بازار رنج و رونددار؛ تشخیص درجا زدن بازار

احتمالا شما هم شنیده‌اید که می‌گویند روند بازار صعودی است؛‌ یا روند بازار نزولی است. اما روند بازار را چگونه می‌توان تشخیص داد؟ چیزی که می‌تواند در این تشخیص به ما کمک کند، تحلیل تکنیکال است. اما به طور کلی بازارها یا رونددار هستند و یا خنثی. بازارهای رونددار خود می‌توانند نزولی یا صعودی باشند. البته معمولا حالت خنثی یا رنج نسبت به دو حالت دیگر بیشتر اتفاق می‌افتد. در ادامه با این سه وضعیت در بازار آشنا خواهیم شد تا بهتر متوجه شویم که تفاوت بازار رنج و رونددار چیست و هر یک چطور تعریف می‌شوند.

بازار رونددار صعودی چیست؟

عرضه و تقاضا دو  عامل مهم در معاملات بازار بورس هستند. زمانی که تقاضا بیشتر از عرضه باشد، شاهد بالا رفتن سقف‌ها و کف‌ها خواهیم بود. به این ترتیب می‌توان دریافت که روند بازار صعودی است. در چنین بازارهایی از آن‌جا که تقاضا بر عرضه پیشی گرفته است، مشخص است که قدرت خریداران در مقایسه با فروشندگان بیشتر است. زمانی که بازار روندی صعودی دارد، با اتصال کف‌های موجود به هم‌دیگر، خطی به وجود می‌آید که خط روند صعودی نام دارد.

بازار رونددار نزولی چیست؟

اما زمانی که شرایطی برعکس حالت قبلی باشد، بازار روندی نزولی به خود می‌گیرد. یعنی با پیشی گرفتن عرضه بر تقاضا، کف‌ها و سقف‌ها در قیمت‌های پایین‌تری ایجاد می‌شوند. به این ترتیب روند نزولی بر بازار حکم‌فرما می‌شود. قدرت فروشندگان در این روندها بیشتر از خریداران است. با اتصال سقف‌های بازار رونددار نزولی، خطی به دست می‌آید که خط روند نزولی نام دارد.

ارتباط میان خط روند و تایم فریم

روندها را می‌توان در بازه‌های زمانی کوچک ترسیم کرد. اما این روندها خود قسمتی از یک روند دیگر در تایم‌ فریم‌های بالاتر هستند. مثلا یک روند نزولی در تایم فریم ساعتی، ممکن است یک اصلاح کوچک از یک روند صعودی در تایم فریم روزانه باشد. اما بر چه اساسی باید تایم فریم‌ها را انتخاب کرد؟ در واقع شخص سرمایه‌گذار با توجه به استراتژی معاملاتی خود، باید بهترین بازه زمانی ممکن را برای تشخیص و ترسیم روند بازار در نظر بگیرد.

اعتبار خط روندی که ترسیم شده است، در گرو دو عامل است. یکی از این عوامل شیب خط روند است. عامل دوم هم تعداد دفعاتی است که نمودار قیمت با خط روند برخورد می‌کند. هر چه میزان شیب خط روند کمتر باشد، این خط اعتبار بیشتری دارد. در سمت دیگر، تعداد برخوردهای نمودار به خط روند، نشان‌دهنده اعتبار و اعتماد بیشتر است؛ یعنی برخورد بیشتر مساوی است با اعتبار بیشتر.

بازار رنج یا خنثی چیست؟

برای درک تفاوت میان بازار رنج و رونددار، باید معنی بازار رنج را نیز بدانیم. در بازارهایی که خنثی هستند، عرضه و تقاضا فشار یکسانی دارند. به همین دلیل نمودار سهام در این بازارها، مدام در میان یک محدوده قیمت مشخص در حرکت است. بدیهی است که قدرت خریداران و فروشندگان نیز در این بازارها با هم برابر است. کانال در رنج خنثی با ترسیم دو خط افقی که کف‌ها و سقف‌ها را به هم متصل می‌کند، مشخص می‌شود. پس تشخیص بازار رنج با ترسیم این کانال ممکن خواهد بود.

در بازارهای رنج و نوسانی، قیمت هیچ سمت و سوی مشخصی ندارد. در این حالت، بازار در بلندمدت نه به سمت بالا و نه به سمت پایین حرکت نمی‌کند. بلکه تنها در بازه میان دو خط افقی و در محدوده نوسان‌های مشخصی حرکت خواهد کرد. 

تفسیر بازار رنج

حال که با بازار رنج و رونددار آشنا شدیم، می‌خواهیم بدانیم معنای بازار رنج چه اطلاعاتی را می‌تواند بازگو کند. این شرایط شک و تردید را در بازار نشان می‌دهد. در چنین موقعیتی، هنوز نقدینگی برای شروع یک حرکت پرقدرت به بازار تزریق نشده است. همچنین اخباری که در بازار به گوش می‌رسد متضاد و مبهم است و سهام‌داران سردرگم هستند. یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های میان بازار رنج و رونددار این است که حجم معاملات در بازارهای رنج کمتر است.

