پامپ و دامپ سهام شرکت ها در دوران همه‌گیری؛ تسلا رشد کرد و همان‌جا ماند

وقتی سروکله‌ی کرونا پیدا شد، همه‌مان غافل‌گیر شدیم. اولش فکر می‌کردیم قرار است فقط چند روز را در خانه سپری کنیم تا کمی که اوضاع آرام شد به همان رول عادی برگردیم. اما زمان باز هم به ما فهماند که سخت در اشتباه بودیم. سبک زندگی‌ها تغییر کرد، کسب‌وکارها به سمت رسانه‌های اجتماعی سوق پیدا کردند، مدارس و دوره‌های آموزشی آنلاین برگزار شدند. تمام این تغییرات اتفاق افتاد. حالا که تقریبا واکسیناسیون به صورت سراسری انجام شده و بیماری فروکش کرده است، جهان منتظر است تا ببیند بعد از این چه می‌شود. خیلی از کسب‌وکارها در این دوران ضرر کردند. اما برخی خلاقیت به خرج دادند و اتفاقا ارزش سهام‌شان رشد چشم‌گیری پیدا کرد. شرکت‌هایی مثل زوم، پلوتون و نتفلیکس. اما هر اوجی یک فرود هم دارد. با گذر زمان، بازار متعادل شد و هیجانات فروکش کرد. در نهایت سهام این شرکت‌ها با افت‌های شدید مواجه شدند. این وسط تسلا یک استثنا بود. اما چرا؟ پاسخ این سوال در همین مقاله نهفته است. آنچه در ادامه این مطلب از توان تحلیل می‌خوانید ترجمه‌ای است از مقاله‌ای تحت عنوان Pump and Dump Nature of the Pandemic Economy. Zoom, Peloton, Netflix, and not Tesla به قلم Saygin Celen.

---

اول از همه این شرکت زوم (Zoom) بود که دست به کار شد. بعد نوبت به پلوتون (Peloton) رسید و دست‌آخر هم نتفلیکس (Netflix). مردم شروع کردند به کار کردن از راه دور. در خانه‌های خود ماندند و تجربیات‌شان محدود شد به همان فضای کوچک. این امر تقویت اقتصاد دیجیتالی را رقم زد. واکسیناسیون آغاز شد و مردم در برابر اومیکرون هم واکسینه شدند. در حال حاضر دوران همه‌گیری به پایان رسیده است. همین‌طور دوران رونق کسب‌وکار دیجیتال. اما همه‌ی این‌ها چه اثری روی کسب‌وکارهای دیجیتال می‌گذارد؟ وقتی به نمودار ارزش سهام شرکت‌های تکنولوژی‌محور در دوران همه‌گیری نگاه می‌کنیم، در ذهنمان یک پامپ و دامپ واقعی تداعی می‌شود.

چهاردهمین روز از مارس ۲۰۲۰ بود. روزهای تعطیلات بهار بود و مردم نمی‌توانستند به خاطر کرونا خیلی به هم نزدیک شوند. اما یک سال و یک روز بعد، یعنی ۱۵ مارس سال ۲۰۲۱، شعله‌ی زندگی و دنیا به طور کامل خاموش شد. دیگر برخی از واژه‌ها به بخشی از فرهنگ عمومی تبدیل شدند. کلماتی مثل ماسک، کشتگان کرونا، آنتونی فائوچی (Anthony Fauci)، سازمان بهداشت جهانی (WHO)، بیل گیتس و البته کووید. یک سال تمام کسی در مورد چیزی غیر از این‌ها صحبت نمی‌کرد. دنیا به بن بست رسید و این اتفاق سرعت زندگی دیجیتال را افزایش داد. در نتیجه شرکت‌های دیجیتالی رشد کردند. کسب‌وکارهای تمام دیجیتالی درآمدشان بالا رفت و در شرایطی که دورکاری را در دستور کارشان قرار داده بودند، در مسیر رشدی فزاینده شروع به استخدام نیروهای جدید کردند.

قصد داریم بعضی از بزرگ‌ترین شرکت‌ها را بررسی کنیم و ببینیم که در این میان ارزش آن‌ها چه تغییری کرد. اگر این شرکت‌ها می‌توانستند آینده‌ی نزدیک را کمی بهتر پیش‌بینی کنند، آن‌گاه چه کار مفیدتری می‌توانستند انجام بدهند؟

زوم (Zoom)

زوم یک راه‌حل عالی برای دورکاری بود. رایگان بود. کاربران می‌توانستند به راحتی با هر تعداد نفری که مدنظرشان است صحبت کنند. نه شبکه ضعیف می‌شد و نه اختلالی در این وسط پیش می‌آمد.

