مهم‌ترین بانک‌های مرکزی جهان کدام‌اند؟ بررسی ساختار و ویژگی‌های تاثیرگذارترین بانک‌های مرکزی جهان
بانک‌ها مهم‌ترین موسسات مالی یک کشور به شمار می‌روند. بانک مرکزی در هر کشور نقشی پررنگ و موثر در اقتصاد آن جامعه ایفا می‌کند. از جمله وظایف این نهادهای مالی، می‌توان به سیاست‌گذاری‌های پولی و مالی و چاپ اسکناس اشاره کرد. البته وظایف این نهاد بیش از این موارد است. با همین مقدمه کوتاه قصد داریم در این مطلب، به معرفی بهترین و مهم‌ترین بانک‌های مرکزی جهان بپردازیم. اما در ابتدا اشاره‌ای مختصر به چیستی بانک مرکزی و وظایف آن داریم.
- بانک مرکزی چه نهادی است؟
- اهمیت آشنایی با مهم‌ترین بانک‌های مرکزی جهان چیست؟
- مهم‌ترین بانک‌های مرکزی جهان کدام‌اند؟
- جمع‌بندی
بانک مرکزی چه نهادی است؟
در هر کشور یا منطقه جغرافیایی، نهادی مرکزی وجود دارد که وظیفه آن نظارت بر سیاست‌های اقتصادی و پولی است. این نهاد هم‌چنین موظف است از ثبات سیستم مالی نیز اطمینان حاصل کند. این نهاد بانک مرکزی نامیده می‌شود که بر خلاف سایر موسسات و بانک‌های تجاری، نه بازارمحور است و نه به دنبال رقابت با سایر بانک‌ها و موسسات.
عمده تمرکز و هدف بانک مرکزی روی نرخ تورم است که در تحرکات قیمت کالاها و خدمات نمود پیدا می‌کند. بانک‌های مرکزی تورم را متناسب با نرخ بهره حفظ می‌کنند. زمانی که تورم از نرخ تعیین‌شده فراتر رود، بانک مرکزی با افزایش نرخ بهره به کاهش رشد تورم کمک می‌کند. در سمت مقابل زمانی که تورم کمتر از محدوده تعیین‌شده باشد، این بانک با کاهش نرخ بهره افزایش رشد نرخ تورم را در دستور کار قرار می‌دهد. بیشتر بانک‌های مرکزی جهان، نهادهایی مستقل هستند که وظیفه پاسخ‌دهی به دولت و عموم مردم بر دوش آنان است.
مهم‌ترین وظایف بانک مرکزی
بانک مرکزی در هر کشور به سیاست‌گذاری‌های مختلفی مشغول است. این نهاد جریان‌های پولی و مالی را به سمت عرصه تولید هدایت می‌کند. به این ترتیب شاهد افزایش رونق تولید، اشتغال و کسب‌وکار خواهیم بود. بانک مرکزی هم‌چنین نهادی ناظر است که بررسی صحت اجرای سیاست‌های مالی در هر منطقه را به عهده دارد.
اما اگر بخواهیم به سایر وظایف این نهاد اشاره کنیم، می‌توانیم موارد زیر را نام ببریم:
- هدایت جریان نقدینگی
- انتشار آمارهای رسمی در مورد نرخ اشتغال و بیکاری
- کنترل تورم
- رشد اقتصادی
- اعلام میزان رشد ناخالص داخلی و ملی
- تنظیم مقررات
- اعطای تسهیلات به موسسات مالی و اعتباری
- فراهم کردن بستر برای سپرده‌گذاری مردم
- اعطای وام و اعتبار با نرخ تنزیل مجدد
تمام این موارد برای رسیدن به یک هدف مشخص انجام می‌شوند و آن چیزی نیست جز رونق و شکوفایی جامعه. البته باید به این مسئله هم توجه کرد که این موارد همیشه هم نتایج مطلوبی به همراه ندارد و در برخی موارد موجب می‌شود عده‌ای بیشتر در فقر فرو روند و عده دیگر به ثروت بیشتری برسند.
اهمیت آشنایی با مهم‌ترین بانک‌های مرکزی جهان چیست؟
حرکت بازار ارز در گرو نرخ بهره است. نرخ بهره است که سرمایه‌گذاران بین‌المللی را مجاب می‌کند که در کشورهای دیگر سرمایه‌گذاری کنند. یعنی اگر سرمایه‌گذاران دریابند که در کشوری دیگر می‌توانند بازدهی بالاتر و مطمئن‌تری به دست آورند، سرمایه خود را به آن کشور منتقل خواهند کرد.
