پولبک چیست و چه کاربردی دارد؟ بوسه‌ی خداحافظی بر پیشانی سهام

یک جمله‌ی بسیار معروف وجود دارد که احتمالا همه‌ آن را شنیده‌اند. می‌گویند مجرم به محل جرم برمی‌گردد! اما این مسئله چه ربطی به بازار بورس دارد؟‌ برخی از مواقع پیش می‌آید که قیمت از مقاومت و یا حمایتی که سر راهش وجود دارد عبور می‌کند یا به اصطلاح آن‌ها را می‌شکند و از آن‌ها عبور می‌کند. اما احتمال فراوانی وجود دارد که مجددا یک بار دیگر هم به این سطح برگردد. در این شرایط شاهد وقوع پولبک Pullback هستیم. شاید همین تعریف ساده نشان دهد پولبک چیست ولی بهتر است این مفهوم از زوایای بیشتری بررسی شود چرا که بسیاری از افراد اصطلاح پولبک را با مفاهیم دیگری مانند اصلاح اشتباه می‌گیرند. همین مسئله و درک نادرست نسبت به این مفاهیم، می‌تواند باعث ضرر و زیان‌های  بسیار شود. در ادامه‌ی این آموزش در توان تحلیل، خواهیم گفت که پولبک دقیقا به چه معناست و چگونه می‌توان آن را تشخیص داد.

پولبک یا Pullback در تحلیل تکنیکال به چه معناست و چه کاربردی دارد؟

اصطلاح پولبک یکی از مفاهیم پرتکرار در تحلیل تکنیکال است. دلیل این امر آن است که کاربردهای فراوانی دارد و از این رو تحلیل‌گران با مشاهده‌ی آن می‌توانند به اطلاعات ارزشمندی دست پیدا کنند. واژه‌ی Pullback در زبان فارسی به معنای بازگشت و عقب‌نشینی ترجمه شده است و آن را با کلمه‌ی قلاب مترادف می‌دانند. پولبک زمانی اتفاق می‌افتد که قیمت مجددا به سطوح حمایت یا مقاومتی که پیش‌تر آن‌ها را شکسته است برمی‌گردد.

اصطلاح پولبک را می‌توان به سادگی چنین تعریف کرد: برگشت مجدد نمودار قیمت به سطوحی که پیش‌تر با موفقیت شکسته شده‌اند.

نکته‌ی مهم این‌جاست که این برگشت قیمت فرصتی بسیار مناسب برای خرید یا فروش است. ممکن است عده‌ای به هر دلیل فرصت‌های طلایی ورود یا خروج را از دست داده باشند. وقوع پولبک و تشخیص آن به این افراد کمک می‌کند تا فرصتی برای جبران آن هم در بهترین نقطه به دست آورند. برای این که بهتر متوجه شوید پولبک چیست و الگوی آن در روندهای صعودی و نزولی چگونه است، بهتر است نگاهی به تصویر زیر بیندازید.

در این تصویر می‌بینید که روند سهم صعودی است. خط افقی سیاه‌رنگ به منزله‌ی مقاومت سهم است. سهم در چند برخورد قصد شکست این خط را داشته است ولی موفق به این کار نشده است. سر انجام در یک تلاش موفق توانسته است مقاومت را بشکند و به بالای آن حرکت کند. اما در تحلیل تکنیکال معمولا گفته می‌شود که سهم پس از شکست سطوح حمایتی یا مقاومتی، تمایل به لمس مجدد آن دارد. هرچند ممکن است این اتفاق همیشه رخ ندهد. در تصویر می‌بینید که سهم پس از شکست مقاومت حرکتی صعودی داشته است اما مجددا به مقاومت برگشته است. این برگشت همان پولبک است. پس از این اتفاق مشاهده می‌کنید که سهم حرکت صعودی خود را آغاز و شروع به ساختن سقف‌ها و کف‌های جدیدی کرده است.

