سهام در بورس چگونه ارزشگذاری می‌شوند؟
افرادی که تازه وارد بازار بورس می‌شوند، با سردرگمی‌های بسیاری مواجه هستند. آن‌ها بر سر دوراهی یا چندراهی‌های خریدن یا نخریدن سهام مختلف می‌مانند. چیزی که آن‌ها به آن نیاز دارند، تسلط بر شیوه‌های ارزشگذاری سهام در بورس است. ارزشگذاری یا ارزیابی سهام فرآیندی است که طی آن ارزش واقعی سهام تعیین می‌شود. تعیین ارزش یا به اصطلاح قیمت‌گذاری موضوع مهمی است که ارزش دارایی شرکت‌ها را نشان می‌دهد. به این ترتیب با انجام این کار می‌توان تصمیم‌های سرمایه‌گذاری را به آگاهانه‌ترین شکل اتخاذ کرد.
از همین رو در این مطلب ارزشگذاری سهام در بورس و هم‌چنین روش‌های آن را بررسی خواهیم کرد. برای تصمیم‌گیری در خصوص سرمایه‌گذاری اصولی باید ارزشگذاری را به کمک روش‌های معتبر علمی انجام داد. واضح است که نمی‌توان با تکیه بر قیمت‌های بازار دست به معامله زد. نباید فراموش کرد که به دلیل نوسان‌های شدید و غیرواقعی نمی‌توان در مدت‌زمانی کوتاه کشف قیمت سهام را انجام داد. به همین دلیل به روش‌های معتبری برای این کار نیاز داریم.
شیوه‌های ارزشگذاری سهام در بورس
در تعیین ارزش شرکت‌ها و دارایی‌های مختلف می‌توان به طرق مختلفی اقدام کرد. به طور کلی چهار روش زیر از رایج‌ترین شیوه‌های کاربردی در این خصوص به شمار می‌روند:
- ارزیابی سهام با توجه به دارایی‌های شرکت
- ارزیابی سهام با توجه به دیدگاه شرکت نسبت به سودآوری
- ارزیابی سهام با توجه به جریان‌های نقدی تنزیلی
- ارزیابی سهام با توجه به معیارهای مقایسه‌ای
ارزشگذاری سهام در بورس با توجه به دارایی‌های شرکت
یکی از شیوه‌های تعیین ارزش سهام به دست آوردن ارزش شرکت بر اساس دارایی‌های آن است. این روش خود به شش طریق انجام می‌شود که عبارت‌اند از:
- ارزش اسمی سهام
- ارزش دفتری سهام
- ارزش بازار سهام
- ارزش جایگزینی سهام
- ارزش سهام بر مبنای خالص ارزش دارایی‌ها
- ارزش تصفیه‌ای
در ادامه هر یک از این شش مورد را شرح خواهیم داد.
ارزش اسمی سهام
زمانی که شرکتی تاسیس می‌شود ارزشی برای اوراق سهام منتشره خود مشخص می‌کند. از این ارزش با نام ارزش اسمی یاد می‌شود. این ارزش معادل با ارزش واقعی نیست و در واقع قیمتی دیگر را نشان می‌دهد که در اساس‌نامه شرکت نیز ثبت می‌شود. اکنون ارزش اسمی هر برگه سهام عادی در کشور ما معادل ۱۰۰ تومان است. برای به دست آوردن ارزش اسمی سهام هر شرکت، باید سرمایه آن را بر تعداد سهام تقسیم کرد.
در خصوص ارزشگذاری سهام در بورس بر مبنای ارزش اسمی لازم است که به چند نکته توجه شود:
- ارزش بازار و ارزش اسمی سهام با هم تفاوت دارند. هیچ‌گونه ارتباطی میان این دو مفهوم وجود ندارد. چرا که بسیار دیده شده است که سهام یک شرکت در قیمتی چندین برابر ارزش اسمی در بورس یا فرابورس خرید و فروش می‌شود.