از آن‌جا که بیشتر شرکت‌ها دفترکارشان را حداقل برای یک سال تعطیل کردند، زوم نقش بسیاری از دفاتر را در سراسر جهان ایفا کرد.

قیمت سهام شرکت زوم در اکتبر سال ۲۰۲۰ یعنی در زمان اوج همه‌گیری به ۵۵۹ دلار رسید. وقتی که از اواخر نوامبر سال ۲۰۲۰ و به لطف عملیات تزریق واکسیناسیون با سرعت فوق‌العاده بالا، رشد و فراگیری زوم هم عادی شد و هیجانات سرمایه‌گذاران فروکش کرد.

پلوتون (Peloton)

همین اتفاق در مورد پلوتون هم رخ داد. پلوتون سامانه/ پلتفرم ورزش در خانه است که به مشتریانش راه‌کارهایی را پیشنهاد داد.

سهام این شرکت از قیمت ۳۰ دلار در ژانویه سال ۲۰۲۰ به ۱۶۲ دلار در دسامبر سال ۲۰۲۰ رسید. یعنی بیش از پنج برابر رشد در مدت‌زمانی کمتر از یک سال.

واکسن که ساخته شد و مردم دوباره به روال عادی زندگی در خارج از خانه برگشتند و توانستند به باشگاه بروند، به طور طبیعی قیمت سهام این شرکت هم کاهش یافت. آن‌قدر که حتی از قیمت آن در آغاز همه‌گیری هم کمتر شد؛ یعنی ۲۰ دلار.

نتفلیکس (Netflix)

نتفلیکس اولین سرویس استریم است. این شرکت خدماتش را در سال‌های اخیر تقریبا به تمام کشورهای جهان گسترش داد و از مزایای آن بهره‌مند شد.

حتی همه‌گیری هم تاثیری روی کار این سرویس نداشت. مردم در شرایطی که در خانه‌های خودشان محبوس بودند، با نتفلیکس کار می‌کردند و آن دوران بد را فراموش می‌کردند. در نتیجه سهام این شرکت از ۳۲۵ دلار در ماه ژانویه ۲۰۲۰ به ۷۰۰ دلار در ماه اکتبر ۲۰۲۱ رسید.

در طی چهار ماه گذشته، یعنی در تمام سال ۲۰۲۲ تا حالا، نتفلیکس ۷۰٪ از ارزشش را از دست داده است. از جمله دلایل از دست دادن مشترکین این سرویس، می‌توان به این موارد اشاره کرد: استفاده‌ی ۱۰۰ میلیون نفر از نتفلیکس به صورت رایگان، پایان همه‌گیری و اقدام بیل آکمن (Bill Ackman). او که مدیر صندوق پوشش ریسک است، ۳.۱ میلیون سهام نتفلیکس را به قیمت ۱.۱ میلیارد دلار فروخت و ۴۰۰ میلیون دلار از سرمایه‌گذاری‌اش را از دست داد. همچنین می‌توان به تحریم‌های بین‌المللی علیه روسیه اشاره کرد که باعث شد نتفلیکس بسیاری از کاربران خود در داخل روسیه را از دست بدهد.

چه چیزی می‌توانست شرایط را تغییر بدهد؟

زوم

زوم به مدت دو سال به اتاق جلسات دورکاری تبدیل شد. این اپلیکیشن می‌توانست با گسترش سرویس‌های خود در Slack.com یا Monday از این فرصت نهایت استفاده را ببرد. این دو سرویس موازی دیجیتال به شرکت‌ها کمک می‌کنند تا عملیات رشد و سازماندهی خود را انجام بدهند.

پلوتون

شاید در نظر برخی از افراد، پلوتون شرکتی است که بیشتر از ارزشش به آن بها داده شده بود. درست مثل زوم این شرکت هم می‌توانست روی طیف گسترده‌ای از محصولات مختلف کار کنند. یعنی با علم به اینکه به هر حال موج کووید فروکش می‌کند، می‌توانست محصولات‌ش را متنوع کند. مثلا می‌توانست ساعت‌های تناسب اندام تولید کند، یا دستگاهی که باشگاه‌ها آن را بخرند، یا حتی روشی تیمی/ اجتماعی برای ترویج و گسترش تناسب اندام از طریق برنامه‌ تلفن همراه پلوتون.

نتفلیکس

فارغ از اینکه چه اتفاقی رخ می‌دهد، نتفلیکس پدر سرویس استریم است. مدیران شرکت با مشاهده‌ی کاهش ۳۵ درصدی اخیر قیمت سهام‌شان در یک روز، دوباره دست به خلاقیت خواهند زد.