زمانی که در یک سهم سودآوری مثبت اعلام می‌شود، احتمال وقوع پولبک وجود دارد. چرا که در این شرایط، افراد سعی در سیو سود دارند و همین امر منجر به افت قیمت سهام به مدتی کوتاه می‌شود. اما سودآوری مثبت یک سیگنال قوی است که اعلام می‌کند پس از این پولبک، روند سهم هم‌چنان صعودی خواهد بود. پولبک‌ها معمولا در نقاطی هم‌چون پیوت یا میانگین‌های متحرک ظاهر می‌شوند که سهم قصد ازسرگیری روند صعودی را دارد. شکست این نواحی حمایتی می‌تواند به جای سیگنال کردن پولبک، از یک بازگشت خبر دهد.  

انواع Pullback

پولبک هم در روندهای صعودی اتفاق می‌افتد و هم در روندهای نزولی . با این‌همه اگر سهم خط مقاومت را بشکند، از این اتفاق با نام تروبک Throwback یاد می‌شود. البته در بیشتر مواقع هر دو حالت یادشده را با نام پولبک عنوان می‌کنند. تصویر زیر بهتر می‌تواند گویای تفاوت میان این دو حالت باشد.

پولبک‌ها می‌توانند به طور کلی به سه شکل ظاهر شوند.

• پولبک عادی: رایج‌ترین نوع Pullback‌ است که در آن قیمت به سطوح مقاومتی یا حمایتی برخورد می‌کند. سپس مجددا به این سطوح برمی‌گردد و پس از آن حرکتش را از سر می‌گیرد.
• پولبک خارجی:‌ در این نوع برخورد اولیه به سطح انجام می‌شود ولی بازگشت به سطح شکسته‌شده به صورت کامل صورت نمی‌گیرد. یعنی قیمت تا نیمه‌ی راه برمی‌گردد اما پیش از برخورد کردن به سطح حمایت یا مقاومت مجددا در راستای مسیر اصلی‌اش حرکت می‌کند. این امر نشان از میل بالای خریداران و فروشندگان دارد که اجازه نمی‌دهند قیمت مجددا به سطوح شکسته‌شده برگردد.

شکسته شدن سطوح حمایت و مقاومت با حجم‌های بالا نشان از اعتبار بیشتر پولبک دارد.

• پولبک داخلی: این نوع از پولبک شرایطی را ایجاد می‌کند که قیمت پس از شکست سطوح، نه تنها به آن‌ها باز می‌گردد، بلکه از آن عبور هم می‌کند. مثلا اگر قیمت سطح مقاومت را می‌شکند و بالاتر می‌رود، مجددا به این سطح برمی‌گردد و حرکتی رو به پایین را برای مدتی تجربه می‌کند. پس از این اتفاق بار دیگر به سطح مقاومت برخورد می‌کند و این بار حرکت صعودی‌اش را ادامه می‌دهد. تصاویر زیر به وضوح گویای این سه نوع پولبک هستند.    

روش استفاده از پولبک در تحلیل تکنیکال با استفاده از مثال

درک مفهوم پولبک کاری آسان به نظر می‌رسد؛‌ اما مهم این است که بتوانیم روی نمودار به خوبی آن را تشخیص دهیم. در ادامه با ارائه‌ی چند مثال بهتر می‌توانیم بفهمیم پولبک چیست و چگونه می‌توان روی سهام مختلف از آن سیگنال گرفت.

