بازار سهام ترکیبی یا Hybrid Market؛ ترکیبی از شیوه‌های سنتی و مدرن
چند سال پیش معاملات بازار بورس به شکل فیزیکی و حضوری انجام می‌شد. یعنی خبری از پلتفرم‌های معاملاتی آنلاین نبود. سهام‌داران در تالارهای فیزیکی حاضر می‌شدند و سهام موردنظر خود را از طریق حراج خرید و فروش می‌کردند. اما از یک زمان به بعد، اینترنت و تکنولوژی نیز وارد این عرصه شد و سبک معاملات را تغییر داد. درست مانند آنچه که اکنون خودمان در بازار بورس اوراق بهادار تهران تجربه می‌کنیم. پای سیستم‌های کامپیوتری می‌نشینیم و با فشار دادن چند دکمه معاملات خود را انجام می‌دهیم. شاید عده‌ای روش اول را بپسندند و عده‌ای دیگر دلبسته‌ی روش دوم باشند. اما بستری به نام بازار سهام ترکیبی یا Hybrid Market برای هر دو گروه مناسب است و کارایی دارد. در این بازار می‌توان معاملات را به هر دو شیوه‌ی آنلاین و سنتی انجام داد.
فهرست مطالب این مقاله با دسترسی سریع
بازار سهام ترکیبی چیست؟
کلمه‌ی Hybrid در لغت به معنای ترکیبی است. زمانی که از این اصطلاح در بازار سهام استفاده می‌شود، از محیطی خبر می‌دهد که در آن می‌توان ترکیبی از شیوه‌های معاملاتی مختلف را یافت.
بازار سهام ترکیبی یا Hybrid Market این امکان را به افراد می‌دهد که هر یک از شیوه‌های سنتی یا آنلاین را که می‌خواهند مطابق با میل و نظر خود برای معاملات‌شان انتخاب کنند. تریدرها در این بازار می‌توانند به سراغ همان شیوه‌های سنتی در تالار معاملات بروند یا از سیستم‌های تمام‌اتوماتیکی استفاده کنند که می‌تواند کار آن‌ها را با سرعتی بیشتر انجام دهد.
هر کدام از این دو سبک برای برخی از معامله‌گران کاربردهایی دارد. از این رو نمی‌توان گفت که یکی از این روش‌ها از دیگری بهتر یا بدتر است اما آنچه واضح است این است که در سال‌های اخیر بیشتر مردم به خدمات الکترونیک روی آورده‌اند.
معاملات فیزیکی و سهام‌داران نهادی
در معاملات فیزیکی، دخالت و به بیان بهتر قضاوت انسانی در ورود به معامله و نحوه‌ی انجام آن را می‌توان یکی از مزایای این شیوه دانست. البته معامله‌گران خرد به سراغ این روش نمی‌روند. معاملات فیزیکی معمولا توسط معامله‌گران نهادی و در مقادیر کلان انجام می‌شود. به همین دلیل است که قضاوت انسانی برای این گروه حائز اهمیت است. چرا که گاهی این معامله‌گران به تجربیات یک کارگزار نیاز دارند تا بتوانند معاملات خود را با راهنمایی‌های این فرد انجام دهند. البته معامله‌گران نهادی هم ممکن است گاهی از شیوه‌ی آنلاین استفاده کنند. پس بازار معاملات سهام ترکیبی برای آن‌ها گزینه‌ای کاملا مناسب است.
در بسیاری از موارد معامله‌گران نهادی تلاش می‌کنند تا اطلاعات تراکنش‌های خود را به صورت عمومی منتشر نکنند. چرا که در این صورت ممکن است رقبا از آن‌ها پیشی بگیرند. در چنین شرایطی کارگزاران تالار معاملات فیزیکی می‌توانند جستجوهایی را در میان معامله‌گران نهادی موجود در شبکه انجام دهند و رقبای احتمالی را شناسایی کنند.
