کارمزد معاملات بورس؛ نحوه محاسبه بر مبنای آخرین تغییرات
زمانی که از طریق عابربانک یا اینترنت بانک و یا به هر طریق دیگر پولی را برای شخصی واریز می‌کنیم، باید مبلغی را به عنوان کارمزد پرداخت کنیم. اما پرداخت کارمزد تنها به این زمینه ختم نمی‌شود و در تمام بازارهای مالی وجود دارد. بر این اساس بازار بورس هم با مفهومی به نام کارمزد سر و کار دارد و در هر معامله باید مبلغی متناسب با بزرگی و حجم معامله به عنوان کارمزد پرداخت گردد. اما سوال مهم این‌جاست که کارمزد معاملات بورس چقدر است. کاهش یا افزایش کارمزدها نیز مسئله‌ای است که برای سهام‌داران، مهم و بر تصمیماتشان تاثیرگذار است. اکنون قصد داریم نگاهی به کارمزد خرید و فروش سهام و روش محاسبه آن بیندازیم و آخرین تغییرات اعمال‌شده را در این خصوص بررسی کنیم.
کارمزد معاملات بورس به چه سازمان‌هایی می‌رسد؟
همه می‌دانیم که گام ابتدایی برای انجام معاملات در بازار بورس، انتخاب یک کارگزاری است. چرا که معاملات از طریق کارگزاری‌ها قابل انجام هستند. طبیعی است که کارگزاری‌ها در قبال خدماتی که به سهام‌داران ارائه می‌کنند، هزینه‌ای را به عنوان کارمزد طلب می‌کنند. کارگزاری‌ها به بازار مرکزی بورس اوراق بهادار متصل هستند و تمام تراکنش‌ها به واسطه همین ارتباط شکل می‌گیرد. به همین دلیل است که می‌توان گفت کارمزد معاملات بورس در واقع همان مالیاتی است که باید به بازار بورس پرداخت شود.
بیشتر بخوانید
این مالیات یا کارمزد به طور کلی در چندین گروه قابل بررسی است که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد. لازم به ذکر است که شرکت‌های بورس اوراق بهادار تهران، فرابورس ایران، مدیریت فناوری بورس تهران، سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه و همچنین شرکت‌های کارگزاری از معاملات سهام و حق تقدم بهره می‌برند. این بهره همان کارمزد معاملات بورس است. البته هزینه‌های دیگری نیز در جداول کارمزد وجود دارد که در ادامه در خصوص آن‌ها نیز توضیح خواهیم داد.
آخرین تغییرات کارمزد کارگزاری‌ها
در تاریخ هفتم تیرماه سال ۱۳۹۹ بود که سازمان بورس اطلاعیه‌ای منتشر کرد. این اطلاعیه به کاهش کارمزد معاملات بورس در سال ۹۹ اشاره داشت که از تاریخ اول مردادماه اجرایی می‌شد. با توجه به اطلاعیه مذکور، کارمزد خرید و فروش سهام در سال ۹۹ با کاهشی ۲۰ درصدی مواجه شد. به این ترتیب در هر معامله کارمزد معاملات بورس از سهام و حق تقدم به میزان ۲۰ درصد و با رعایت حداکثر سقف ریالی مصوب در هر معامله، کاهش پیدا کرد.
بر اساس این اطلاعیه همچنین تصویب شد که ۳۰ درصد از درآمد حاصل از کارمزد معاملات بورس، فرابورس، سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه و شرکت‌های کارگزاری از خرید و فروش سهام و حق تقدم سهام به حساب صندوق سرمایه‌گذاری مشترک توسعه بازار سرمایه واریز شود. این واریز به صورت روزانه انجام می‌شود و شرکت سپرده‌گذاری مرکزی مسئول کسر آن از سازمان‌های مذکور و انتقال آن به صندوق سرمایه‌گذاری مشترک توسعه بازار سرمایه است.
نکاتی در خصوص کارمزد کارگزاری‌ها
- در خصوص مالیات معاملات بورس، باید به این مسئله توجه کرد که این مبلغ تنها در زمان فروش اوراق بهادار از سهام‌دار دریافت می‌شود. یعنی در زمان خرید اوراق، نیازی به پرداخت مالیات نیست.