در این تصویر می‌توانید ببینید که خط آبی رنگ به منزله‌ی حمایت است. سهم در طی چند تلاش،‌ نتوانسته این حمایت را بشکند. سرانجام در نقطه‌ی A‌ این اتفاق افتاده است. سهم به زیر سطح حمایت حرکت کرده است. اما پس از چند کندل مجددا به این محدوده برگشته است. این واقعه منجر به ایجاد پولبک شده است که در تصویر با دایره‌ی قرمزرنگ نشان داده شده است. مشاهده می‌کنید که پس از این اتفاق، ریزشی شدید در سهم رخ داده است. اگر به نقطه‌ی A نگاه کنیم متوجه می‌شویم که این نقطه فرصتی برای فروش سهام بوده است. اما ممکن است برخی از معامله‌گران نتوانسته باشند دارایی خود را در این نقطه بفروشند. با وقوع پولبک این فرصت ایجاد شده است تا سهام‌داران بتوانند دارایی خود را بفروشند و متضرر نشوند.

به عنوان مثالی دیگر در تصویر بالا می‌توانید روند نزولی سهم را مشاهده کنید. خط آبی‌رنگ محدوده‌ی مقاومت این سهم است. در انتهای روند قیمت موفق به شکست خط روند می‌شود و در حرکت بعدی مجددا به این خط پولبک می‌زند. پس از آن سهم طی چندین کندل حرکت جدیدی را دنبال می‌کند که این امر می‌تواند برای معامله‌گران موجب تولید سیگنال‌ شود.

معرفی ۵ استراتژی‌ پولبک

پس از آشنایی با اصطلاح پولبک و مفهوم آن بهتر است ببینیم استراتژی‌های مختلف آن چیست و چگونه می‌توان به کمک این استراتژی‌ها معامله کرد. در این بخش به معرفی پنج استراتژی مهم در این خصوص می‌پردازیم و هر کدام را روی نمودار به صورت تصویری نشان می‌دهیم.

روش اول: پولبک برک اوت یا Breakout pullback

این نوع از پولبک از جمله مواردی است که معمولا تمام معامله‌گران آن را در تحلیل‌های خود دیده‌اند. این Pullback در مواردی مشاهده می‌شود که قیمت، الگوهایی نظیر سروشانه، مثلث یا مستطیل را می‌شکند.

می‌بینید که قیمت پس از مدتی طولانی که روندی صعودی داشته است، تشکیل یک الگوی سقف سه‌قلو می‌دهد. هم‌چنین می‌توانید محدوده‌ی حمایتی را نیز به خوبی ببینید که در تصویر با یک خط افقی مشخص شده است. بسیاری از معامله‌گران از این سطوح برای زمان‌بندی نقاط ورود در شکست‌ها استفاده می‌کنند. اما اشتباه آن‌ها این است که به محض شکست این سطوح، حد ضرر خود را در نقطه‌ی شکست قرار می‌دهند و زودتر از زمانی که باید، از معامله خارج می‌شوند. اما واقعیت آن است که معمولا پولبک به سطوح شکست بسیار رایج است. پس از وقوع پولبک آ‌ن‌ها می‌توانند دارایی خود را به فروش برسانند و از معامله خارج شوند.

بهترین زمان برای ورود به Pullback

روش‌های فراوانی برای تشخیص ورود به معامله در این شرایط وجود دارد. دو مورد از مهم‌ترین آن‌ها را بیان می‌کنیم. نخستین روش پولبک تهاجمی یا زودهنگام (Early/ Aggressive Pullback) نام دارد. در این روش معامله‌گر به محض برگشت قیمت به سطح شکسته‌شده وارد معامله می‌شود. اما باید در این نقطه به مسئله‌ی مهمی توجه کرد. درست است که در این روش این شانس را دارید که در بهترین قیمت وارد دارایی شوید. چرا که این نقطه می‌تواند حرکات برگشتی و اصلاح قیمت را مشخص کند. اما مشکل این‌جاست که در این روش شما در جهتی عکس روند بازار معامله می‌کنید. از این رو ممکن است قیمت در جهتی مخالف با پیش‌بینی‌های شما حرکت کند.

