سهام عدالت چیست؟ چطور آن را بخریم و بفروشیم؟

بحث سهام عدالت از آن موقعی بیشتر داغ شد که پای این سهام به بورس باز شد. ورود سهام عدالت به بورس همانا و سیل سوالات بی‌اندازه‌‌ی دارندگان و حتی جاماندگان آن هم همان. سوالاتی مثل: «قیمت، ارزش و سود سهام عدالت چقدر است؟»، «خرید و فروش سهام عدالت چگونه است؟»، «تکلیف جاماندگان سهام عدالت چیست؟» هنوز خیلی‌ها جواب این سوالات را نگرفته بودند که بحث آزادسازی سهام عدالت هم مطرح شد و یک سوال دیگر به این سوالات اضافه شد. توان تحلیل در این مقاله تصمیم گرفته است به تمام این سوالات پاسخ بدهد. به همین خاطر از صفر شروع می‌کنیم و به این سوال مهم و اساسی پاسخ می‌دهیم که اصلا سهام عدالت چیست و مشمولان آن چه کسانی هستند.

نگاهی به تاریخچه سهام عدالت

تقریبا همه‌مان کم و بیش چیزهایی از داستان شکل‌گیری سهام عدالت می‌دانیم. اما خیلی‌هامان اطلاع نداریم که اصلا چه شد که بحث سهام عدالت مطرح شد. در دولت نهم بود که رئیس جمهور با ارسال نامه‌ای به رهبر، پیشنهاد واگذاری سهام شرکت‌های دولتی را مطرح کرد. با موافقت رهبر سرانجام سهام عدالت تصویب شد.

مسئله‌ی اصلی این بود که این سهام به چه کسانی تعلق بگیرد. برای این کار فرم‌هایی را بر اساس گروه‌بندی شغلی میان مردم پخش کردند تا دهک‌بندی را انجام بدهند. تقریبا از سال ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۱ طول کشید تا این فرم‌ها تکمیل شوند و پس از آن اطلاعات این فرم‌ها در پایگاه داده ثبت شد. در این میان برخی از کسانی که فرم‌ها را پر کرده بودند سهام عدالت را دریافت نکردند و این مسئله مبحث جاماندگان سهام عدالت را کلید زد.

در ابتدا ۸۵ شرکت برای این طرح انتخاب شده بودند. اما در نهایت تعداد این شرکت‌ها به ۴۹ شرکت رسیدند. در جلسه‌ای که در اواسظ دهه‌ی ۱۳۹۰ تشکیل شد، سود سهام عدالت را تا آن زمان بررسی کردند. این سودها پیش‌تر به جای اینکه به حساب مردم واریز شود، به حساب دولت واریز می‌شد و در قالب DPS به سهام‌داران تعلق می‌گرفت. با توجه به میزان سودی که وارد خزانه‌ی دولت شده بود، نهایتا تصمیم گرفته شد که سهام چه شرکت‌هایی به مردم واگذار شود. در بخش‌های بعدی می‌توانید پرتفوی شرکت‌های سهام عدالت را ببینید.

مشمولان سهام عدالت چه کسانی هستند؟

از این بحث‌ها که بگذریم یک سوال اصلی‌تر مطرح می‌شود. در قسمت قبل از مشمولان سهام عدالت حرف زدیم. اما این مشمولان چه کسانی هستند؟ گروه‌های زیر کسانی هستند که در هنگام اعطای سهام عدالت، مشمول دریافت این اوراق شدند:

• افراد تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی
• عشایر
• روستاییان
• کارگران فصلی و ساختمانی
• کارمندان دستگاه‌های اجرایی و بازنشستگان
• خبرنگاران
• زنان سرپرست خانوار
• طلاب
• خادمان مساجد

جاماندگان سهام عدالت

از سال ۱۳۹۶ که اولین مرحله‌ی سود سهام عدالت به دارندگان پرداخت شد، جاماندگان به تکاپو افتادند که بروند دنبال گرفتن این سهام. در این میان خیلی‌ها هم سردرگم بودند و نمی‌دانستند که چه باید بکنند. اکنون دوره مجاز ثبت نام برای دریافت سهام عدالت تمام شده است و مشمولان جدید نمی‌توانند آن را دریافت کنند.