در بازار رنج شرایط به گونه‌ای است که باید به سودهای کم در محدوده ۱۰ تا ۲۰ درصد قانع بود. زمانی‌که شاهد بازار رنج هستیم، چنان‌چه معامله‌گر در پی سودهای بزرگ باشد، سودهای کوچک را نیز از دست خواهد داد. نکته دیگری که در این بازارها حائزاهمیت است، این است که باید حد ضرر خود را در بازار رنج بزرگ‌تر از بازارهای رونددار در نظر بگیرید. بهتر است در بازارهای خنثی، حد ضرر کمی پایین‌تر از کف محدوده رنج باشد.

درست است که در بازارهای خنثی، سقف‌ها و کف‌ها از نظم خاصی تبعیت نمی‌کنند، اما دو حالت ویژه در چنین بازاری وجود دارد. در این حالات، قله‌ها و دره‌ها نظم مشخصی دارند که در قالب الگوهای اصلاحی می‌توان آن‌ها را بررسی کرد. این الگوها، الگوهای اصلاحی مثلث و کانال افقی (مستطیل) نام دارند.

معمولا در انتهای یک حرکت رونددار چنین الگوهایی آغاز می‌شوند. در نهایت یک حرکت پرشتاب دیگر به وجود می‌آید. به بیان دیگر، این الگوها نشان می‌دهند که بازار در میان دو حرکت رونددار استراحت می‌کند.

معامله در بازارهای رنج چگونه است؟

نکته مهم دیگری، شرایط معامله در بازار رنج است. زمانی که بازار در محدوده رنج حرکت می‌کند، معامله‌گرها آسیب‌ها و زیان‌های فراوانی می‌بینند. این افراد ممکن است در پی از دست دادن سودهایی که در روند به دست‌ آورده‌اند، خشمگین و عصبانی شوند. یعنی توقف بازار موجب ایجاد حرکات نوسانی می‌شود و این مسئله معامله‌گران را متضرر خواهد کرد.

البته گمان نکنید که بازار رنج به درد ترید نمی‌خورد. برخی از بازارهای رنج برای معامله مناسب هستند و می‌توان در آن‌ها معامله کرد. شما به عنوان معامله‌گر باید بدانید که در کدام بازار معامله کنید و در کدام بازار هیچ اقدامی انجام ندهید. بازار رنج و رونددار هر دو می‌توانند شما را به سود برسانند یا متضرر کنند. تمام این مسئله به عملکرد و تحلیل شما از شرایط بازار بستگی دارد. در ادامه چهار نکته مهم را در این خصوص بیان می‌کنیم.

بررسی ارزش معامله بازار

اولین گام این است که ارزش معامله را در بازار فعلی مشخص کنید. زمانی که بازار رنج محدوده‌ای نسبتا بزرگ داشته باشد، می‌توان در آن معامله کرد. یعنی زمانی که کانال ترسیم می‌شود و فاصله میان سطح حمایت و مقاومت در محدوده مناسبی باشد، می‌توان دست به معامله زد.

ابتدا تایم‌ فریم روزانه را انتخاب کنید. سپس زوم چارت را کمی کمتر کنید تا بتوانید نمای کلی بازار را بهتر ببینید. اکنون می‌توانید رفتار بازار را متوجه شوید. اگر بازار به شکلی مشخص در حال صعود یا نزول باشد، این مسئله نشان‌دهنده بازار رونددار است. در غیر این‌صورت شما با یک بازار رنج روبه‌رو هستید.

پس از آن، باید ببینید که آیا بازار در یک محدوده قیمت مشخص حرکت می‌کند یا در حال نوسان در قیمتی نامشخص است. حرکت بازار در محدوده مشخص به این معناست که می‌توان در این بازار معامله کرد. پس چه در بازار رنج و چه در بازار رونددار نخستین کار بررسی ارزش معامله در شرایط حاکم بر بازار است.

در این تصویر می‌توانید فاصله مناسبی را که میان سطوح حمایت و مقاومت وجود دارد ببینید. نقاط برخورد نیز در این تصویر مشخص است. با توجه به سطوح حمایت و مقاومت می‌توانید وارد سهم شوید. در این نمودار، نسبت ریسک به ریوارد نیز به شکل مطلوبی وجود دارد.