این شرکت مدتی است که در حال آزمایش سرویس گیمینگ است. اما آن‌ها می‌توانستند روی فیلم‌های مستند و یا آموزشی سرمایه‌گذاری کنند. نتفلیکس این ظرفیت را دارد که به خانه‌ی ۲۲۰ میلیون خانواده راه پیدا کند. پس یک حرکت درخشان می‌توانست انقلابی ایجاد کند؛ حرکتی مثل همان آموزش که گفته شد. آموزش می‌تواند شامل تناسب اندام در خانه، مستند یا برنامه‌های دریافت گواهینامه باشد که مردم می‌توانند به کمک آن‌ها مهارت‌های جدیدی را کسب کنند.

اشتراک می‌توانست به صورت پایه باشد و هر حق اشتراک اضافی که برای مشاهده‌ی ویدئوهایی در حوزه‌ی آموزش پرداخت می‌شد، می‌توانست در حداقل قیمت باشد. یعنی اگر آن آموزش از خارج از نتفلیکس خریداری شود، معمولا به پرداخت هزینه‌ی بسیاری بیشتری نیاز است. نتفلیکس طرفداران فراوانی دارد. پس می‌تواند از مزایای مالی تولید انبوه بهره‌مند شود.

نتفلیکس می‌توانست چیزی بیشتر از یک رسانه‌ی سرگرم‌کنده باشد که در زندگی افراد مفید فایده باشد.

تسلا (Tesla)

اما در مورد تسلا چطور؟ تسلا نمونه‌ی بارز یک شرکت خودروسازی برون‌خطی (یا شاید نرم‌افزاری یا انرژی) است که در سال ۲۰۲۰ و در طی کمتر از یک سال ۹۰۰٪ به ارزش خود اضافه کرد. خیلی راحت می‌شود گفت که این حماسه‌سازی است.

اما چرا قیمت سهام تسلا در غیرمنتظره‌ترین سال، سر به فلک کشید و از آن‌جا سقوط نکرد؟ مردم حاضر بودند برای خرید محصولی فوق‌العاده که حاصل مدیریت یک شخص اثرگذار و استثنایی بود پول بدهند. دلیلش هم محرک‌ها و اقتصاد دیجیتال بود. مردم می‌خواستند ایامی لذت‌بخش را در طول دوران همه‌گیری سپری کنند. هم‌چنین چشم‌انداز و مقیاس روبه‌رشد شرکت با محصولات جدید و کارخانه‌های تولید باتری‌های لیتیوم که در حال تاسیس بودند هم عوامل دیگری بودند که باعث شد مردم به تسلا روی خوش نشان بدهند.

تسلا همیشه خبرساز است و این به معنای محصولات نوآورانه و استثنایی این شرکت است. هم‌چنین به لطف ایلان ماسک، کارگران تسلا تمام وقت در حال کار بودند و ماسک هم در تمام ساعات با آن‌ها در کارخانه بود. این مردی است با محصولی که فقط یک ماموریت دارد: شتاب‌دهی در گذار به سمت انرژی پایدار.

جمع بندی

بیشتر شرکت‌های حوزه‌ی فناوری در دوران همه‌گیری شاهد رشد چشم‌گیر ارزش خود بودند. شرکت‌هایی مثل آمازون (Amazon)، اپل (Apple) و حتی ایر بی ان بی (Airbnb). ایر بی ان بی در این میان شرایط بسیار سخت‌تری را تجربه کرد. چرا که در دوران همه‌گیری خبری از مسافرت نبود. همین‌ موقع بود که برایان چسکی (Brian Chesky) یک بار دیگر ثابت کرد که مقام مدیریت این شرکت برازنده‌ی اوست. آن‌ها یک عرضه اولیه‌ راه انداختند و در چند هفته‌ی نخست ۱۰۰ میلیارد دلار به ارزش شرکت اضافه کردند.

ضربه‌ای که همه‌گیری کرونا به مشاغل فیزیکی مثل رستوران‌ها و فروشگاه‌ها زد سخت‌تر بود. در حالی که بیشتر شرکت‌های نرم‌افزاری برای مدتی شاهد افزایش درآمد و افزایش‌ ارزش‌‌شان بودند. مثلا شرکت WeWork به رغم از دست دادن میلیاردها دلار قبل از همه‌گیری، توانست خودش را سرپا نگه دارد.

این بیماری همه‌گیر، برای متفکران جایگزین و سازمان‌های هوشمند با مدیریت‌های درخشان و برجسته، هم بحران و هم فرصت‌هایی را ایجاد کرد. اما برای دیگران نتایج ناامیدکننده‌ای به همراه داشت. چرا که آن‌ها همان روال عادی خود را حفظ کردند و بدون هیچ خلاقیتی به ادامه‌ی عملیات و تولیدات‌شان پرداختند.