- قیمت سهام عادی شرکت‌هایی که قصد دارند افزایش سرمایه را از محل آورده نقدی و مطالبات حال‌شده انجام دهند، باید بالاتر از ارزش اسمی آن‌ها باشد.
- ارزش اسمی اوراق مشارکت و اوراق قرضه با ارزش اسمی سهام عادی متفاوت هستند.
بیشتر بخوانید
ارزش دفتری سهام
هر شرکت سهامی دارایی‌هایی دارد که در ترازنامه آن ثبت می‌شود. برای هر یک از این دارایی‌ها یک عدد به عنوان ارزش دارایی به ثبت رسیده است. در حقیقت این عدد ارزش دفتری دارایی مذکور را نشان می‌دهد. زمانی که می‌خواهند ارزش دفتری سهام یک شرکت را محاسبه کنند، ارزش دفتری دارایی‌های آن شرکت را از بدهی‌هایش کسر می‌کنند. یعنی در واقع میزان بدهی‌ها باید از کل دارایی‌ها کم شود. سپس باید تعداد سهام ممتاز را از عدد به دست آمده کم کنند. نهایتا عدد به‌دست آمده را بر تعداد سهام عادی که از سوی شرکت منتشر شده تقسیم می‌کنند.
در خصوص ارزشگذاری سهام در بورس بر اساس ارزش دفتری لازم است که به چند نکته مهم توجه کنیم:
- ارزش دفتری سهم بر اساس ارزش دارایی‌های ثبت‌شده در ترازنامه مشخص می‌شود. این در حالی است که ارزش بازار بر اساس تحلیل و ارزیابی خریداران و فروشندگان در خصوص شیوه عملیات شرکت و ارزش عرفی دارایی‌های آن صورت می‌گیرد. به همین دلیل است که معمولا میان ارزش دفتری و ارزش بازار سهام تفاوت‌هایی وجود دارد.
- از آن‌جا که دارایی‌های شرکت هر سال مستهلک می‌شوند، طبیعی است که ارزش دفتری آن‌ها نیز سالانه کاهش پیدا می‌کند و دستخوش تغییر می‌شود.
- اگر شرکت به هر دلیلی منحل یا ورشکسته شود، میزان ارزش دفتری به‌روزرسانی‌شده سهام آن برابر با مقداری است که پس از تسویه در اختیار سهام‌داران قرار خواهد گرفت.
ارزش بازار سهام
تعیین ارزش سهام می‌تواند از طریق عرضه و تقاضا انجام شود. به این قیمت ارزش بازار سهام گفته می‌شود.
ارزش جایگزینی سهام
میزان ارزش یک برگه از سهام شرکت با فرض تاسیس شرکت در زمان ارزشگذاری سهام، ارزش جایگزینی نام دارد. در واقع می‌توان چنین گفت که این ارزش نشان‌دهنده هزینه‌هایی است که باید بپردازیم تا یک نمونه کاملا مشابه از دارایی مذکور را بخریم یا تولید کنیم. این مبلغ هزینه‌ای است که معادل به دست آوردن همان دارایی خواهد بود. یعنی اگر بخواهیم یک شرکت دیگر را با خصوصیات مشابه شرکت مذکور تاسیس کنیم باید به ازای هر برگه سهام آن، هزینه‌ای به اندازه ارزش جایگزینی سهام بپردازیم.
ارزش سهام بر اساس خالص ارزش دارایی‌ها
خالص ارزش دارایی‌های شرکت یا همان NAV میزان ارزش کل دارایی‌های شرکت را پس از کسر بدهی‌ها نشان می‌دهد. در این شیوه ارزشگذاری سهام در بورس ابتدا ارزش روز دارایی‌ها را محاسبه می‌کنند. سپس آن را از بدهی‌ها کسر می‌کنند و نهایتا تعداد سهام ممتاز را نیز از عدد حاصل کم می‌کنند. سپس نتیجه را بر تعداد سهام منتشرشده از جانب شرکت تقسیم می‌کنند.