بررسی نوسانی بودن بازار

به محض این‌که متوجه شدید بازار نوسانی است، دور معامله کردن را خط بکشید. بازار نوسانی خود یکی دیگر از حالات بازار رنج است. در چنین شرایطی فاصله میان سطوح حمایت و مقاومت آن‌قدر نیست که نسبت ریسک به ریوارد مطلوبی را به دست دهد. مجددا تایم فریم روزانه را انتخاب کنید و کمی نمودار را دورتر کنید تا بتوانید وضعیت را بهتر مشاهده کنید. برای فهم بهتر، به تصویر زیر نگاهی بیندازید:

رنج فشرده قیمت در تصویر بالا به خوبی مشخص است. این بازار نوسانی و فشرده بستر مناسبی برای ترید کردن نیست.

استفاده از پرایس اکشن برای ورود به پوزیشن

اما زمانی که شرایط بازار برای ترید مناسب باشد، پای پرایس اکشن به ماجرا باز می‌شود. با استفاده از استراتژی های پرایس اکشن برای معامله در سطوح حمایت و مقاومت محدوده رنج مورد نظر، می‌توان معامله را انجام داد. اما یکی از بهترین شیوه‌ها برای معامله در این حالت، با تکیه بر روش شکست‌های نامعتبر (Fake Breakout) انجام می‌شود. زمانی که از این شیوه استفاده کردید و سیگنال ورود صادر شد، احتمال موفقیت شما فراوان خواهد بود.

در بیشتر محدوده‌های رنج بازار، دست‌کم یک سیگنال با استفاده از Fake Breakout ایجاد می‌شود که سیگنالی قوی به حساب می‌آید. به این ترتیب بازار در جهتی معکوس حرکت خواهد کرد و به سمت دیگر محدوده رنج می‌رود.

اکثر معامله‌گران در پی آن هستند تا نقطه ورود خود را با شکسته شدن محدوده رنج مشخص کنند. اما چنین معاملاتی معمولا به ضرر معامله‌گر می‌انجامد. زمانی که شاهد یک شکست معتبر در محدوده رنج بازار هستیم، قیمت حداقل چند روز بیرون از محدوده رنج بسته خواهد شد. پس از آن شاهد یک پولبک خواهیم بود. اگر این پولبک بتواند قیمت را متوقف کند، می‌توان چنین نتیجه گرفت که سطح موردنظر نگه داشته شده است.

این شرایط می‌تواند مهر تاییدی باشد بر شکست محدوده رنج. البته فراموش نکنید که برای پیش‌بینی شکست محدوده رنج، هیچ راهی وجود ندارد. باید منتظر بمانید تا شکست رخ دهد و پس از آن اقدامات مناسب را انجام دهید. تصویر زیر یک نمونه شکست نامعتبر را به خوبی نشان می‌دهد:

در تصویر بالا دو Pinbar مشخص است که بر روی سطح مقاومت شکل گرفته است. این دو پین‌بار موجب شده‌اند که قیمت تا سطح حمایتی در سمت دیگر محدوده رنج افت کند. برای تاییدهای اضافی، بهترین کار آن است که از سیگنال‌های پرایس اکشن (مانند پین‌بار) کمک بگیرید.

تحت هر شرایطی معامله نکنید

زمانی که می‌بینید بازار در یک رنج نوسانی فشرده و کوچک در حرکت است، معامله نکنید. چرا که باید بتوانید در شرایطی که مطلوب به نظر نمی‌رسد، از سرمایه خود حفاظت کنید. این امر آرامش روحی شما را نیز در پی دارد؛ مسئله‌ای که در معامله‌گری باید به آن بسیار توجه کنید.

در چنین شرایطی نگاهی به چارت‌های دیگر داشته باشید. این احتمال وجود دارد که در این چارت‌ها شرایطی مطلوب‌تر وجود داشته باشد و محدوده‌های رنج وسعت مناسبی داشته باشند تا شما بتوانید ترید کنید. مهم‌ترین مسئله آن است که هرگز سعی نکنید چیزی را به بازار تحمیل کنید. این امر تنها موجب زیان شما خواهد شد و هیچ سودی با خود به همراه ندارد.

عملکرد معامله‌گر در بازارهای رنج و خنثی

ما در زندگی روزمره خود همواره و به هر طریقی معاملاتی انجام می‌دهیم. مثلا در خرید مایحتاج روزانه نیز به نوعی معامله می‌کنیم. افراد صبر می‌کنند تا قیمت‌ها کم شود و به کف نزدیک شود. سپس خرید را انجام می‌دهند. در بازار نیز معامله‌گری در شرایط رنج چنین است. باید خریدهای خود را در نزدیکی کف بازار انجام دهید.

در این حالت معمولا خریدها در قیمت‌های منفی و حتی در صف فروش انجام می‌شود. پس از آن زمانی‌که قیمت به سقف محدوده رنج می‌رسد، می‌توانید سهامی را که با قیمت پایین خریداری کرده‌اید، گران‌تر بفروشید. در واقع می‌توان گفت در این بازارها قاعده «خرید در قیمت پایین و فروش در قیمت بالا» حکم‌فرماست.