- کارمزد و مالیاتی که سهام دار باید بپردازد، به صورت مستقیم از حسابی که نزد کارگزار سهام خود دارد، کسر می‌شود. به این ترتیب مشخص است که نیازی نیست سهام‌دار در پایان هر دوره مبالغ مربوط به کارمزد معاملات بورس را به صورت جداگانه به ارگان‌های مربوطه واریز کند. به طور کلی شرکت‌ها عملکرد سالیانه خود را در اظهارنامه مالیاتی شرح می‌دهند و به سازمان مالیات ارسال می‌کنند. همچنین اگر شما حتی خانه‌ای را به فردی اجاره دهید، لازم است که درآمد حاصل از اجاره را در اظهارنامه مالیاتی در هر دوره ثبت کنید. اما معاملات بورس نیازی به پر کردن این اظهارنامه ندارند.
- مالیاتی که بابت فروش سهام باید پرداخت شود برابر است با ۰.۰۰۵ مبلغ حاصل از فروش سهام. این مسئله ارتباطی هم به سود یا زیان شما از معامله ندارد. یعنی شما چه سود کرده باشید چه زیان، ملزم به پرداخت این مبلغ هستید. بد نیست بدانید در سال ۱۳۹۷ به منظور افزایش جذابیت این بازار، کارمزد معاملات بورس به ۰.۱ درصد کاهش پیدا کرد ولی مجددا به همان مبلغ پیشین برگشت.
- کارمزد اوراق بهادار مختلف متفاوت است. به عنوان مثال کارمزد اوراق تسهیلات مسکن با کارمزد معاملات اوراق اختیار فروش تبعی تفاوت دارد. در ادامه این موارد را توضیح خواهیم داد.
در ادامه نگاهی به کارمزد خرید و فروش سهام در سال ۹۹ در بازار بورس و فرابورس می‌اندازیم. به علاوه کارمزد معاملات مربوط به سهام و حق تقدم، اوراق تسهیلات مسکن، اوراق بدهی و صندوق‌های ETF را نیز در جداول مربوطه بررسی خواهیم کرد.
کارمزد معاملات مختلف در بورس و فرابورس
کارمزد معاملات بورس و مالیات را می‌توان در دسته کسورات قرار داد. یعنی این مبالغ باید از مبالغ خرید و فروش کسر شوند. سازمان بورس و اوراق بهادار در تاریخ اول مرداد سال ۱۳۹۹ سقف نرخ کارمزدها و خدمات را در بازار سرمایه ایران منتشر کرده است. این اطلاعات را می‌توانید در اطلاعیه سقف نرخ کارمزدها و خدمات در بازار سرمایه ایران مشاهده کنید.
کارمزد خرید و فروش سهام و حق تقدم سهام در بورس
| شرح کارمزد | خرید | فروش | جمع |
| کارگزاران | ۰.۰۰۳۰۴ | ۰.۰۰۳۰۴ | ۰.۰۰۶۰۸ |
| بورس در معاملات خرد | ۰.۰۰۰۲۵۶ | ۰.۰۰۰۲۵۶ | ۰.۰۰۰۵۱۲ |
| بورس در معاملات عمده و بلوکی | ۰.۰۰۰۲۵۶ | ۰.۰۰۰۲۵۶ | ۰.۰۰۰۵۱۲ |
| سپرده‌گذاری | ۰.۰۰۰۰۹۶ | ۰.۰۰۰۱۴۴ | ۰.۰۰۰۲۴ |
| مدیریت فناوری | ۰.۰۰۰۰۸ | ۰.۰۰۰۱۲ | ۰.۰۰۰۲ |
| حق نظارت سازمان | ۰.۰۰۰۲۴ | ۰.۰۰۰۲۴ | ۰.۰۰۰۴۸ |
| مالیات | ۰ | ۰.۰۰۵ | ۰.۰۰۵ |
| جمع کل | ۰.۰۰۳۷۱۲ | ۰.۰۰۸۸ | ۰.۰۱۲۵۱۲ |
در این جدول می‌توانید کارمزد خرید و فروش سهام و حق تقدم در سال ۹۹ را مشاهده کنید. جمع کل کارمزد معاملات بورس برای خرید سهام برابر است با ۰.۳۷۱۲ درصد قیمت خرید. اما کارمزد معاملات فروش برابر است با ۰.۸۸ درصد قیمت فروش. البته ۰.۵ درصد این کسورات به مالیات مربوط است. مطابق آن‌چه در بالا گفته شد، نرخ مالیات می‌تواند دستخوش تغییر شود.
حال قصد داریم مثالی را در خصوص شیوه محاسبات مربوط به این کسورات در خرید و فروش سهام شرح دهیم.