ارزش تصفیه‌ای
بررسی ارزش تصفیه موازنه حساب‌های شرکت و هم‌چنین پرداخت حقوق صاحبان سهام دو فاکتور مهم در تعیین ارزش سهام بر مبنای ارزش تصفیه‌ای است. به عبارت دیگر، پس از فروش دارایی‌های شرکت، تمام بدهی‌ها پرداخت می‌شود و پس از این کار ارزش هر یک واحد از سهام تعیین می‌شود. هدف ما از انجام این کار آن است که بدانیم در صورت انحلال شرکت و تبدیل دارایی‌های آن به وجوه نقد، میزان ارزش شرکت چقدر خواهد بود.
مبلغی که از این طریق به دست می‌آید میان سهام‌داران و مالکان شرکت تقسیم می‌شود. اما اگر میزان بدهی‌های شرکت از وجوه نقدی بیشتر یا مساوی با آن باشد، ارزش انحلال یا تسویه عددی میان صفر و مقادیر منفی خواهد بود. این امر به معنای آن است که هیچ مبلغی به سهام‌داران تعلق نخواهد گرفت.
در این روش ارزشگذاری سهام در بورس، فرض اولیه آن است که شرکت در حال فروپاشی باشد. به این ترتیب شرکت پس از فروش دارایی‌های خود ابتدا باید بدهی بستانکاران را پرداخت کند. نهایتا آنچه باقی می‌ماند در اختیار سهام‌داران قرار خواهد گرفت. پس مبنای این روش، انحلال و اتمام عمر شرکت است.
ارزشگذاری سهام در بورس بر مبنای دیدگاه شرکت به سودآوری
این روش نیز خود به دو شکل قابل انجام است. یکی با توجه به ارزش ذاتی سهام و دیگری به کمک محاسبه نسبت P/E.
ارزش ذاتی سهام
در این شیوه، به قیمت عوامل موثر بر ارزش سهام توجه می‌کنیم. این قیمت با قیمت روز بازار متفاوت است. به طور کلی می‌توان گفت زمانی که ارزش ذاتی یک دارایی را محاسبه می‌کنیم در حقیقت قصد داریم آن را با قیمت بازار مقایسه کنیم.
اما ارزش ذاتی سهام چیست؟ این ارزش بیان‌گر ارزش واقعی یک شرکت یا دارایی است. در محاسبه این مقدار باید کسب‌وکار را از تمام زوایا بررسی کنیم. یعنی باید به عواملی نظیر صورت‌های مالی، پتانسیل رشد شرکت و هم‌چنین دارایی‌های مشهود و نامشهود توجه کنیم. آنچه که می‌تواند ارزش ذاتی سهام را تعیین کند، ارزش فعلی جریان‌های نقدی است که یک شرکت در آینده می‌تواند برای سرمایه‌گذارانش آن را ایجاد کند. برای آنکه مفهوم ارزش ذاتی را بیشتر درک کنید و عوامل تاثیرگذار بر آن دقیق‌تر آشنا شوید، می‌توانید مقاله «ارزش ذاتی سهام چطور تشخیص داده می شود؟» را مطالعه کنید.
به این ترتیب مشخص است که سودآوری مورد انتظار شرکت در آینده، یکی از مهم‌ترین مسائلی است که در تعیین ارزش سهام موثر است. به عبارتی می‌توان گفت ارزش ذاتی سهام بر اساس منافعی مشخص می‌شود که انتظار می‌رود در آینده به دست آید. برای این‌که ارزش ذاتی سهام را محاسبه کنیم، می‌توانیم به شیوه‌های مختلفی عمل کنیم. یکی از متداول‌ترین روش‌ها، جریان‌های نقدی آتی سهام است.