اما معامله‌گران محافظه‌کار نمی‌توانند چنین ریسکی را قبول کنند. آن‌ها به شیوه‌ی محافظه‌کارانه یا تاخیری (Late/ Conservative Pullback) وارد معامله می‌شوند. محافظه‌کاران صبر می‌کنند تا قیمت مطابق روند پیش برود و یک سطح حمایتی جدید بسازد. بدیهی است که در این شرایط معامله‌گر محافظه‌کار دیرتر از معامله‌گر تهاجمی وارد معامله شده است. پس نسبت ریسک به ریوارد آن نیز به همین میزان کمتر خواهد بود. هرگز نمی‌توان با قطعیت گفت کدام اقدام درست و کدام نادرست است. همه‌چیز به ترجیحات شخصی معامله‌گران برمی‌گردد و ممکن است نتایج متفاوتی نیز به همراه داشته باشد.

روش دوم:‌ پولبک پله‌ای افقی یا Horizontal Steps

حرکت پله‌ای و گام‌به‌گام را می‌توان در بسیاری از روندهای بازارهای مالی مشاهده کرد. این مسئله ذات طبیعی بازار را نشان می‌دهد و رفتار موجی آن را اثبات می‌کند.

زمانی که روند به شکلی مستمر دنبال می‌شود، می‌توان دید که پیشرفت سهم شبیه به پله‌هایی افقی است. درست مانند شکل بالا در هر گام بخشی از روند حرکتی قیمت طی می‌شود. در چنین شرایطی استفاده از رویکرد پولبک بسیار کارآمد خواهد بود. پولبک به سطوح شکسته‌شده بسیار نزدیک به نقاط چرخش بازار اتفاق می‌افتد. اما اگر معامله‌گران فرصت ورود در این نقاط را از دست بدهند می‌تواند به این استراتژی متوسل شوند. هم‌چنین این امکان وجود دارد که معامله‌گران با توجه به الگوی پله‌ای حد ضرر خود را نیز حرکت دهند. در این شرایط لازم است که ابتدا یک پله‌ی قیمتی تکمیل شود. سپس باید حد ضرر را پشت آخرین پولبک قرار داد. به این ترتیب حد ضرر به میزان مطمئن‌تری از دارایی حفاظت می‌کند.

روش سوم:‌ پولبک به خط روند (Trendline)

افزون بر روش‌هایی که نام بردیم، می‌توانید به کمک خط روند نیز در پولبک‌ها وارد معامله شوید. البته این روش به زمان بیشتری نیازمند است. چرا که تایید خط روندها کمی زمان‌بر است. از قبل می‌دانیم که برای معتبر بودن یک خط روند حداقل سه نقطه نیاز داریم تا بتوانیم این خط را ترسیم کنیم. پولبک ممکن است در سومین، چهارمین یا پنجمین برخورد نمودار قیمت به خط روند اتفاق بیفتد.

این روش کاربردی است اما به دلیل زمان‌بر بودنش ممکن است باعث شود معامله‌گر فرصت‌های معاملاتی مطلوبی را از دست دهد.

روش چهارم: پولبک میانگین متحرک (Moving Average)

در این روش معامله‌گر می‌تواند از یک میانگین متحرک ۲۰، ۵۰ یا حتی ۱۰۰ دوره‌ای استفاده کند. شما باید با توجه به استراتژی خود و بلندمدت یا کوتاه‌مدت بودن بازه‌ی زمانی‌تان بهترین دوره‌ی میانگین را انتخاب کنید. میانگین‌های متحرک کوتاه‌تر سیگنال‌هایی سریع‌تر را صادر می‌کنند. همین امر موجب می‌شود نویز و خطا نیز در این میانگین‌ها بیشتر باشد. میانگین‌های متحرک طولانی‌تر سیگنال‌های کم‌تر ولی مطمئن‌تری را ارائه می‌کنند اما مشکل این‌جاست که در صدور سیگنال کند عمل می‌کنند. این امر موجب از دست رفتن سیگنال‌ها می‌شود. پس انتخاب امر در نهایت کاملا با خود شماست.