نرخ بهره فزاینده مدت‌هاست که موجب تمرکز سرمایه‌گذاران حرفه‌ای در کشورهای مختلف است. اما سرمایه‌گذارانی هم هستند که نمی‌دانند مسئله‌ای که مهم است ارزش مطلق نرخ بهره نیست. بلکه سرمایه‌گذاری در بستری که در آینده نرخ بهره بیشتری را به خود اختصاص خواهد داد بیشتر اهمیت دارد. به همین دلیل است که بهتر است معامله‌گران با سیاست‌های مهم‌ترین و بهترین بانک‌های مرکزی جهان آشنا شوند چراکه این نهادها نرخ بهره را تعیین می‌کنند. به این ترتیب خواهند توانست سرمایه‌گذاری مطلوب‌تر و کارآمدتری را انجام دهند.
در این بخش قصد داریم به بهترین و مهم‌ترین بانک‌های مرکزی جهان اشاره‌ای داشته باشیم. در این بررسی گریزی به ساختار و سیاست‌های هر کدام از این نهادها نیز خواهیم زد.
مهم‌ترین بانک‌های مرکزی جهان کدام‌اند؟
در ادامه فهرستی از مهم‌ترین و موثرترین بانک‌های مرکزی جهان را با هم مرور می‌کنیم.
بانک مرکزی ایالات متحده یا فدرال رزرو (U.S. Federal Reserve System)
این بانک که معمولا با نام Fed شناخته می‌شود، بانک مرکزی ایالات متحده آمریکا است. این بانک احتمالا می‌تواند تاثیرگذارترین بانک مرکزی در دنیا لقب بگیرد. از آن‌جا که تقریبا در ۹۰ درصد معاملات ارزی دنیا از دلار آمریکا استفاده می‌شود، نفوذ این بانک به اندازه‌ای است که بر ارزش‌گذاری بسیاری از ارزها اثر قابل توجهی دارد.
بانک فدرال آمریکا مسئولیت دارد که از عملکرد موثر اقتصاد اطمینان حاصل کند و هم‌زمان بهترین منافع عمومی را نیز مدنظر داشته باشد. بانک مرکزی آمریکا این کار را از طریق پنج اقدام اساسی انجام می‌دهد. این اقدامات موجب تقویت سیاست‌های پولی، ثبات مالی، سلامت موسسات مالی، امنیت پرداخت‌ها و سیستم‌های تسویه حساب و هم‌چنین حمایت از مصرف‌کننده می‌شوند. این بانک بیشترین میزان ذخایر طلا را در میان بانک‌های مرکزی کشورهای جهان در اختیار دارد.
بانک مرکزی اروپا (European Central Bank)
بانک مرکزی اروپا (ECB) یکی از مهم‌ترین بانک‌های مرکزی جهان است که در سال ۱۹۹۹ تاسیس شد. شورای سیاست‌گذار بانک مرکزی اروپا گروهی متشکل از شش عضو هیئت اجرایی این بانک است. هم‌چنین سیاست‌گذاران تمام بانک‌های مرکزی از ۱۹ کشور منطقه یورو نیز در این شورا عضو هستند. این شورا وظیفه تغییر سیاست‌های پولی را به عهده دارد.
ECB به عنوان یک بانک مرکزی همواره پس از تصمیم در تغییر نرخ بهره، به صورت عمومی اطلاعیه‌ای را از طریق مطبوعات و جراید منتشر می‌کند تا همگان مطلع شوند که در آینده‌ای نزدیک قرار است اتفاقاتی رخ دهد.
ثبات قیمت و رشد پایدار از جمله مهم‌ترین مسئولیت‌های این بانک است. این بانک برخلاف بانک فدرال آمریکا، در تلاش است تا رشد سالانه قیمت مصرف‌کننده را زیر رقم دو درصد نگه دارد. بانک مرکزی اروپا به عنوان یک اقتصاد وابسته به صادرات در پی آن است که از افزایش بیش از اندازه قدرت در پول خود جلوگیری کند. چرا که این مسئله عاملی خطرناک برای بازار صادرات اروپا محسوب می‌شود.