اما راز موفقیت در بازار رنج چیست؟ در بازار بورس ایران، در شرایطی که قیمت به کف محدوده رنج می‌رسد، شاهد آن هستیم که اخبار و شایعات منفی فراوانی در خصوص سهام شرکت‌ها به گوش می‌رسد. در چنین مواقعی سهم‌ها با صف فروش مواجه می‌شوند. فشار عرضه سنگین خواهد بود و قیمت به کف محدوده رنج می‌رسد. در این مواقع معامله کردن در فشار ترس و اضطراب موجود در بازار کار دشواری است. معامله‌گران نمی‌توانند به آسانی احساسات خود را کنترل کنند.

زمانی که معامله‌گر بتواند خلاف جهت آب شنا کند، می‌تواند موفق شود. یک معامله‌گر حرفه‌ای باید در بازارهای رنج به صف‌های فروش حمله کند. یعنی زمانی که معامله‌گران از ریزش بازار می‌ترسند و نگران از دست دادن سرمایه‌شان هستند، شما می‌توانید خرید کنید. در این شرایط نگران تفاوت میان تحلیل خود و دیگران نباشید. چرا که در بازارهای مالی معمولا اکثر افراد اشتباه می‌کنند! این مسئله هم در بازار رنج و هم در بازار رونددار به وضوح مشخص است.

بر همین اساس زمانی‌که بازار به سقف خود نزدیک می‌شود و تمام معامله‌گران از سودهای به دست آمده رضایت دارند، شما باید بترسید و محافظه‌کار باشید. یعنی باید بتوانید سودهای کوچکی را که تا کنون به دست آورده‌اید، سیو کنید. نمونه این اتفاق‌ها را بارها در بورس ایران شاهده بوده‌ایم. اگر هوشیارانه عمل کنید، می‌توانید از این تجربیات استفاده کنید.

خروج بازار از رنج‌های طولانی‌

پس از بیان مطالب لازم در مورد بازار رنج و رونددار، اکنون می‌خواهیم بدانیم شرایط خروج بازار از رنج‌های طولانی چیست. زمانی که بازار برای مدتی طولانی در محدوده‌های تنگ و فشرده حرکت می‌کند، نهایتا با حرکت به سمت بالا یا پایین از این محدوده خارج خواهد شد. بازار از هر سمتی که خارج شود، در همان جهت حرکتی قدرتمند را شروع می‌کند.

اگر از رنج‌ زدن بازار مدت زیادی گذشته باشد، حرکت عمودی که در پی این اتفاق ایجاد می‌شود، ابعادی بزرگ خواهد داشت. مثلا به تصویر زیر نگاه کنید. می‌توانید ببینید که چگونه بازار مدتی در محدوده رنج در حرکت بوده است. سرانجام این محدوده به سمت بالا شکسته و موجب ایجاد یک حرکت قدرتمند صعودی شده است.

گفتیم که هر چه زمان رنج زدن بازار طولانی‌تر باشد، حرکت بعدی نیز بزرگ‌تر خواهد بود. با چشم خود نیز می‌توانید این مسئله را درک کنید. کافی است طول محدوده رنج را در ذهن خود به میزان ۹۰ درجه بچرخانید تا بتوانید حرکت عمودی قیمت را در گام‌های بعدی مجسم کنید. قیمت یک حرکت عمودی را حداقل به اندازه این چرخش ۹۰ درجه، ثبت خواهد کرد.

جمع‌بندی

تشخیص بازار رنج و رونددار و درک مفاهیم مربوط به آن از جمله مسائلی است که معامله‌گران باید بر آن مسلط باشند. زمانی که قیمت‌ها در یک بازه زمانی در محدوده ثابتی بالا و پایین می‌روند، بازار در شرایط رنج قرار دارد. اما زمانی که شاهد تشکیل کف و سقف‌هایی در قیمت‌های بالاتر یا پایین‌تر هستیم، با بازاری رونددار مواجهیم که می‌تواند صعودی یا نزولی باشد.

برخلاف تصور برخی از معامله‌گران که می‌گویند در بازار رنج نمی‌توان معامله کرد، باید گفت این بازار نیز می‌تواند مانند بازارهای رونددار موجب سودآفرینی شود. اما معامله‌گر باید بتواند شرایط را به درستی تشخیص دهد تا متضرر نشود. اگر از رنج‌ زدن بازار مدت زیادی گذشته باشد، حرکت عمودی که در پی این اتفاق ایجاد می‌شود، ابعادی بزرگ خواهد داشت. در چنین شرایطی کافی است طول محدوده رنج را در ذهن خود به میزان ۹۰ درجه بچرخانید تا به میزان حرکت عمودی قیمت در گام‌های بعدی پی ببرید.