ارزشگذاری سهام در بورس بر اساس نسبت P/E
با توجه به میزان P/E می‌توان سهام شرکت‌ها را ارزشگذاری کرد. این معیار نشان می‌دهد که نسبت قیمت یک سهم به پیش‌بینی سود آن چقدر است. این سود را می‌توان با سودی مانند سود بانکی یا سود اوراق مشارکت که میزان ریسک در آن‌ها در کمترین اندازه است، مقایسه کرد.
بیشتر بخوانید
ارزشگذاری قیمت سهام در بورس بر اساس جریان‌های نقدی تنزیلی
یکی دیگر از شیوه‌های ارزشگذاری سهام با توجه به جریان‌های نقدی تنزیل شده انجام می‌شود. این شیوه به دنبال تعیین جذابیت یک فرصت سرمایه‌گذاری برای سرمایه‌گذاران است. در حقیقت تنزیل روشی است برای بروز کردن ارزش پولی که در آینده قابل دریافت است. برای تحلیل و بررسی جریان‌های نقدی تنزیلی به تخمین جریان‌های نقدی آزاد آتی و تنزیل آن‌ها توجه می‌شود. به این ترتیب می‌توان ارزش فعلی دارایی را به دست آورد.
این امر می‌توانند تعیین‌کننده میزان پتانسیل یک فرصت معاملاتی و سرمایه‌گذاری باشد. زمانی که ارزش به‌دست‌آمده بر مبنای جریان نقدی تنزیل‌یافته، از هزینه‌های فعلی سرمایه‌گذاری بیشتر باشد، می‌توان این فرصت را یک موقعیت خوب برای سرمایه‌گذاری تلقی کرد. در این روش، از ۱۰ شیوه ارزشگذاری استفاده می‌شود که به شرح زیر هستند.
- تنزیل جریان‌های نقدی آزاد به کمک محاسبه میانگین موزون هزینه سرمایه
- ارزش کنونی تعدیلی
- میزان سود اقتصادی تنزیلی بر اساس نرخ بازده موردانتظار سهام‌داران
- ارزش افزوده اقتصادی تنزیلی بر اساس میانگین موزون هزینه سرمایه
- جریان‌های نقدی حقوق صاحبان سهام که با کمک نرخ بازدهی موردانتظار دارایی‌ها تنزیل شده است.
- جریان‌های نقدی سرمایه که به کمک محاسبه میانگین موزون هزینه سرمایه پیش از مالیات تنزیل می‌شود.
- جریان‌های نقدی آزاد شرکت که توسط ریسک تعدیل و با کمک نرخ بازدهی موردانتظار دارایی‌ها تنزیل شده است.
- جریان‌های نقدی حقوق صاحبان سهام شرکت که توسط ریسک تعدیل و با کمک نرخ بازدهی موردانتظار دارایی‌ها تنزیل شده است.
- جریان‌های نقدی آزاد شرکت که بر اساس نرخ بهره بدون ریسک تعدیل و تنزیل شده است.
- جریان‌های نقدی حقوق صاحبان سهام شرکت که بر اساس نرخ بهره بدون ریسک تعدیل و تنزیل شده است.
ارزشگذاری سهام در بورس بر اساس معیارهای مقایسه‌ای
در شیوه‌ها و متدهای مقایسه‌ای ضرایب قیمتی و بنگاهی مورد توجه قرار می‌گیرند. از این رو این شیوه‌ها، به روش‌های تحلیل ضرایب و ضرایب ارزشگذاری نیز معروف‌اند. زمانی که به‌کارگیری شیوه‌های دیگر به هر دلیل مشکل باشد، به این روش روی می‌آورند. اگر بخواهیم ضریب یا نسبت را تعریف کنیم، می‌توانیم چنین بگوییم که این عوامل، شاخص‌هایی هستند که در ارزشگذاری بر روی سهام مورد استفاده قرار می‌گیرند.
