معاملات الگوریتمی در بورس چگونه انجام می‌شود؟

معاملات الگوریتمی همان‌گونه که از نامش پیداست بر اساس الگوریتم‌هایی انجام می‌شود که مخصوص کامپیوتر نوشته شده است . پیش از این‌که به این معاملات بپردازیم بهتر است ابتدا کمی با انتخاب استراتژی معاملاتی آشنا شویم. چرا که این امر برای سهام‌داران حرفه‌ای بسیار حائز اهمیت است. معامله‌گران می‌توانند سبد سهام خود را بر اساس همین استراتژی مدیریت کنند. انتخاب استراتژی صحیح باعث می‌شود که سهام‌داران دیدی وسیع به اتفاقات و وقایع داشته باشند. در نتیجه می‌توانند در شرایط نامطلوب احساسات و هیجانات خود را کنترل کنند؛ چرا که مبنای تحلیل و تصمیم‌های آنان همین استراتژی‌هاست.

اما گام اول در تعیین استراتژی معاملاتی تدوین آن است. هرچند نحوه اجرای آن می‌تواند اثر نهایی را مشخص کند. آن دسته از افرادی که درک و بینش صحیحی از بازار دارند، می‌توانند در اجرای استراتژی‌های خود از معاملات الگوریتمی استفاده کنند. به این ترتیب فرصت‌های مطلوبی را برای معامله به دست خواهند آورد. اما ابتدا بهتر است به مفهوم دو اصلاح «استراتژی معاملاتی» و «معاملات الگوریتمی» بپردازیم. در ادامه نیز به نحوه استفاده از آن‌ها اشاره خواهیم کرد.

تعریف استراتژی معاملاتی

پیش از این‌که به تعریف معاملات الگوریتمی بپردازیم، بد نیست که ابتدا کمی با مبحث استراتژی‌های معاملاتی آشنا شویم. استراتژی معاملاتی به معنی انتخاب یک روش و رویکرد مشخص است که معاملات بر اساس آن انجام می‌شوند. در تدوین چنین برنامه‌ای باید به میزان ریسک‌پذیری، مدت و اهداف سرمایه‌گذاری و مواردی از این دست توجه شود. شاید گمان کنید که چنین طرح و برنامه‌ای تنها به بازار بورس مربوط است. اما در بازارهای ارز دیجیتال و بازارهای جهانی نظیر فارکس نیز افراد برای مدیریت دارایی‌های خود برنامه‌های مشخصی دارند. در بازار بورس و اوراق بهادار برای تعیین استراتژی معمولا بر مبنای تحلیل تکنیکال یا تحلیل بنیادی عمل می‌کنند. هر چند بهترین حالت شیوه‌ای است که در آن هر دو تحلیل‌ مذکور در نظر گرفته شود. در ادامه می‌توانید نظرات و استدلال‌های طرفداران این دو شیوه تحلیل را در خصوص استراتژی مطالعه کنید.

نظر تحلیل‌گران بنیادی

تحلیل‌گران بنیادی معتقدند که با گذشت زمان سهم ارزش واقعی خود را باز خواهد یافت و در بلندمدت نوسان قیمت نمی‌تواند تاثیر زیادی بر سهم بگذارد. بر همین اساس تحلیل‌گران بنیادی دیدی بلندمدت را در خرید و فروش سهام دارند.

نظر تحلیل‌گران تکنیکال

در سوی دیگر تحلیل‌گران تکنیکال قرار دارند. این دسته از تحلیل‌گران معتقدند که قیمت آینه تمام‌نمای اطلاعات سهم است. یعنی هر اتفاقی که در سهم افتاده باشد، اثر خود را در قیمت نشان می‌دهد. در تحلیل تکنیکال از اندیکاتورها و نمودار‌هایی که به قیمت و حجم معاملات وابسته هستند، استفاده می‌شود. به این ترتیب می‌توان فرصت‌های کسب سود را یافت. هم‌چنین می‌توان تغییر قیمت و یا برگشت آن را پیش‌بینی کرد. بر اساس نتایج به دست آمده از این بررسی‌ها، افراد می‌توانند استراتژی معاملاتی متفاوتی (مثلا کوتاه‌مدت یا میان‌مدت) را برگزینند.