طبق آخرین اخبار سهام عدالت، گروه‌های اصلی جاماندگان سهام عدالت برای اختصاص سهم مشخص شده‌اند و مجلسی‌ها هم همسو با دولت از این طرح حمایت کرده‌اند. بر این اساس تخمین زده می‌شود که ۲۰ میلیون مشمول سهام عدالت جامانده وجود دارد و قرار است در فاز اول برای ۱۰ میلیون نفر سهام عدالت اختصاص یابد:

تلاش می‌کنیم از طریق منابع پایدار حق پایمال شده جاماندگان سهام عدالت را استیفا کنیم. بر اساس آمار، ۲۰ میلیون جامانده سهام عدالت داریم و درصددیم برای ۱۰ میلیون نفر منابع را در نظر بگیریم و برای سال آینده [۱۴۰۱] سهام عدالت آن‌ها برقرار شود.

غلامرضا مرحبا، سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس / ۲۶ دی ۱۴۰۰ / [مطالعه خبر]

در روزهای پایانی سال ۱۴۰۰ راهکاری برای اعطای سهام عدالت به جاماندگان در سال ۱۴۰۱ مشخص شد. بر این اساس دولت موظف است که از محل باقی مانده سهام متعلق به دولت یا شرکت‌های دولتی در بنگاه‌های قابل واگذاری در هر بازار موضوع گروه‌های (۱) و (۲) ماده (۲) قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل چهل و چهارم (۴۴) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۲۵ خردادماه ۱۳۸۷ و اصلاحات و الحاقات بعدی آن، سهام عدالت را به افراد زیر واگذار کند:

• مددجویان جامانده تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره)
• مددجویان سازمان بهزیستی کشور
• تمام افرادی که از سهام عدالت برخوردار نشده‌اند

سهام عدالت متوفیان

یک سوال دیگر هم این وسط پیش می‌آید. تکلیف سهام عدالت افرادی که از دنیا می‌روند چیست؟ سهام عدالت هم در واقع دارایی متوفی است که بعد از درگذشت او، به وارث منتقل می‌شود. پس از این اتفاق ورثه می‌توانند ظرف یک الی دو ماه به دفاتر خدمات پیشخوان دولت مراجعه کنند و فرایند انتقال سهام را از طریق شرکت سپرده‌گذاری مرکزی انجام بدهند. مطابق قواعد ارث، ورثه ممکن است یکی از سه دسته‌ی زیر باشند:

• پدر و مادر، اولاد (فرزندان) و اولادِ اولاد (نوه‌ها)
• اجداد، برادر و خواهر و اولاد آن‌ها
• عمه‌ها‌، عموها، خاله‌ها‌، دایی‌ها و فرزندان آن‌ها

اما این طبقه‌بندی به چه دردی می‌خورد؟ هر یک از ورثه در هر طبقه می‌توانند وراث سایر طبقات را از دریافت سهم‌الارث و سهام عدالت محروم کنند. در این میان زن و شوهر استثنا هستند و با تمام طبقات به اندازه‌ی سهم‌شان از سهام عدالت ارث می‌برند.

میزان سهم‌الارث ورثه سهام عدالت

پدر و مادر هر کدام‌شان یک ششم از کل سهم‌الارث و سهام عدالت را دریافت می‌کنند. اما اگر فرد متوفی مرد باشد و فرزندی داشته باشد، یک هشتم سهام عدالتش به همسرش می‌رسد. اگر فرزندی نداشته باشد، این میزان به یک چهارم خواهد رسید. چنان‌چه متوفی زن باشد و فرزند داشته باشد، یک چهارم از سهام عدالت به شوهر می‌رسد. اگر فرزندی در کار نباشد، سهم‌الارث شوهر یک دوم خواهد بود.

در میان فرزندان هم دختران نصف پسران از ارث سهم می‌برند. اگر تمام فرزندان متوفی دختر یا تمام‌شان پسر باشند، میزان سهم‌شان با هم برابر خواهد بود. در مورد نوه‌ها هم باید گفت که از پدر یا مادرشان ارث می‌برند. البته شرط دارد. شرطش هم این است که پدر و مادرشان، موقع فوت متوفی در قید حیات بوده باشند و قبل از تقسیم امول و سهام عدالت از دنیا رفته باشند.

فرزند دختر متوفی (چه پسر باشد و چه دختر)، سهم مادرش را به ارث می‌برد. نوه‌ای هم که فرزند پسر متوفی باشد (چه پسر باشد و چه دختر) سهام عدالت را از پدرش به ارث خواهد برد.  

