ارزش‌گذاری بیش از حد و کم‌ارزش‌گذاری سهام؛ افراط و تفریط در قیمت‌گذاری سهام به نسبت ارزش ذاتی
تحلیل‌گران بنیادی معتقدند که قیمت سهام همواره به سمت ارزش ذاتی خود حرکت می‌کند. اما همیشه سهامی وجود دارند که با ارزش ذاتی‌ای که برای آن‌ها تشخیص داده شده، بسیار متفاوت هستند؛ چه در جهت مثبت و چه منفی. در چنین مواقعی با پدیده ارزش‌گذاری بیش از حد (Overvalued) یا کم‌ارزش‌گذاری (Undervalued) سهام مواجه هستیم. یک معامله‌گر در هنگام خرید سهام باید توانایی تشخیص سهامی که به ارزش ذاتی خود نزدیک است را از سهامی که بیش از حد ارزش‌گذاری شده یا کمتر از ارزشش قیمت دارد، داشته باشد. بنابراین در این مطلب توضیح می‌دهیم که سهام کم‌ارزش‌گذاری‌شده و ارزش‌گذاری بیش از حد سهام چیست و چطور می‌توان آن‌ها را شناسایی کرد.
کم‌ارزش‌گذاری سهام یا سهام Undervalued چیست؟
کم‌ارزش‌گذاری سهام به معنای آن است که سهام در مقایسه با ارزش ذاتی‌شان کمتر قیمت‌گذاری شده‌باشند. کم‌ارزش‌گذاری سهام یا Undervalued، واژه‌ای در مباحث مالی است که در سرمایه‌گذاری اوراق قرضه و اوراق بهادار کاربرد دارد. به منظور آگاهی از ارزش ذاتی سهام، باید وضعیت مالی شرکت را مورد بررسی قرار دهیم. هم‌چنین در این میان باید به تحلیل‌هایی مانند گردش مالی، درآمد دارایی، تولید سود و مدیریت سرمایه آن نیز توجه کنیم. چنان‌چه بهای تخمینی حاصل از این بررسی‌ها از قیمت فعلی سهام پایین‌تر باشد، سهام کم‌ارزش‌گذاری شده است.
خرید سهام کم‌ارزش‌گذاری‌شده (Undervalued Stocks) یک استراتژی کاربردی و رایج در بازار بورس است. این استراتژی نخستین بار توسط وارن بافت (Warren Buffett)، سرمایه‌گذار معروف آمریکایی معرفی شد. در سرمایه‌گذاری کسی تضمین نمی‌کند که حتما سودی حاصل خواهد شد یا وضعیت سهام بهبود پیدا خواهد کرد. با توجه به شیوه‌های ارزش‌گذاری، می‌توان دریافت که برای تعیین ارزش ذاتی سهام نیز راه واحدی وجود ندارد. بلکه سرمایه‌گذاری‌ها بر پایه حدس و گمان‌هایی است که البته ریشه‌های تحلیلی دارند.
کم‌ارزش‌گذاری سهام موجب می‌شود که قیمت آن کم شود. چنان‌چه سهام یک شرکت نسبت به میانگین صنعتی‌اش کمتر ارزش‌گذاری شود، پیروان سبک سرمایه‌گذاری ارزش (Value Investing) به سراغ آن سهم می‌روند. هدف آن‌ها این است که با پرداخت مبلغی اندک، درآمد زیادی از این سهام به دست آورند.
بیشتر بخوانید
سرمایه‌گذاری ارزش بر روی دارایی‌های کم‌ارزش‌گذاری‌شده
در یک استراتژی مشخص، سرمایه‌گذاران به سراغ دارایی‌های کم‌ارزش‌گذاری‌شده می‌روند تا در آینده به امید رسیدن سهام به ارزش واقعی‌شان به سود برسند. هم‌چنین این افراد اوراق قرضه‌ای را که به منظور خرید یا سرمایه‌گذاری در بازار وجود دارند نیز خریداری می‌کنند.
به بیان دیگر، سرمایه‌گذاری ارزش را می‌توان شکلی از سرمایه‌گذاری در شرکت‌هایی دانست که به باور سرمایه‌گذار ، سهام آن‌ها ارزان‌تر از ارزش ذاتی آن است. در حقیقت آن‌چه در این نوع سرمایه‌گذاری حائز اهمیت است، تخمین سرمایه‌گذار درباره ارزش ذاتی سهام است.