معامله‌گران نهادی معمولا به سراغ معاملات فیزیکی می‌روند. چرا که خرید و فروش آن‌ها در حجم بالایی انجام می‌شود و پیچیدگی‌ها و ظرایف خاص خود را دارد. این قبیل معاملات بیشتر نیاز به بینش و قضاوت انسانی دارد.
هم‌چنین لازم است که مشتریان در مواردی به تجربیات کارگزاران تالار معاملات اعتماد کنند تا بتوانند خرید خود را در چند نوبت انجام دهند. این کار برای آن است که خریدهایی در حجم بالا مانع از اثرگذاری روی قیمت سهام شود. فرض کنید فردی می‌خواهد تعداد زیادی از سهامی را که به میزان کمی معامله می‌شود خریداری کند. اگر بخواهد این کار را یک مرتبه و در طی یک سفارش انجام دهد، پیش از آن که خرید سهام به صورت کامل انجام شود، این امر به بالا رفتن قیمت نهایی سهم می‌انجامد. در نتیجه، هزینه‌ی کلی سفارش هم افزایش پیدا می‌کند. به همین دلیل این معامله‌گر به سراغ یک کارگزار می‌رود. کارگزار معاملات را با دقت بررسی می‌کند و در زمان مناسب سفارش‌ها را به صورت کوچک‌تر و در چند نوبت ثبت می‌کند تا هزینه‌ی نهایی بالا نرود.
معاملات آنلاین و سهام‌داران خرد
اما معامله‌گران خرد چنین نگرانی‌هایی ندارند. چرا که حجم خرید آن‌ها به اندازه‌ای نیست که در هزینه‌ی نهایی سفارش اثر بگذارد. هم‌چنین انتشار معاملات آن‌ها به صورت عمومی نیز مسئله‌ای نیست که برای آن‌ها مهم باشد. از این رو نیازی به همکاری و هماهنگی با کارگزاران تالار معاملات فیزیکی ندارند. پس به سراغ معاملات آنلاین می‌روند.
با این حساب معامله‌گران خرد حق دارند که به دلیل هزینه‌های کمتر و سرعت بیشتر، شیوه‌ی الکترونیک را انتخاب کنند؛ دو فاکتوری که در معاملات فیزیکی به چشم نمی‌خورند. با توجه به توضیحاتی که ارائه شد می‌توان دریافت که یک بازار سهام ترکیبی تا چه اندازه می‌تواند در جذب مخاطب‌هایی از طیف‌های مختلف موفق عمل کند.
نمونه‌ای واقعی از یک بازار سهام ترکیبی
بازار بورس نیویورک را می‌توان یک نمونه‌ی موفق از Hybrid Market دانست. NYSE یکی از قدیمی‌ترین بازارهایی است که تا مدت‌های فراوانی از کارگزاران انسانی استفاده می‌کرد. معاملات این بازار در تالار معاملات فیزیکی انجام می‌شد. اما در سال ۲۰۰۷ بود که تمام سهام پذیرش‌شده در این بازار از طریق سیستم‌های معاملاتی آنلاین نیز قابل معامله شد. اکنون در این بازار هم امکان معاملات حضوری و سنتی فراهم است و هم امکان انجام معاملات آنلاین. همین مسئله این بازار را به یک بستر محبوب برای معامله‌گران تبدیل کرده است.
سیستم بازار سهام هیبریدی در بورس ایران
در بورس ایران نیز در یک برهه از زمان، مسئولان تصمیم به ارائه‌ی سیستم هیبریدی گرفتند. بازار معاملات سهام هیبریدی در بورس ایران با مفهومی به نام کارگزار ناظر گره خورده است. سیستم هیبریدی در سال ۱۳۸۸ به منظور جایگزینی کارگزار ناظر ارائه شد. هرچند هنوز هم مفهومی به نام کارگزار ناظر وجود دارد. در سیستم کارگزار ناظر، افراد می‌توانند یک سهم خاص را تنها از طریق یک کارگزار بفروشند؛ حتی اگر آن سهم را از طریق چند کارگزاری خریداری کرده باشند.