ارزش سهام عدالت

وقتی صحبت از ارزش سهام عدالت می‌شود منظورمان این است که ببینیم نمادهای موجود در پرتفوی سهام عدالت چقدر سودسازی کرده‌اند و در مجموع چقدر توانسته‌اند بر ارزش این سبد اضافه کنند. به طور کلی مشمولان سهام عدالت در واقع سهامدار ۴۹ شرکت هستند که در این میان ۳۶ شرکت بورسی هستند و ۱۳ شرکت دیگر غیربورسی هستند. هر کدام از شرکت‌ها درصد سهامداری مختلفی دارند که در جدول زیر می‌توانید درصد سهام شرکت‌ها را برای سهام عدالت ۵۳۰ هزار تومانی ببینید. در این جدول نام ۳۶ شرکت بورسی را می‌توانید ببینید که تعداد و درصد آن نیز مشخص شده است.

نام دارایی	تعداد	درصد از کل
گروه سرمايه گذاری توسعه صنعتی ايران	۱۸	۰.۱۷
پارس سويچ	۱۸	۰.۲۰
سرمايه گذاری رنا	۳	۰.۰۱
فولاد مبارکه اصفهان	۱۲۶۰	۱۳.۲۴
بانک صادرات ايران	۱۴۰۰	۲.۹۳
صنايع سيمان دشتستان	۸	۰.۱۸
پست بانک ايران	۱۶	۰.۲۷
بانک تجارت	۱۷۸۸	۳.۵۴
پالايش نفت بندر عباس	۱۱۴	۰.۷۸
مديريت پروژه های نيروگاهی ايران_مپنا	۲۰۴	۲.۸۰
فولاد خوزستان	۲۹۹	۱.۵۲
سيمان داراب	۱۲	۰.۲۰
آلومينيوم ايران	۵۷	۰.۹۱
فولاد آلياژی ايران	۹۴	۰.۷۶
بيمه دانا	۴۳	۰.۲۱
صنايع پتروشيمی خليج فارس	۲۲۹۲	۲۴.۶۲
معدنی و صنعتی چادر ملو	۲۲۹	۶.۹۰
بانک ملت	۱۲۴۰	۴.۰۸
پتروشيمی جم	۴۱	۱.۸۳
ايران خودرو	۴۷	۰.۱۰
کارخانجات مخابراتی ايران	۲۲	۰.۰۲
پتروشيمی مارون	۴۷	۸.۱۷
معدنی و صنعتی گل گهر	۱۶۱	۳.۶۱
پالايش نفت تبريز	۳۹	۱.۳۸
پالايش نفت اصفهان	۳۰۳	۱.۷۹
پالايش نفت شيراز	۴	۰.۴۵
مخابرات ايران	۲۳۹	۱.۶۱
پالايش نفت لاوان	۴	۰.۴۹
پالايش نفت تهران	۱۰۴۸	۴.۷۱
مهندسی حمل و نقل پتروشيمی	۱	۰.۰۲
پتروشيمی شهيد تندگويان	۴۷	۰.۴۸
فجر انرژی خليج فارس	۳۸	۰.۴۰
کشتيرانی جمهوری اسلامی ايران	۱۰۳	۱.۲۱
نيرو ترانس	۹	۰.۰۲
سايپا	۳۹	۰.۰۷
ملی صنايع مس ايران	۱۴۷۵	۱۰.۳۴

برای به دست آوردن ارزش سهام عدالت هم می‌توانید در همان سامانه‌ی سجام یا درگاه یکپارچه آن را مشاهده کنید.

چرا ارزش سهام عدالت مشمولان با هم فرق دارد؟

اگر می‌خواهید بدانید منشا این سوال چیست و چرا اصلا این‌قدر این مسئله جای سوال دارد باید برگردیم به چند سال قبل. همان موقع که سهام عدالت را به مشمولان واگذار می‌کردند قرار بود ارزش آن برابر با یک میلیون تومان باشد و در مدت ۱۰ سال، این مبلغ از محل سود شرکت‌ها به صورت قسطی تامین شود. اما وقتی ۱۰ سال گذشت و سال ۱۳۹۵ رسید، تنها نیمی از این یک میلیون تومان از محل سود شرکت‌ها تسویه شده بود. حدود ۶ میلیون نفر از مددجویان تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی، تخفیف ۵۰ درصدی گرفتند و نهایتا ارزش سهام عدالت آن‌ها شد یک میلیون تومان.