مثال
فرض کنید قصد دارید ۱۰ هزار سهم از یک شرکت بورسی خریداری کنید. قیمت خرید را ۱۰۰۰ ریال در نظر بگیرید. چنین در نظر بگیرید که قیمت سهم پس از مدتی به ۱۳۰۰ ریال رسیده است و شما سهام خود را در این قیمت فروخته‌اید. در ادامه با محاسبه کارمزد معاملات خواهیم گفت که برای خرید این تعداد از سهام چقدر سرمایه نیاز دارید. محاسبات زیر را مطالعه کنید تا بهتر متوجه این مسئله شوید.
کارمزد خرید سهام
اگر کسوراتی در کار نبود برای خرید ۱۰ هزار سهم به قیمت هر سهم ۱۰۰۰ ریال به مبلغ ۱۰ میلیون ریال سرمایه نیاز داشتید. اما اکنون با توجه به جدول بالا مشخص است که برای خرید این سهام باید مبلغ ۰.۳۷۱۲ درصد قیمت خرید را بپردازید. به این ترتیب ارزش ریالی برای خرید ۱۰ هزار سهم شرکت مذکور برابر است با ۱۰ میلیون ریال ضرب‌در ۰.۰۰۳۷۱۲ که می‌شود ۱۰,۰۳۷,۱۲۰ ریال.
به این ترتیب مشخص است که اگر تنها مبلغ ۱۰ میلیون ریال در حساب کارگزاری خود داشتید، نمی‌توانستید ۱۰ هزار سهام را در قیمت مذکور خریداری کنید. در این شرایط مجبور بودید تعداد سهام کم‌تری بخرید. یا آن‌که صبر کنید تا قیمت سهام از ۱۰۰۰ ریال کمتر شود تا بتوانید در قیمت پایین‌تری خرید کنید.
کارمزد فروش سهام
به همین ترتیب برای فروش همین تعداد سهام در قیمت ۱۳۰۰ ریال هم باید کارمزد فروش معاملات بورس را در نظر بگیرید. مبلغ حاصل از فروش ۱۰ هزار برگه سهام در قیمت ۱۳۰۰ ریال برابر است با ۱۳ میلیون ریال. اما باید ۰.۰۰۸۸ این مبلغ را نیز به عنوان کارمزد فروش کسر کنیم. در نهایت کارمزدی که از حساب شما کسر خواهد شد عبارت‌است از: ۱۳ میلیون ریال ضرب‌در ۰.۰۰۸۸. زمانی که این کارمزد را از ۱۳ میلیون ریال کسر کنیم مبلغ خالص برابر خواهد بود با ۱۲,۸۸۵,۶۰۰ ریال. یعنی این مبلغ پس از فروش به حساب شما واریز می‌شود. دقت کنید که در جدول بالا هم گفتیم که هنگام فروش سهام پنج درصد مالیات نیز باید بپردازید. با این تفاسیر مشخص است که عدد فوق با احتساب کسر کارمزد و مالیات به دست آمده است.
کارمزد معاملات سهام پذیرفته‌شده در فرابورس
آن‌چه در جدول بالا توضیح دادیم مربوط به کارمزد معاملات بورس بود. در معاملات فرابورس نیز چنین کارمزدهایی وجود دارد ولی میزان آن‌ها متفاوت است.
| موضوع | خرید | فروش | جمع |
| کارمزد کارگزاران | ۰.۰۰۳۰۴ | ۰.۰۰۳۰۴ | ۰.۰۰۶۰۸ |
| کارمزد شرکت فرا بورس در معاملات خرد | ۰.۰۰۰۲۵۶ | ۰.۰۰۰۲۵۶ | ۰.۰۰۰۵۱۲ |
| کارمزد شرکت فرا بورس در معاملات بلوکی و عمده | ۰.۰۰۰۲۵۶ | ۰.۰۰۰۲۵۶ | ۰.۰۰۰۵۱۲ |
| حق نظارت سازمان | ۰.۰۰۰۱۶ | ۰.۰۰۰۲۴ | ۰.۰۰۰۴ |
| کارمزد شرکت سپرده گذاری | ۰.۰۰۰۰۹۶ | ۰.۰۰۰۱۴۴ | ۰.۰۰۰۲۴ |
| فناوری | ۰.۰۰۰۰۸ | ۰.۰۰۰۰۱۲ | ۰.۰۰۰۲ |
| مالیات | ۰ | ۰.۰۰۵ | ۰.۰۰۵ |
| جمع | ۰.۰۰۳۶۳۲ | ۰.۰۰۸۸ | ۰.۰۱۲۴۳۲ |
با توجه به این جدول مشخص است که در فرابورس برای خرید سهام باید کارمزدی معادل ۰.۳۶۳۲ درصد ارزش خرید پرداخت کنید. کارمزد معاملات فروش بورس و فرابورس نیز یکسان است و تفاوتی با هم ندارد.