ارزش‌گذاری بیش از حد یا سهام Overvalued چیست؟
قیمت فعلی سهامی که بیش از حد قیمت‌گذاری شده‌اند، با توجه به مواردی نظیر نسبت قیمت به درآمد (P/E)، توجیه‌پذیر نیستند. به همین دلیل است که تحلیل‌گران می‌گویند این سهام در نهایت با افت قیمت مواجه خواهد شد.
ارزش‌گذاری بیش از حد سهام موجب می‌شود که افراد کمتر به سراغ چنین سهامی بروند. چرا که نمی‌توان از کسب سود بالا از آن‌ها اطمینان داشت.
از جمله دلایلی که ممکن است منجر به ارزش‌گذاری بیش از حد سهام شود، می‌توان به یک جریان افزایشی در تجارت احساسی اشاره کرد. منظور مواقعی است که یک تصمیم‌گیری احساسی باعث می‌شود قیمت سهام به صورت مصنوعی افزایش پیدا کند. هم‌چنین زوال در بنیاد و قدرت مالی یک شرکت نیز عامل دیگری است که می‌تواند منجر به ارزش‌گذاری بیش از حد شود.
نظریه‌ای در خصوص سهام بیش از حد ارزش‌گذاری‌شده
برخی از صاحب‌نظران بازار معتقدند که بازار، ذاتی کارآمد دارد. این افراد بر این باورند که تجزیه و تحلیل سهام امری ناکارآمد است چرا که بازار سهام بستری است که تمام جنبه‌های آن عیان شده است. به این ترتیب، این امکان وجود دارد که مسئله‌ای به نام ارزش‌گذاری بیش از حد و کم‌ارزش‌گذاری سهام وجود نداشته باشد. به بیان ساده‌تر این نظریه تحلیل‌گران بنیادی است که همیشه این امکان وجود دارد که ارزش سهامِ کم‌ارزش‌گذاری‌شده و بیش از حد ارزش‌گذاری‌شده، کاهش پیدا کند.
در حقیقت سهامی که بیش از حد ارزش‌گذاری شده باشد برای افرادی مناسب است که مترصد تزلزل در یک موقعیت هستند. سپس آن‌ها در پی این تضعیف، سهام خود را می‌فروشند و در شرایطی که قیمت‌ها باز هم با بازار متناسب شوند، اقدام به خرید مجدد می‌کنند. البته که ممکن است سرمایه‌گذاران با در نظر گرفتن برخی دلایل، سهام بیش از حد ارزش‌گذاری‌شده را نیز خریداری کنند. مثلا ممکن است سهام شرکتی با توجه به نام تجاری یا مدیریت و سایر عواملش، افزایش پیدا کند. این مسائل می‌تواند برای فردی در دسته دلایل مقبول قرار بگیرد و منجر به خرید سهام شود.
چطور سهام بیش از حد ارزش‌گذاری‌شده را تشخیص دهیم؟
حال که با مفهوم ارزش‌گذاری بیش از حد و کم‌ارزش‌گذاری سهام آشنا شدیم باید بتوانیم یک شیوه برای تشخیص ارزش سهام مختلف بیابیم. به منظور شناسایی سهام بیش از حد ارزش‌گذاری‌شده، می‌توان از تجزیه و تحلیل درآمد نسبی کمک گرفت. این معیار می‌تواند ارزش سود سهام را نسبت به فاکتورهایی نظیر قیمت بسنجد. از جمله رایج‌ترین نسبت‌های موجود در این زمینه، نسبت P/E است که سود شرکت را با توجه به قیمت سهام در نظر می‌گیرد. برای آشنایی بیشتر با مهوم و کاربردهای نسبت P/E می‌توانید مقاله «نسبت P/E؛ راهی برای تشخیص ارزندگی سهام در بورس» را بخوانید.
ارزش‌گذاری بیش از حد سهام می‌تواند منجر به معاملاتی بالاتر از ۵۰ برابر سود شرکت شود. چنان‌چه برخی از افراد استراتژی سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت را در دستور کار قرار داده باشند، به دنبال شرکت‌هایی خواهند بود که این نسبت در آن‌ها بالا باشد. آن‌ها هم‌چنین شرکت موردنظر را با شرکت‌های دیگر در همان صنعت مقایسه می‌کنند.
