد. به عبارتی یا اندازه بلوک بالاتر از ۵۰ درصد باشد یا خریدار بتواند با مالکیت آن سهم، صاحب کرسی مدیریتی شود. بر این اساس و با توجه به سیاست‌های سهامدار جدید که در روند فعالیت آتی شرکت تاثیر گذار است، قیمت سهم در بازار افزایش می‌یابد.
۲- خریداری به دنبال بلوک است که برای در اختیار گرفتن یک عضو هیئت‌مدیره با کسری سهم مواجه است. چنین شخصی به هر قیمتی می‌خواهد سهم را از بازار جمع‌آوری نماید. این اقدام سهامدار باعث رشد قیمتی سهم خواهد شد.
تاثیر ارزش معاملات بلوکی بر ارزش معاملات کل بازار
ارزش کل معاملات شامل ارزش معاملات خرد، بلوک و عمده است. برای به دست آوردن ارزش معاملات خرد بازار، باید ارزش معاملات بلوک و عمده از ارزش کل معاملات کسر شوند تا ارزش خالص خرد به دست آید.
معامله بلوکی چه تفاوتی با کد به کد دارد؟
در معاملات کد به کد در بورس، یک کد معاملاتی برای یک سهم، سفارش خرید و فروش را همزمان قرار می‌دهد. مثلا ممکن است یک کد حقوقی، چندین کد حقیقی برای خود داشته باشد. زمانی که سهم، شرایط مناسبی برای رشد داشته باشد، شخص با کد حقوقی خود سفارش فروش و با کد حقیقی خود سفارش خرید ثبت می‌کند. این مساله باعث رشد قیمتی سهم میشود. به این ترتیب، سود قابل توجهی نصیب کد حقیقی خریدار میشود. البته همین حالت در جهت منفی و در هنگام کاهش قیمت سهم نیز وجود دارد. در واقع کد به کد، معامله‌ای صوری جهت اثرگذاری بر قیمت سهم است.
اما در معامله بلوکی، کدهای خریدار و فروشنده متفاوت هستند. همچنین هدف این کار فقط اثرگذاری بر قیمت سهام نیست. گاهی شرکت، بلوک برخی شرکت‌های زیرمجموعه خود را به دلیل زیان‌ده بودن واگذار می‌کند تا از این طریق بر اصلاح مالی خود اثر مثبت بگذارد. همچنین معاملات بلوکی کارمزد کارگزاری ندارد ولی به معاملات کد به کد کارمزد تعلق می‌گیرد. کاربرد معاملات بلوکی فقط برای شاخص‌سازی است ولی هدف از معاملات کد به کد پیاده کردن برنامه‌های خاص است. از طرف دیگر، معامله بلوکی یک معامله در یک ثانیه است. اما معاملات کد به کد شامل چندین معامله در یک ثانیه است.
بیشتر بخوانید
چه چیزی بلوک یک شرکت را ارزشمند می‌کند؟
یک بلوک در شرایطی می‌تواند ارزنده باشد که بتواند کرسی هیئت مدیره را به خریدار بدهد. اما در حالتی که بلوک، کمتر از حدی باشد که کرسی‌ای در اختیار خریدار بگذارد، قیمت آن می‌تواند معادل قیمت سهام عادی باشد. اما در مواردی دیگر، برخی سهام برای افرادی که درصدی از سهام شرکت را دارند ولی در مجمع انتخاب هیئت‌مدیره نیاز به رای بیشتری دارند، ارزش قابل ملاحظه‌ای پیدا می‌کنند. در این حالت به آن بلوک کوچک، سهام طلایی گفته میشود.
بلوک‌های مدیریتی سهام معمولا ارزش قیمتی بالایی دارند. بنابراین برای اینکه خریداران به خرید تشویق شوند، روش‌های پرداخت متنوعی مثل نقد و اقساط پیش‌بینی میشود. وقتی بلوک به صورت اقساط فروخته شود، با توجه به ارزش زمانی پول، قیمت آن بالاتر میرود. در هر صورت، ارزش یک بلوک سهام با توجه به دارایی‌ها و وضعیت شرکت می‌تواند برای خریدار جذاب باشد.
جمع‌بندی
معاملات در بازار سهام به سه دسته خرد، بلوکی و عمده تقسیم می‌شوند. معاملات بلوکی در بازاری خارج از بازار عادی بورس انجام می‌شوند تا تاثیری بر قیمت سهام در بازار عادی نگذارند. در معاملات بلوکی محدودیت حجمی بازار عادی لحاظ نمی‌شود و خریدار و فروشنده می‌توانند مبلغی متفاوت با مبلغ سهام در بازار عادی را مورد توافق قرار دهند.
معاملات بلوکی زمانی خیلی ارزشمند می‌شوند که بتوانند کرسی هیئت مدیره شرکت را در اختیار خریدار قرار دهند. برای انجام معاملات به صورت بلوکی، حجم معاملات باید حداقل ۵۰ برابر محدودیت حجم هر سفارش در بازار عادی یا ارزش معامله بیشتر از ۲ میلیارد تومان باشد. با مراجعه به سایت tsetmc.com می‌توان نمادهای دارای معاملات بلوکی را مشاهده کرد.