به همین ترتیب جمع‌آوری اطلاعات خود مبنای یک برنامه‌ریزی صحیح است. پردازش اطلاعات به کمک شیوه‌های تحلیلی مختلفی انجام می‌شود. در نهایت خروجی این تحلیل‌ها ما را در انتخاب استراتژی معاملاتی راهنمایی می‌کند. البته می‌توان ساعت‌ها در خصوص انتخاب استراتژی صحبت کرد و تنها در چند خط حق مطلب ادا نخواهد شد. اکنون که با مفهوم و اهمیت انتخاب استراتژی معاملاتی آشنا شدیم، می‌توانیم به مبحث اصلی یعنی معاملات الگوریتمی بازگردیم.

معاملات الگوریتمی به چه معناست؟

معاملات الگوریتمی شیوه‌ای است که در آن نحوه انجام معاملات بر اساس یک الگوریتم صورت می‌گیرد. این معاملات با کمک کامپیوتر به صورت خودکار یا نیمه‌خودکار انجام می‌شوند. مبنای عمل کامپیوتر نیز الگوریتمی است که توسط انسان نوشته شده است. در این روش افراد پس از تعیین استراتژی خود برنامه را تعریف می‌کنند. سپس ربات بر اساس الگوی تعریف‌شده فرصت‌های معاملاتی مناسب را جستجو می‌کند و در زمان بسیار کوتاهی اقدام به انجام معامله می‌کند.

همان‌گونه که تاکنون بیان شد، برای این‌که بتوانیم از معاملات الگوریتمی استفاده کنیم، باید استراتژی مشخصی داشته باشیم. هم‌چنین تسلط به بازار نیز در این خصوص الزامی است. در صورت عدم وجود این موارد نمی‌توان برنامه‌ای مشخص را به ربات داد. البته برای استفاده از ابزارهایی که مخصوص معاملات الگوریتمی هستند، نیازمند تسلط به زبان برنامه‌نویسی هستید. هم‌چنین نرم‌افزارهایی به صورت آماده برای این کار نیز وجود دارند. افزون بر این موارد باید سخت‌افزار مناسبی را برای اجرا و آزمون برنامه در اختیار داشته باشید.

در یک الگوریتم تمامی دستورات قدم به قدم و مرحله به مرحله انجام می‌شوند. به عبارت دیگر این شما هستید که اقدامات کامپیوتر را مشخص می‌کنید. کامپیوتر به خودی خود قدرت درک و فهم ندارد و به کمک ذهن بشر تغذیه می‌شود. اما دقت انجام دستورات در کامپیوتر بسیار بالاست. بر این اساس شما نمی‌توانید از یک کامپیوتر انتظار داشته باشید که بازار را تحلیل کند؛ بلکه تنها می‌توانید خوراک لازم را برای انجام دستورات به کامپیوتر بدهید. کامپیوتر می‌تواند ایفاگر برنامه‌ای باشد که انسان در اختیارش گذاشته است. ما سرعت و دقت کامپیوتر را نداریم و در این خصوص به یک کامپیوتر نیازمندیم.

نحوه استفاده از معاملات الگوریتمی

استفاده از این روش هم‌اکنون در بورس ایران مجاز نیست. البته تا چند وقت پیش می‌توانستیم از معاملات الگوریتمی استفاده کنیم. اما این اتفاق در یک بازه زمانی منجر به از بین رفتن تعادل بازار شد. در واقع میزان عرضه و تقاضا نامتعادل شد و پس از آن سازمان بورس و اوراق بهادار از طریق ابلاغیه‌ای اعلام کرد که استفاده از الگوهای الگوریتمی در بازار بورس و فرابورس برای تمامی سهام‌داران حقیقی و حقوقی ممنوع است.

از آن‌جا که در سراسر جهان معاملات به سمتی می‌روند که از الگوریتم‌ها استفاده می‌کنند و هم‌چنین شرکت‌های فراوانی نیز در داخل کشور در حال فعالیت بر روی ابزارهای معاملات الگوریتمی هستند، احتمال می‌رود که تا چند وقت دیگر قوانین جدیدی برای استفاده از ربات‌ها تصویب شود و این روش مجددا مجاز شود.