در این تصویر از یک میانگین متحرک ۵۰دوره‌ای استفاده شده است. می‌بینید که در جریان روند نزولی، قیمت دو مرتبه به خط میانگین پولبک زده است. این دو نقطه با فلش روی تصویر مشخص هستند. بسیار پیش می‌آید که قیمت به میانگین متحرک برخورد کند و پولبک‌هایی قوی را ایجاد کند. به همین دلیل لازم است نقاط حد ضرر خود را در فاصله‌ای مناسب قرار دهید تا متضرر نشوید.

به عنوان یک مثال عینی، نگاهی به نمودار فولاد بیندازید. معمولا هنگامی که در روندهای صعودی، پولبک به میانگین متحرک اتفاق می‌افتد، بسیاری از تحلیل‌گران معتقدند این نقطه برای ورود به سهم بسیار مناسب است. هر چند نمی‌توان با قطعیت کامل در این باره نظر داد ولی در تصویر می‌توانید به خوبی فرصت‌های ورودی که در پی پولبک ایجاد شده‌اند را ببینید.

روش پنجم: پولبک به فیبوناچی (Fibonacci)

سطوح فیبوناچی در تحلیل تکنیکال بازارهای مالی همیشه کاربردهای فراوانی دارند. از این سطوح می‌توان در استراتژی‌های Pullback نیز استفاده کرد.

در این روش زمانی که منتظر شروع یک روند جدید هستید، ابزار ترسیم فیبوناچی A-B یا همان اصلاحی (Retracement) را انتخاب کنید. سپس فیبوناچی را از ابتدا تا انتهای روند ترسیم کنید. در این استراتژی نقطه‌ی C‌ نمایان‌گر پولبک در نمودار خواهد بود که روی تصویر مشخص است.

در این تصویر مشاهده می‌کنید که قیمت پیش از آغاز روند صعودی جدید، به میزان ۵۰ درصد موج قبلی اصلاح انجام داده است. در این روش اگر در کنار فیبوناچی از میانگین‌های متحرک هم استفاده کنید، نتایجی بسیار بهتر و موثرتر دریافت خواهید کرد. زمانی که فیبوناچی اصلاحی و میانگین متحرک هر دو در یک محدوده قرار بگیرند، احتمال وقوع پولبک در آن ناحیه بسیار زیاد است.

آیا برای Pullback فیلتری وجود دارد؟

ممکن است تحلیل‌گران پس از مدتی به این فکر بیفتند که آیا می‌توانند از فیلتر برای تشخیص پولبک استفاده کنند یا خیر. دانستیم که پولبک معمولا در محدوده‌ی سطوح مقاومت و حمایت و یا خط روند و به طور کلی نقاط عطف بازار پدیدار می‌شود. اما از آن‌جا که سهام مختلف با هم تفاوت دارند و شرایط مختلفی را تجربه می‌کنند، نمی‌توان برای همه‌ی سهام یک نسخه پیچید. تا زمانی که نتوان به یک الگوی واحد برای تمام سهام پی برد، هرگز نمی‌توان فیلتر مشخصی را برای تشخیص پولبک ارائه کرد. به منظور تشخیص پولبک‌ها شما ابتدا باید روندها و سطوح حمایت و مقاومت، کانال‌ها یا الگوها را شناسایی کنید و سپس رفتار قیمت را نسبت به این محدوده‌ها بسنجید. پس تشخیص پولبک با فیلترنویسی ممکن نیست و شما باید هر سهم را به طور مجزا بررسی کنید و به صورت دستی پولبک آن را مشخص کنید.