اما به باقی سهام‌داران فرصت دادند که هرکسی تمایل دارد باقی‌مانده‌ی مبلغ را هم واریز کند که برابر بود با ۵۰۰ هزار تومان. تعداد کمی از افراد این کار را کردند و به همین خاطر، بیشتر سهام‌داران، سهام عدالت ۵۳۲ هزار تومانی دارند. البته بعضی‌ها هم به جای برگه‌های ۵۳۲ هزار تومانی، سهام عدالت ۴۹۲ هزار تومانی دارند. چون در سال ۱۳۹۵ مبلغ ۴۰,۰۰۰ تومان از محل سود سهام، برای بعضی از دارندگان به صورت نقدی واریز شد اما برای بعضی دیگر به تعداد سهام عدالت‌شان اضافه شد. این تمام قضیه‌ی تفاوت میزان سهام مشمولان سهام عدالت است.

سود سهام عدالت چقدر است و چطور واریز می‌شود؟

اگر نمی‌دانید سود سهام عدالت چقدر است و روش دریافت آن چیست، مطالعه‌ی این بخش می‌تواند به شما کمک کند. همان‌طور که در جدول بالا دیدیم، پرتفوی سهام عدالت متشکل از نمادهای مختلف بورسی است که این مسئله نشان می‌دهد که سهامداران عدالت هم مثل سایر سهامداران، هم در سود و هم در زیان این سهام شریک هستند. پس با توجه به سودسازی این شرکت‌ها، مبلغ سود هم متفاوت است. این را هم بدانید که سود سهام عدالت برای هر فرد به طور جداگانه واریز می‌شود. یعنی مثل یارانه نیست که مبلغ کل به حساب سرپرست خانوار واریز شود.

در حقیقت افرادی که در این طرح ثبت نام کرده‌اند، هر کدام‌شان شماره شبای حساب خودشان را به سازمان خصوصی‌سازی اعلام کرده‌اند یا در شرکت سپرده‌گذاری مرکزی شماره حساب‌شان را ثبت کرده‌اند که سودها به همین شماره حساب واریز می‌شود. یعنی نیاز به هیچ اقدام خاصی نیست و سودها طبق زمان‌بندی اعلام شده واریز خواهد شد. البته ممکن است در هردوره سودها به صورت مرحله‌ای واریز شود.

از ابتدای آزادسازی سهام عدالت، چند مرحله از سود این سهام به حساب دارندگان آن واریز شده است که می‌توانید جزئیات سود سهام یک میلیون تومانی و ۵۳۲ هزار تومانی بازه زمانی ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۹ را در جدول زیر مشاهده کنید:

ارزش سهام عدالت	سود سال ۱۳۹۵	سود سال ۱۳۹۶	سود سال ۱۳۹۷	سود سال ۱۳۹۸	سود سال ۱۳۹۹
۱,۰۰۰,۰۰۰ تومانی	۱۵۰,۰۰۰ تومان	۱۷۵,۰۰۰ تومان	۲۰۵,۰۰۰ تومان	۴۰۰,۰۰۰ تومان	۱,۰۸۱,۰۰۰ تومان
۵۳۲,۰۰۰ تومانی	۷۹,۸۰۰ تومان	۹۳,۱۰۰ تومان	۱۰۲,۵۰۰ تومان	۲۰۲,۷۰۰ تومان	۵۷۷,۰۰۰ تومان

چند نکته در مورد سود سهام عدالت

در مورد سود سهام عدالت و جدول بالا لازم است چند نکته را بیان کنیم.

اول از همه اینکه وقتی می‌گوییم سود سال ۱۳۹۹، منظورمان این است که سهام عدالت در سال ۱۳۹۹، ۵۷۷ هزارتومان سودسازی کرده است. اما تاریخ پرداخت این سود و رقم دقیق آن پس از بسته شدن صورت‌های مالی مشخص می‌شود که معمولا به انتهای سال بعد موکول می‌شود. همان‌طور که سود سال ۱۳۹۸، در سال ۱۳۹۹ پرداخت شد.