برای بهره‌گیری از این شیوه ابتدا لازم است که برنامه مورد نظر را بر اساس استراتژی معاملاتی خود پیاده کنید. زمانی که الگوریتم را برای ربات تعریف می‌کنید، مرحله تست آغاز می‌شود. به این ترتیب قادر خواهید بود تا ایرادها و خطاهای موجود را کشف و رفع کنید. در مراحل نخست تست، معمولا خطاهایی یافت می‌شود. پس توقع نداشته باشید که از همان آغاز برنامه به صورت کامل و بدون هیچ ایرادی اجرا شود. باز هم یادآوری می‌کنیم که وظیفه ربات تنها اجرای دقیق و سریع فرامین است. چنان‌چه خطایی در الگوی شما وجود داشته باشد، کامپیوتر از توانایی لازم برای برطرف کردن خطا برخوردار نیست. به همین دلیل است که باید سعی کنید تمام جوانب را هنگام پیاده‌سازی الگوریتم در نظر بگیرید.

بهینه‌سازی الگوریتم

بعد از مرحله تست و یافتن خطا می‌توانید کار خود را آغاز کنید. در این مرحله باید بازه‌های زمانی را مشخص کنید. سپس در این بازه‌ها نتایج حاصل را با یک‌دیگر مقایسه کنید. از آن‌جا که الگو بر اساس شرایط خاصی از وضعیت بازار تعریف و پیاده‌سازی می‌شود، نباید انتظار داشت که الگوریتم تعریف‌شده برای ربات همیشه منجر به کسب بهترین نتایج شود. چرا که ممکن است شرایط فعلی بازار با آن‌چه که در الگوریتم در نظر گرفته شده است، متفاوت باشد. از همین رو باید دو مورد مهم را در هنگام طراحی الگوریتم در نظر بگیرید:

1. بررسی خروجی‌های مختلف در بازه‌های زمانی معین و سپس بهینه‌سازی الگوریتم بر اساس نتایج‌ به دست آمده
2. بهینه‌سازی الگوریتم با توجه به رفتار و شرایط فعلی بازار

اگر به این دو عامل به صورت مستمر توجه کنید، می‌توانید روشی سودمند و مناسب را برای معاملات خود بیابید.

بررسی مزایا و معایب معاملات الگوریتمی

همانند سایر روش‌های معاملاتی، این روش نیز مزایا و معایبی دارد. معامله‌گران می‌توانند با آگاهی از این موارد در استفاده یا عدم استفاده از معاملات الگوریتمی تصمیم‌گیری کنند. اگر بخواهیم به برخی از مهم‌ترین مزایای این روش اشاره کنیم، می‌توانیم از موارد زیر نام ببریم.

مزایای معاملات الگوریتمی

• پس از پیاده‌سازی استراتژی معاملاتی می‌توان آن را تست کرد؛‌ در نتیجه می‌توان بازخورد را بررسی کرد و در صورت نیاز آن را بهبود بخشید.
• در مراحل پیش‌تست می‌توان سود و ضرر احتمالی را مشخص کرد. به همین ترتیب می‌توان با انجام برخی تغییرات و بهینه‌سازی‌ها میزان ریسک را کم کرد.
• به کمک این روش می‌توان سرعت و دقت بالایی را در انجام معاملات به کار گرفت.
• از آن‌جا که معاملات الگوریتمی توسط کامپیوتر انجام می‌شوند، احساسات و هیجانات انسانی در این امر نقشی ندارند.
• سهام مورد نظر را می‌توان به این طریق در مدت بسیار کوتاهی پیدا کرد.
• با استفاده از این شیوه می‌توان مقادیر زیادی از اطلاعات را در زمانی کوتاه و به طرق مختلف تحلیل کرد.
• کامپیوتر بر خلاف انسان خسته نمی‌شود و دچار خطای دید نخواهد شد. این مورد خود عاملی مثبت و تاثیرگذار است.