کارمزد معاملات اوراق مشارکت و اوراق اجاره
| موضوع | خرید | فروش | جمع کل |
| کارمزد کارگزاران | ۰.۰۰۰۶ | ۰.۰۰۰۶ | ۰.۰۰۱۲ |
| کارمزد شرکت بورس | ۰.۰۰۰۱ | ۰.۰۰۰۱ | ۰.۰۰۰۲ |
| کارمزد شرکت سپرده گذاری | ۰.۰۰۰۰۱۵ | ۰.۰۰۰۰۱۵ | ۰.۰۰۰۰۳۰ |
| فناوری | ۰.۰۰۰۱ | ۰.۰۰۰۱ | ۰.۰۰۰۱ |
| جمع | ۰.۰۰۰۷۲۵ | ۰.۰۰۰۷۲۵ | ۰.۰۰۱۴۵ |
کارمزد معاملات اوراق مشارکت را در جدول فوق مشاهده می‌کنید. همان‌طور که می‌دانید اوراق مشارکت، اوراق اجاره، اسناد خزانه و … در دسته اوراق بدهی قرار می‌گیرند. نرخ کارمزد معاملات این اوراق در هنگام خرید و فروش یکسان است و برابر است با ۰.۰۷۲۵ درصد. با ارائه یک مثال، محاسبات مربوط به کارمزد خرید و فروش این اوراق را بررسی می‌کنیم.
بیشتر بخوانید
مثال
فرض کنید ۱۰۰ برگه از اوراق مشارکت را به قیمت یک میلیون ریال خریداری کرده‌اید. سپس این اوراق را در قیمت یک میلیون و ۲۰ هزار ریال می‌فروشید. کارمزد خرید و فروش این معاملات به شرح زیر خواهد بود.
کارمزد خرید
- ارزش ریالی خرید هر ورقه مشارکت بدون احتساب کارمزد: ۱,۰۰۰,۰۰۰ ریال
- کارمزد خرید اوراق: ۰.۰۰۰۷۲۵
- ارزش ریالی خرید هر ورقه مشارکت با احتساب کارمزد: ۱,۰۰۰,۰۰۰* ۰.۰۰۰۷۲۵= ۱,۰۰۰,۷۲۵
- ارزش ریالی خرید ۱۰۰ ورقه مشارکت: ۱,۰۰۰,۷۲۵* ۱۰۰= ۱۰۰,۰۷۲,۵۰۰
کارمزد فروش
- ارزش ریالی فروش هر ورقه مشارکت بدون احتساب کارمزد: ۱,۰۲۰,۰۰۰ ریال
- کارمزد فروش اوراق: ۰.۰۰۰۷۲۵ درصد
- ارزش ٰریالی فروش هر ورقه مشارکت با احتساب کارمزد: ۱,۰۲۰,۰۰۰ * (۱ – ۰.۰۰۰۷۲۵) = ۱,۰۱۹,۲۶۰ ریال
- ارزش ریالی فروش ۱۰۰ ورقه مشارکت: ۱,۰۱۹,۲۶۰* ۱۰۰= ۱,۰۱۹,۲۶۰,۰۰۰
کارمزد اوراق تسهیلات مسکن
| موضوع | خرید | فروش | جمع کل |
| کارمزد کارگزاران | ۰.۰۰۴ | ۰.۰۰۱۵ | ۰.۰۰۵۵ |
| کارمزد شرکت بورس | ۰.۰۰۰۰۴ | ۰.۰۰۰۰۴ | ۰.۰۰۰۰۸ |
| حق نظارت سازمان | ۰.۰۰۰۱ | ۰.۰۰۰۱ | ۰.۰۰۰۲ |
| کارمزد شرکت سپرده گذاری | ۰.۰۰۰۰۴ | ۰.۰۰۰۰۴ | ۰.۰۰۰۰۸ |
| جمع | ۰.۰۰۴۹ | ۰.۰۰۲۴ | ۰.۰۰۷۳ |
جدول بالا مربوط به کارمزد معاملات اوراق تسه در بورس است. اوراق تسهیلات مسکن نیز یکی از انواع اوراقی است که در بازار بورس خرید و فروش می‌شود. اما کارمزد خرید این اوراق برابر است با ۰.۴۹ درصد مبلغ خرید و کارمزد فروش برابر است با ۰.۲۴ درصد ارزش فروش. در ادامه مثالی بیان می‌کنیم تا بهتر متوجه نحوه محاسبه این کارمزد شوید.