شورای این بانک دو هفته یک‌بار نشستی را برگزار می‌کند اما تصمیمات مربوط به سیاست‌گذاری‌ها عموما در نشست‌هایی انجام می‌شود که با همراهی کنفرانس‌های مطبوعاتی برگزار می‌شود. این جلسات ۱۱ بار در سال برگزار می‌شوند.
موافقان و مخالفان
این بانک منتقدان و موافقانی دارد که هر یک دلایلی را برای اظهارات خود بیان می‌کنند. موافقان معتقدند که وجود چنین نهادی به منظور کنترل حرکتی آرام و روان برای کشورهای منطقه یورو ضروری است. آن‌ها هم‌چنین می‌گویند که این نهاد با پیاده‌سازی سیاست‌های پولی به اتحادیه اروپا کمک می‌کند تا به یک بازار واحد دست پیدا کند.
در سمت مقابل مخالفان این بانک می گویند در کشورهایی که الگوهای رشد و پیشرفت آن‌ها با هم متفاوت است، جایی برای ایجاد و حفظ واحد پولی یکسان وجود ندارد. یعنی وجود شرایط متفاوت اجازه چنین امکانی را نمی‌دهد. منتقدان هم‌چنین از عدم استقلال این سازمان به دلیل سلطه اعضای پرنفوذ آن گله‌مند هستند.
بانک انگلستان (Bank of England)
بانک انگلستان (BOE) یک بانک عمومی است که گزارش‌های خود را از طریق پارلمان بریتانیا به مردم این کشور منتقل می‌کند. این بانک که از بهترین و مهم‌ترین بانک‌های مرکزی جهان است، در سال ۱۶۹۴ تاسیس شد که این امر نشان‌گر قدمت آن است. از این بانک معمولا به عنوان یکی از اثرگذارترین بانک‌های مرکزی در سراسر دنیا یاد می‌شود.
وظیقه این بانک حفظ ثبات سیستم پولی و مالی است. BOE به منظور دستیابی به این مهم، نرخ تورم دو درصدی را در دستور کار قرار داده است. با فراتر رفتن قیمت‌ها از این سطح، بانک مرکزی در پی مهار تورم خواهد بود. در سمت مقابل پایین‌تر بودن قیمت‌ها از این سطح تلاش‌های بانک مرکزی را برای افزایش نرخ تورم به دنبال خواهد داشت.
این بانک موارد زیر را تضمین می‌کند:
- سلامت موسسات مالی کشور
- امنیت ارز انگلستان
- عاری بودن سیستم مالی این کشور از ریسک غیرضروری
کمیته سیاست پولی بانک مرکزی انگلستان گروهی متشکل از ۹ عضو است که شامل رئیس، سه قائم‌مقام رئیس، یک اقتصاددان ارشد و چهار کارشناس خارجی است. این کمیته به منظور اعلام سیاست‌های مصوب خود، هشت بار در طول سال اقدام به تشکیل جلسه می‌کند.
بانک ژاپن (Bank of Japan)
بانک ژاپن (BOJ) در سال ۱۸۸۲ با هدف حفظ ثبات قیمت و سیستم مالی این کشور تاسیس شد. این مسئله موجب می‌شود که تمرکز اصلی این بانک بر نرخ تورم باشد. از آن جا که کشور ژاپن بسیار به صادرات وابسته است، بانک مرکزی این کشور حتی نسبت به بانک مرکزی اروپا هم تلاش بیشتری می‌کند تا از افزایش بیش‌ازحد قدرت پول خود جلوگیری کند.
کمیته سیاست پولی این بانک متشکل از رئیس بانک مرکزی ژاپن، دو قائم‌مقام دولتی و شش عضو دیگر است. بانک مرکزی ژاپن با این ویژگی در میان عموم مردم شناخته می‌شود که با ورود به بازار آزاد، ارزش ین را به صورت خودخواسته در برابر دلار و یورو تضعیف می‌کند.
بانک مرکزی ژاپن اگر در خصوص نوسانات قیمت و قدرت بیش از اندازه ارز این کشور احساس نگرانی کند، این مسئله را با صراحت و به صورت علنی ابزار می‌کند. کمیته این بانک هشت مرتبه در طول یک سال جلسه برگزار می‌کنند.