تفاوت بین پولبک با بازگشت قیمت و اصلاح قیمت چیست؟

یکی از رایج‌ترین اشتباهاتی که به میزان فراوانی در بازارهای مالی شاهد آن هستیم این است که افراد تازه‌کار معمولا نمی‌توانند تمایزی میان اصلاح قیمت و بازگشت با پولبک قائل شوند. معنای اصطلاح پولبک را در بالا کامل شرح دادیم و موارد لازم را توضیح دادیم. اما بازگشت و اصلاح قیمت نیز مسئله‌ای است که شباهت‌هایی با پولبک دارد. اصلاح قیمتی به نزول قیمت از آخرین قله‌ی سهام به نقاط پایین‌تر گفته می‌شود که مدتی به طول می‌انجامد. همین‌جا می‌توان یکی از بارز‌ترین تفاوت‌های میان Pullback و اصلاح را دریافت. پولبک سریع‌تر اتفاق می‌افتد اما اصلاح قیمتی در بازه‌ای طولانی‌تر رخ می‌دهد.

به بیان فنی‌ اگر بالاترین قله‌ی سهام را در ۵۲ هفته‌ی اخیر در نظر بگیریم، اصلاح برابر است با کاهش قیمت به میزان ۱۰ درصد این قله. در مورد زمان پایان اصلاح حرف و حدیث فراوان است و نمی‌توان به صورت مشخص آن را تعیین کرد. اگر این اصلاح چندین ماه طول بکشد در حقیقت شاهد یک روند نزولی هستیم.

مهم‌ترین تفاوت Pullback و اصلاح در این است که پولبک در زمان کوتاه‌تری انجام می‌شود ولی اصلاح مدت بیشتری ادامه پیدا می‌کند.

Pullback را می‌توان یک بازگشت موقت دانست که معمولا تنها چند جلسه‌ی معاملاتی طول می‌کشد. پولبک یک موقعیت ورود را برای معامله‌گران ایجاد می‌کند؛‌ آن هم در شرایطی که سایر ابزارها و اندیکاتورهای تحلیل تکنیکال، عملا از یک روند صعودی خبر می‌دهند. زمانی که یک سطح شکسته می‌شود، منتظر هستیم تا قیمت مجددا به آن سطح برگردد. عدم موفقیت قیمت در بازگشت به این سطح و شکسته شدن سطوح بعدی به صورت متوالی، منجر به ایجاد اصلاحات در بازار می‌شود.

محدودیت‌های پولبک چیست؟

از جمله مهم‌ترین محدودیت‌هایی که در Pullback‌ به چشم می‌خورد این است که این واقعه می‌تواند سرآغازی باشد بر ایجاد یک بازگشت. اما نکته‌ی مهم در انتخاب بازه‌ی زمانی است. چرا که تایم‌فریم انتخابی در این شرایط بسیار تعیین‌کننده است. مثلا ممکن است یک پولبک چندجلسه‌ای برای یک معامله‌گر، برای معامله‌گری دیگر به منزله‌ی بازگشت باشد. چرا که استراتژی و تایم‌فریم انتخابی آن‌ها با هم تفاوت دارد.

جمع‌بندی

پولبک شرایطی را نشان می‌دهد که طی آن سهم در نقطه‌ای سطوح مقاومت یا حمایت (یا خط روند و کانال) را می‌شکند و پس از مدتی مجددا به این نقاط برمی‌گردد. در این برگشت ممکن است روند قبلی را از سر بگیرد یا این‌ که همان روند کنونی را ادامه دهد. آمارها نشان می‌دهد که هر دو اتفاق می‌توانند رخ دهند. نکته‌ی مهم اینجاست که معمولا در ۵۸٪ موارد، شکسته شدن سطوح با پولبک همراه است. این امر نشان می‌دهد که نمی‌توان همیشه پس از شکست سطوح منتظر ماند تا پولبک اتفاق بیفتد. پولبک را می‌توان با استفاده از ترسیم خطوط حمایت و مقاومت، خطوط روند، میانگین متحرک، الگوهایی نظیر سروشانه و مستطیل و حتی کانال‌ها و فیبوناچی تشخیص داد.

سوالات متداول با پاسخ‌های کوتاه