بیشتر بخوانید
مثال
فرض کنید می‌خواهید ۱۰۰ ورقه تسهیلات مسکن را به قیمت هر برگه ۵۰۰ هزار ریال خریداری کنید. در این صورت مبلغ خرید مطابق محاسبات زیر است.
کارمزد خرید
- ارزش خرید یک ورقه تسهیلات مسکن بدون احتساب کارمزد: ۵۰۰ هزار ریال
- قیمت خرید یک ورقه تسهیلات مسکن با احتساب کارمزد: ۵۰۲,۴۵۰ ریال
- به این ترتیب برای خرید ۱۰۰ ورقه تسه باید حساب خود را به میزان ۵۰,۲۴۵,۰۰۰ ریال شارژ کنید.
کارمزد فروش
در نظر بگیرید که قیمت این اوراق به ۴۵۰ هزار ریال کاهش پیدا کرده است. چنان‌چه بخواهید ۱۰۰ برگه تسه خود را بفروشید باید کارمزد فروش را نیز مدنظر داشته باشید.
- ارزش فروش یک برگه تسه بدون احتساب کارمزد: ۴۵۰ هزار ریال
- ارزش ریالی فروش یک ورقه تسه با احتساب کارمزد: ۴۴۷,۷۹۵ ریال
- به این ترتیب ارزش فروش ۱۰۰ ورقه تسه برابر است با ۴۴,۷۷۹,۵۰۰ ریال
کارمزد معاملات صندوق‌های ETF
صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بازار بورس و در میان سهام‌داران از اهمیت و محبوبیت زیادی برخوردار هستند. واحدهای این صندوق‌ها مانند سهام در بازار بورس از امکان خرید و فروش برخوردارند. نرخ کارمزد خرید و فروش واحدهای این صندوق‌ها در سال ۹۹ در جدول زیر قابل مشاهده است:
| موضوع | خرید | فروش | جمع |
| کارمزد کارگزاران | ۰.۰۰۰۶ | ۰.۰۰۰۶ | ۰.۰۰۱۲ |
| کارمزد شرکت بورس | ۰.۰۰۰۱ | ۰.۰۰۰۱ | ۰.۰۰۰۲ |
| کارمزد شرکت سپرده گذاری | ۰.۰۰۰۰۱۵ | ۰.۰۰۰۰۱۵ | ۰.۰۰۰۰۳ |
| کارمزد شرکت مدیریت فناوری | ۰.۰۰۰۰۱ | ۰.۰۰۰۰۱ | ۰.۰۰۰۰۲ |
| جمع | ۰.۰۰۰۷۲۵ | ۰.۰۰۰۷۲۵ | ۰.۰۰۱۴۵ |
جمع‌بندی
برای خرید و فروش سهام و همه انواع اوراق بهادار در بازار سرمایه باید کارمزد پرداخت کرد. این کارمزدها متناسب با بزرگی و حجم معامله تعیین می‌شوند. خرید و فروش سهام در بازار بورس و فرابورس دارای نرخ کارمزدهای متفاوتی است. به علاوه، کارمزد اوراق بهادار مختلف هم با هم با یکدیگر متفاوت هستند. در این مقاله میزان کارمزد معاملات انواع اوراق بهادار را بر اساس آخرین تغییرات مصوب از جانب سازمان بورس و اوراق بهادار بیان کردیم. اما بدیهی است که در صورت صلاح‌دید این سازمان، مبالغ فوق می‌توانند مجددا دستخوش تغییر شوند. برای پرداخت کارمزد معاملات نیازی به واریز مبالغ جداگانه نیست و مبالغ مذکور از حساب سرمایه‌گذار در کارگزاری کسر می‌شود.
کارمزد معاملات بورس به شرکت‌های بورس اوراق بهادار تهران، فرابورس ایران، مدیریت فناوری بورس تهران، سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه و همچنین شرکت‌های کارگزاری پرداخت می‌شود. باید توجه داشت که مالیات دارایی‌های شما در بستر بازار سرمایه تنها در زمان فروش سهام و اوراق بهادار باید پرداخت شود و در هنگام خرید نیازی به پرداخت مالیات نیست. همچنین سودهایی که از سرمایه‌گذاران دریافت می‌شود، معاف از مالیات هستند. در فروش اوراق مشارکت و اوراق اجاره نیز نیازی به پرداخت مالیات نیست و تنها پرداخت کارمزد کفایت می‌کند.