بانک ملی سوئیس (Swiss National Bank)
یکی دیگر از بهترین و مهم‌ترین بانک‌های مرکزی جهان، بانک ملی سوئیس (SNB) است. این بانک یک نهاد مستقل است که وظیفه آن نظارت بر سیاست‌های پولی کشور است. هدف اصلی این بانک حفظ ثبات در قیمت و هم‌چنین نظارت بر اوضاع اقتصادی کشور است. این بانک دو دفتر در شهرهای برن و زوریخ دارد.
سوئیس نیز هم‌چون منطقه یورو و ژاپن، اقتصادی وابسته به صادرات دارد. این مسئله موجب می‌شود که بانک ملی این کشور علاقه‌ای به قدرت‌مندی بیش از حد ارز خود نداشته باشد. از همین رو این بانک در خصوص افزایش نرخ بهره دیدگاهی محافظه‌کارانه را اتخاذ می‌کند.
این بانک از یک کمیته سه‌نفره تشکیل شده است که در خصوص نرخ بهره تصمیم‌گیری می‌کنند. بر خلاف بیشتر بانک‌های مرکزی در سراسر جهان، بانک ملی سوئیس یک محدوده را برای نرخ بهره مشخص می‌کند، نه یک نرخ خاص و ثابت. اعضای این کمیته هر سال چهار بار در نشستی حاضر می‌شوند تا مطمئن شوند بانک ملی به وظایف و تعهدات خود عمل می‌کند.
بانک کانادا (Bank of Canada)
بانک مرکزی کانادا یا همان بانک کانادا (BOC) وظیفه دارد تا از ثبات در سیستم مالی و اقتصادی کانادا اطمینان حاصل کند.
بانک کانادا ثبات را با عمل به اقدامات زیر به وجود می‌آورد:
- وضع و تصویب سیاست‌های پولی
- نظارت بر سیستم مالی
- حفظ ارزش و عرضه ارز کانادا
- مدیریت بدهی‌های عمومی
هدف این بانک نگه داشتن نرخ تورم در محدوده یک تا سه درصدی و به طور مطلوب دو درصدی است. بانک مرکزی کانادا این وظیفه مهم را از سال ۱۹۹۸ تا کنون به خوبی انجام داده است. تصمیمات مربوط به سیاست‌های پولی در این بانک با رای موافق شورای حکومتی گرفته می‌شود. این شورا از رئیس بانک مرکزی، معاون ارشد و چهار معاون دولتی تشکیل می‌شود. شورای اجرایی که اعضای آن شامل اعضای شورای حاکم و هم‌چنین مدیر عامل است، در خصوص مشخص کردن مسیر استراتژیک بانک تصمیم‌گیری می‌کنند. این شورا هشت مرتبه در سال تشکیل جلسه می‌دهد.
بانک رزرو استرالیا (Reserve Bank of Australia)
قانون بانکی ذخیره کشور استرالیا در سال ۱۹۵۹ وظایف بانک رزرو استرالیا (RBA) را تعیین کرده است. از جمله وظایف این بانک می‌توان به اطمینان از ثبات پولی کشور استرالیا، حفظ اشتغال کامل و هم‌چنین رونق و شکوفایی اقتصادی و رفاه مردم نام برد.
کمیته سیاست‌های پولی بانک رزرو استرالیا از رئیس کل بانک مرکزی، معاون وی و هم‌چنین دبیر خزانه‌داری و شش عوض مستقل دیگر تشکیل می‌شود. انتخاب این افراد به عهده دولت فدرال است.
هدف تورمی این بانک بین دو تا سه درصد در سال است. اعضای این کمیته ۱۱ مرتبه در سال (معمولا در اولین سه‌شنبه هر ماه به جز ماه ژانویه) با هم دیدار می‌کنند.
بانک رزرو نیوزلند (Reserve Bank of New Zealand)
بانک رزرو نیوزلند (RBNZ) وظیفه نظارت بر اقتصاد و سیاست‌های پولی نیوزلند را به عهده دارد. هم‌چنین حفظ سطوح پایدار اشتغال و ارتقای سیستم مالی سالم نیز از جمله دیگر وظایف این بانک است.
هدف نرخ تورم این کشور یک تا سه درصد است که از سال ۲۰۰۰ برقرار است. اما هدف اصلی، حفظ نرخ میان‌مدت ۱.۵ درصدی است که در پایان سال ۲۰۱۸ تصویب شد. عدم تحقق این هدف، احتمالا برکناری رئیس بانک رزرو نیوزلند را به دنبال خواهد داشت.