بیشتر بخوانید
مثال
فرض کنید قیمت سهام شرکتی ۲۰۰ تومان است. سود هر سهم را ۱۰ تومان در نظر بگیرید. نسبت P/E برابر خواهد بود با ۲۰ = ۲۰۰/۱۰. یعنی معامله با ۲۰ برابر سود شرکت یک معامله امن محسوب می‌شود. حال اگر در سال آینده شرکت به ازای هر سهم، ۲۰ تومان سودسازی کرده باشد، نسبت P/E جدید برابر خواهد بود با ۱۰. کارشناسان حالت اول را حالتی می‌دانند که سهام بیش از حدارزش‌گذاری شده‌اند. اما سود ۲۰ تومانی به ازای هر سهم به معنای کم‌ارزش‌گذاری سهام است.
تاثیر ارزش‌گذاری بیش از حد سهام بر ریسک سقوط قیمت
در انتهای مبحث ارزش‌گذاری بیش از حد و کم‌ارزش‌گذاری سهام، قصد داریم اشاره‌ای کوتاه به رابطه میان ارزش‌گذاری بیش از حد سهام و ریسک سقوط قیمت داشته باشیم. سقوط قیمت مسئله‌ای است که تغییری منفی، بزرگ و غیرمعمول را در قیمت سهام رقم می‌زند. آن هم بدون آن‌که یک رویداد اقتصادی رخ داده باشد. سقوط قیمت سهام در گرو عوامل متعددی است. از جمله علل رخ دادن این واقعه، وجود حباب در قیمت سهام است. معمولا تعویق در انتشار اخبار بد و نشر اخبار خوب با سرعت بالا، ادامه دادن پروژه‌‌هایی که ارزش فعلی آن‌ها منفی است، فرار از مالیات و عدم شفافیت در اطلاعات مالی نیز در این میان موثر هستند.
بیشتر بخوانید
مدیران شرکت‌هایی که سهام آن‌ها بیش از حد ارزش‌گذاری شده است، اخبار بد را داخل شرکت نگه می‌دارند تا تاثیرات منفی این مسئله را کم کنند. آن‌ها می‌کوشند تا بازده سهام خود را بالا نگه دارند. در واقع با این عمل موجب عدم تقارن اطلاعاتی می‌شوند.
زمانی که سهام شرکتی ارزش‌گذاری بیش از حد داشته باشد، این احتمال وجود دارد که تحلیل‌گران به زودی از این مسئله مطلع شوند. به همین دلیل مدیران شرکت‌ها می‌کوشند تا با روش‌های متقلبانه سود و ارزش دفتری سهام را افزایش دهند. هدف آن‌ها این است که از کاهش قیمت در آینده جلوگیری کنند. اما این اقدامات تنها ریسک سقوط قیمت را به تعویق می‌اندازد. ولی در بلندمدت این اتفاق خواهد افتاد. یعنی در نهایت ریسک سقوط قیمت در این شرکت‌ها هم‌چنان پابرجا خواهد بود.
جمع‌بندی
ارزش‌گذاری بیش از حد و کم‌ارزش‌گذاری سهام که ناشی از دور شدن قیمت سهم از ارزش ذاتی است، می‌تواند افراد ناآگاه را متضرر کنند. سرمایه‌گذاران سهامی را که کم‌ارزش‌گذاری شده، در قیمت پایین خریداری می‌کنند. سپس منتظر می‌مانند تا قیمت و ارزش به هم برسد و دارایی را در قیمت واقعی‌اش می‌فروشند و سود مطلوبی به دست می‌آورند. در سمت مقابل افرادی که در سهام بیش از حد ارزش‌گذاری‌شده وارد شده‌اند، منتظر می‌مانند تا در اولین لغزش قیمت، دارایی را بفروشند و از سهم خارج شوند.
در انتها باید به این مسئله اشاره کرد که ارزش‌گذاری بیش از حد سهام ریسک سقوط قیمت را به دنبال دارد. ممکن است به دلیل عدم افشای اطلاعات از مدیران و مواردی از این دست، زمان سقوط قیمت به تعویق بیفتد، ولی در نهایت اتفاق خواهد افتاد. با توجه به این مسائل بهتر است پیش از آن‌که سهامی را خریداری کنید، آن را به لحاظ ارزش‌گذاری بررسی کنید تا متضرر نشوید.