معایب معاملات الگوریتمی

درست است که معاملات الگوریتمی مزایای فراوانی دارد و در سراسر جهان از آن بهره می‌گیرند اما نمی‌توان از معایب آن غافل بود و چشم بر روی آن‌ها بست. در ادامه می‌توانید چند نمونه از معایب این شیوه را مطالعه کنید:

• تسلط بر بازار سرمایه و آشنایی نسبی با کد‌نویسی یا دانش بهره‌گیری از نرم‌افزارهای آماده لازمه استفاده از معاملات الگوریتمی است. افراد مبتدی هرگز نمی‌توانند از چنین شیوه‌ای استفاده کنند. تنها زمانی می‌توان این روش را به کار برد که علاوه بر مواردی که بیان شد، فرد قادر به پیاده‌سازی و تعیین استراتژی معاملاتی مخصوص خود باشد.
• اگر در امر سرمایه‌گذاری بسیار ماهر و حرفه‌ای باشید، باز هم ممکن است نتوانید استراتژی خود را آن‌طور که باید و شاید به ربات منتقل کنید. در این صورت نتایجی که کسب می‌کنید با نتایج موردنظر شما متفاوت خواهد بود. پس برای استفاده از معاملات الگوریتمی هم باید به دانش کامپیوتری مسلط باشید و هم به شناخت و درک درستی از بازار سرمایه رسیده باشید.
• این شیوه معاملاتی نیازمند بستر سخت‌افزاری مناسب است. بدون اینترنت و سخت‌افزار مناسب هرگز نمی‌توانید استراتژی معاملاتی خود را به ربات بدهید. دقت کنید که اطلاعات بازار در برنامه به صورت لحظه‌ای آپدیت می‌شوند و بر همین اساس معاملات انجام خواهند شد. حال اگر اتصال اینترنت قطع شود و یا سخت‌افزار مناسب نباشد (نبود رم کافی، مشکلات مربوط به CPU، حافظه، کش و …) اطلاعات با تاخیر در الگوریتم بارگذاری می‌شوند. در نهایت نتیجه‌ای که دریافت می‌کنید، آن چیزی نیست که انتظارش را داشته‌اید.
• برخی گمان می‌کنند که در صورت استفاده از معاملات الگوریتمی، دیگر نیازی به رصد کردن بازار و تحلیل وجود ندارد. چنین دیدگاهی از پایه اشتباه است. شما در هر حال باید نتایج و بازخورد الگوریتم را بررسی کنید و هر کجا که لازم بود اصلاحات را به منظور بهینه‌سازی برنامه خود انجام دهید.

معاملات الگوریتمی در یک نگاه

آن‌چه در این مطلب بیان شد، نشان می‌دهد که معاملات الگوریتمی به صورت خودکار یا نیمه‌خودکار انجام می‌شوند. اگر می‌خواهید این شیوه را در معاملات خود به کار بندید، نیازمند سخت‌افزار و نرم‌افزار مناسب هستید. افزون بر این موارد باید تخصص و تجربه کافی را در بازار بورس داشته باشید. چرا که ابتدا باید استراتژی معاملاتی خود را مشخص کنید. در غیر این‌صورت نتایج مطلوبی کسب نخواهید کرد.

این شیوه مخصوص افراد حرفه‌ای و مجرب است و افراد تازه‌وارد به بورس نمی‌توانند از آن بهره ببرند. در تمام جهان از این روش استفاده می‌شود و می‌توان این‌گونه ادعا کرد که در تمام معاملاتی که در حجم‌های بالا انجام می‌شوند، ربات‌ها دخیل هستند. تکنولوژی روزبه‌روز در حال پیشرفت است و تحلیل‌گران و برنامه‌نویسان بر روی هوشمندسازی برنامه‌های معاملات الگوریتمی متمرکز شده‌اند.

به طور کلی نباید فراموش کنید که در صورت اجرا و عملکرد صحیح الگوریتم، سرعت و دقت بالای موجود در این روش سودهای کلانی را روانه جیب شما می‌کند؛‌ اما اگر الگوریتم نوشته شده نامناسب باشد، همین سرعت بالا می‌تواند ضررهای هنگفتی را نیز به شما وارد کند و مانع از این امر شود که معاملات‌تان به سود بینجامد. در نهایت می‌توان گفت که مفید بودن این روش تا حد زیادی به میزان دانش شما بستگی دارد.

در بورس ایران نیز تا چند وقت پیش استفاده از این شیوه‌ها مجاز بود اما اکنون عملی غیرقانونی به شمار می‌رود. باید منتظر ماند و دید آیا در آینده قوانین جدیدی وضع می‌شود تا بتوان بر اساس آن‌ها از معاملات الگوریتمی استفاده کرد یا خیر.