برخلاف سایر بانک‌های مرکزی که یک کمیته در خصوص سیاست‌های پولی تصمیم‌گیری می‌کند، در این کشور رئیس بانک مرکزی است که در نهایت در این مورد تصمیم‌گیری می‌کند. اعضای کمیته این بانک هشت مرتبه در سال با هم دیدار می‌کنند.
بانک فدرال آلمان (German Federal Bank)
یکی دیگر از بهترین و مهم‌ترین بانک‌های مرکزی جهان مربوط به کشور آلمان است. بانک فدرال آلمان (German Federal Bank) با وجود ذخایر طلایی که دارد جزو چند بانک برتر از این لحاظ به شمار می‌رود.
بانک فدرال آلمان با توجه به بزرگی و قدرتی که دارد به عنوان یکی از مهم‌ترین اعضای بانک مرکزی اروپا شناخته می‌شود. این بانک از سال ۱۹۴۸ تا کنون تغییراتی داشته است تا در نهایت به شکل کنونی فعالیت می‌کند.
بانک ایتالیا (Bank of Italy)
بانک ایتالیا (Bank of Italy) در سال ۱۸۹۳ تاسیس شد و اکنون یکی از اعضای بانک مرکزی اروپا به شمار می‌رود. مقر اصلی این بانک در شهر رم ایتالیا واقع است. از این بانک به عنوان بانک دولتی ایتالیا یاد می‌شود.
از جمله مهم‌ترین ويژگی‌های این بانک، ذخایر طلای آن است که نقطه قوت آن محسوب می‌شود. بانک مرکزی ایتالیا معتقد است، طلا گزینه‌ای امن برای سرمایه‌گذاری در شرایطی است که بحران اقتصادی در کشور وجود دارد و می‌توان به کمک آن در برابر نوسانات دلار ایستادگی کرد.
بانک فرانسه (Bank of France)
بانک مرکزی فرانسه که مقر آن در پاریس است در سال ۱۸۰۰ تاسیس شد. این بانک در رفع بحران مالی سال ۱۸۴۸ نقش پررنگی به عهده داشت.
پیاده‌سازی نرخ بهره در بانک‌های مرکزی اروپا یکی از مهم‌ترین مسائلی است که این بانک در آن موثر بوده است. این بانک نیز به لحاظ میزان ذخایر طلا در جایگاه بسیار خوبی قرار دارد.
بانک مرکزی روسیه (Central Bank of Russia)
بانک مرکزی روسیه (Central Bank of Russia) در سال ۱۸۶۰ با عنوان بانک دولتی امپراتوری روسیه تاسیس شد و مقر آن در شهر مسکو است.
عملکرد این بانک در قانون اساسی روسیه (ماده ۷۵) و در قانون ویژه فدرال ذکر شده است. ذخایر طلای بانک مرکزی روسیه به اندازه‌ای است که همیشه از این منظر در رتبه‌های بالایی قرار می‌گیرد.
جمع‌بندی
بانک مرکزی در هر کشور یک نهاد مرکزی است که وظیفه سیاست‌گذاری‌های پولی و مالی و نظارت بر صحت اجرای آن را بر عهده دارد. بانک مرکزی را می‌توان یکی از مهم‌ترین ارکان اقتصاد هر جامعه دانست که وظایف گوناگونی به عهده دارد. از میان وظایف مهم این نهاد می‌توان به کنترل نرخ تورم اشاره کرد که خود از جهات بسیاری بر سایر بخش‌های جامعه اثر می‌گذارد. بانک‌های مرکزی کشورهای مختلف معمولا به منظور اطمینان از کنترل اقتصاد جهانی با هم‌دیگر همکاری می‌کنند. در این مقاله تعدادی از مهم‌ترین و بهترین بانک‌های مرکزی جهان را بررسی کردیم. درست است که این بانک‌ها از اهداف، ساختارها و جداول زمانی مختلفی تبعیت می‌کنند اما در نهایت وظایف آن‌ها مشابه و یکسان است. این مسئله موجب اطمینان مردم از رونق اقتصادی و هم‌چنین نظارت بر سیستم مالی و کنترل ارز کشور خواهد شد.