در سمت دیگر سیستم هیبریدی، یک سهام‌دار می‌تواند چندین کارگزار ناظر داشته باشد. یعنی سهام‌دار هر سهم را تنها از طریق همان کارگزاری که سهام را خریداری کرده می‌تواند بفروشد.
فرض کنید ۵ سهم شرکت الف را از کارگزاری X خریداری کردید و ۷ برگه از همان سهم را از کارگزاری Y خریدید. این تعداد سهام نزد هر یک از کارگزاران X و Y فریز می‌شود تا کارگزار دیگری نتواند آن را به فروش برساند. به این ترتیب شما می‌توانید ۵ سهم خود را تنها از طریق کارگزار X بفروشید. این سیستم به صورت آزمایشی در سال ۱۳۸۸ پیاده شد ولی چندان موفق نبود. چرا که فریز کردن سهام در کارگزاری بدون اطلاع سهام‌دار انجام می‌شد. همین امر مشکلاتی را برای سهام‌داران به وجود آورد و موجب نارضایتی آن‌ها شد.
البته مسئولین این طرح معتقدند که فریز کردن دارایی در هر کارگزاری، موجب می‌شود مدیریت ریسک از جانب این نهادها بهتر انجام شود. چرا که ریسک اعتباری برای هر کارگزار تنها به میزان دارایی‌هایی است که از طریق آن کارگزاری خریداری شده است. البته فریز باید تنها در مواقعی انجام شود که خرید دارایی به صورت اعتباری باشد. اما مشکل سهام‌داران این است که فریز کردن حتی در مواقعی که بدهی وجود ندارد نیز اتفاق می‌افتد.
بیشتر بخوانید
جمع‌بندی
بازار سهام ترکیبی یا Hybrid Market بستری است که در آن می‌توان ترکیبی از شیوه‌های معاملاتی را مشاهده کرد. یعنی هم امکان انجام معاملات آنلاین برای سهام‌داران وجود دارد و هم می‌توان معاملات را به صورت فیزیکی و به همان روش حراج سنتی انجام داد. یک نمونه‌ی بارز از چنین بازاری در دنیا، بازار بورس نیویورک است که اکنون با موفقیت در حال فعالیت است. معمولا معاملات فیزیکی در مقایسه با معاملات آنلاین هم گران‌تر است و هم به زمان بیشتری نیاز دارد. از این رو برای معامله‌داران خرد بهتر است که سهام‌شان را به صورت آنلاین معامله کنند. اما معامله‌گران نهادی که معمولا تراکنش‌هایی در حجم بالا دارند، بهتر است که با مراجعه به تالار معاملات، به صورت حضوری کار خود را انجام دهند. چرا که گاهی لازم است با همکاری کارگزاران حاضر در تالار، برخی از اقدامات را انجام دهند.
سوالات متداول با پاسخ‌های کوتاه
بازار سهام ترکیبی یا Hybrid Market این امکان را به افراد می‌دهد که هر یک از شیوه‌های سنتی یا آنلاین را که می‌خواهند مطابق با میل و نظر خود برای معاملات‌شان انتخاب کنند. تریدرها در این بازار می‌توانند به سراغ همان شیوه‌های سنتی در تالار معاملات بروند. یا از سیستم‌های تمام‌اتوماتیکی استفاده کنند که می‌تواند کار آن‌ها را با سرعتی بیشتر انجام دهد.
بازار معاملات سهام هیبریدی در بورس ایران با مفهومی به نام کارگزار ناظر گره خورده است. سیستم هیبریدی در سال ۱۳۸۸ به منظور جایگزینی کارگزار ناظر ارائه شد. در سیستم کارگزار ناظر، افراد می‌توانند یک سهم خاص را تنها از طریق یک کارگزار بفروشند؛ حتی اگر آن سهم را از طریق چند کارگزاری خریداری کرده باشند.