ضرایب قیمتی را از طریق تقسیم کردن ارزش بازار سهام بر یک کمیت بنیادی از ارزش شرکت به دست می‌آورند. هم‌چنین ضرایب ارزش بنگاه نیز نشان‌دهنده ارزش بازار بنگاه (و نه تنها حقوق صاحبان سهام) بر مبنای یک معیار بنیادی از ارزش شرکت است.
ایده اساسی و اصلی به‌کارگیری ضرایب قیمتی و تعیین ارزش سهام، تعیین سود خالص دارایی است. یعنی سرمایه‌گذاران می‌خواهند بدانند که میزان دارایی خالص چقدر است و جریان‌های نقدی آن به چه میزان است. ضرایب ارزش بنگاه نیز بر همین اساس چنین نقشی را ایفا می‌کند. یعنی استفاده از این ضرایب برای سنجش و به دست آوردن ارزش بازار کل بنگاه، بر مبنای سود عملیاتی، فروش، جریان نقد عملیاتی و دیگر معیارهاست.
ارزیابی سهام از طریق مقایسه چگونه انجام می‌شود؟
در این شیوه فرض تحلیل‌گران آن است که یک نسبت را می‌توان به شکلی عقلانی به شرکت‌های مختلف فعال در یک حوزه و صنعت خاص تعمیم داد. بر این اساس زمانی که شرکت‌ها به هم شباهت دارند، می‌توان ارزش یکی ر ا در نظر گرفت و به کمک مقایسه، ارزش شرکت دیگر را به دست آورد.
به کمک رویکرد ارزشگذاری مقایسه‌ای می‌توان شمار زیادی از خصوصیات عملیاتی و مالی شرکت را به کمک تنها یک عدد نشان داد. این کمیت می‌تواند در شاخص‌های مالی شرکت ضرب شود و ارزش سهام آن را در اختیار سرمایه‌گذاران قرار دهد. در شیوه‌های ارزشگذاری مقایسه‌ای معمولا ضرایب صنعت مربوط به حوزه فعالیت شرکت به طور کلی در نظر گرفته می‌شود و ملاک صرفا یک شرکت مشخص نیست.
به این ترتیب ابتدا باید شرکت‌هایی که به لحاظ فعالیت در یک صنعت با یک‌دیگر تشابه دارند، شناسایی شوند. سپس ارزش بازار هر یک از این شرکت‌ها محاسبه خواهد شد. نهایتا ضرایب موردنظر آن‌ها به دست می‌آید. سپس این ضرایب به کمک یک شاخص کلیدی مانند میانگین استانداردسازی می‌شوند. این معیار استانداردشده در کمیت مورد بررسی در شرکت (که می‌تواند ارزش سهام یا بنگاه باشد) ضرب می‌شود و نهایتا ارزش مدنظر به دست خواهد آمد.
در شیوه ارزشگذاری قیاسی استفاده از دو رویکرد زیر رایج است:
- توجه به داده‌های تاریخی که منجر به ایجاد ضرایب پس‌رو می‌شوند.
- بهره‌گیری از داده‌های پیش‌بینی‌شده در آینده که حاصل آن ضرایب پیش‌رو خواهد بود.
جمع‌بندی
قیمت سهام با آنچه در تابلوی هر نماد در بورس می‌بینید متفاوت است. ارزشگذاری و قیمت‌گذاری سهام شرکت‌های بورسی از طریق روش‌های گوناگونی انجام می‌شود که آشنایی با آن‌ها در تصمیم‌گیری برای سرمایه‌گذاری در سهام شرکت مورد نظر به شما کمک می‌کند.
ارزشگذاری سهام شرکت‌ها می تواند با توجه به دارایی‌های شرکت، دیدگاه شرکت نسبت به سودآوری، جریان‌های نقدی تنزیلی و معیارهای مقایسه‌ای انجام شود. هر یک از این دیدگاه‌های روش‌های قیمت‌گذاری خاصی را شامل می‌شوند که برای پی بردن به ارزش سهم باید به آن‌ها توجه داشت.