نکته‌ی مهم دیگر این است که سودسازی، لزوما به معنای واریز سود به مشمولان سهام عدالت نیست. درست است که شرکت‌ها سودسازی می‌کنند اما پرداخت سود موقعی انجام می‌شود که شرکت‌های فعال در پرتفوی سهام عدالت، سودشان را به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی واریز کنند. نمونه‌ی این اتفاق برای سود سال ۱۳۹۸ افتاد. جایی که برخی از شرکت‌ها در واریز سود به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اهمال کردند و به همین دلیل سود این سال، در دو مرحله پرداخت شد؛ بخش اول در اسفند سال ۱۳۹۹ و بخش دوم در تیرماه سال ۱۴۰۰ [شرح کامل].

در صورت عدم دریافت سود سهام عدالت ۱۳۹۹، باید شماره شبای معتبری را در سامانه سجام یا سهام عدالت وارد کنید تا سود به حساب‌تان واریز شود. هم‌چنین اگر حساب بانکی‌تان مسدود، راکد، ارزی، دو امضایی یا بلندمدت بوده است هم امکان دارد سود سهام عدالت برای‌تان واریز نشده باشد. پس از اطمینان از عدم واریز سود، می‌توانید نسبت به اعلام شماره شبای معتبر اقدام و سودتان را دریافت کنید.

منظور از آزادسازی سهام عدالت

اما منظور از آزادسازی سهام عدالت که یکی از مهم‌ترین مسائل یکی دو سال اخیر است چیست؟ تا قبل از سال ۱۳۹۹، سهام عدالت اصلا در بورس قابل خرید و فروش نبود. یعنی سهام عدالت از سال‌ها قبل در اختیار مشمولان قرار گرفته بود و سود آن به صورت سالانه در اختیار آن‌ها قرار می‌گرفت. اما در سال ۱۳۹۹ بود که با تصمیم دولت قرار بر این شد که این سهام آزاد شود تا در بورس هم قابل معامله باشد. به این ترتیب شرایطی را فراهم کردند که افرادی که از بورس و مسائل مرتبط با آن سر در می‌آوردند بتوانند خودشان دارایی‌شان را مدیریت کنند. هم‌چنین کسانی که هیچ اقدامی انجام ندادند، سیستم به طور پیش فرض روش مدیریت غیرمستقیم را برای آن‌ها در نظر گرفت.

روش های آزادسازی سهام عدالت

تا اینجا زیاد در مورد آزادسازی سهام عدالت حرف زدیم. اما حالا می‌خواهیم کمی با جزئیات بیشتر به این مسئله بپردازیم و بگوییم که دو روش آزادسازی سهام عدالت چیست. به طور کلی دو روش برای آزادسازی سهام عدالت مطرح شد که یکی روش مستقیم است و دیگری روش غیرمستقیم.

در روش مستقیم، سهامداران خودشان باید سهام‌شان را مدیریت کنند. درست مثل آن می‌ماند که شما به طور مستقیم سهام شرکتی را در بورس خریداری کرده باشید و صفر تا ۱۰۰ سهامداری با خودتان باشد. در روش غیرمستقیم شرایط فرق می‌کند. درست است که خودتان مالک سهم هستید، اما با این‌همه مدیریت سهام به عهده‌ی شرکت‌های سرمایه گذاری استانی سهام عدالت است. یعنی این شرکت‌ها به نمایندگی از طرف سهامداران، مدیریت آن را در دست خواهند گرفت.

همان موقع که بحث آزادسازی سهام عدالت مطرح شد، خیلی‌هایی که از بورس سر در نمی‌آوردند تصمیم گرفتند هم‌چنان روال قبلی را انتخاب کنند. اما کسانی که با این بازار آشنایی داشتند روش مستقیم را انتخاب کردند و حالا خودشان می‌توانند سهام‌شان را مدیریت کنند.

تعیین روش مدیریت سهام عدالت

اگر سهام عدالت دارید و الان به دنبال این هستید که روش سهامداری خودتان را انتخاب کنید، باید بگوییم خیلی دیر به فکر افتاده‌اید. چرا که آخرین مهلت انتخاب روش آزادسازی سهام عدالت، ۲۹ خردادماه سال ۱۳۹۹ بود و بعد از آن دیگر کسی نمی‌توانست این کار را انجام دهد. این کار در آن برهه از طریق سامانه samanese انجام شد و کسانی که سهامدارای مستقیم را انتخاب کردند، دیگر امکان برگشت به روش غیرمستقیم ندارند.

اما تکلیف کسانی که هیچ کاری نکردند چیست؟ سیستم برای آن دسته از دارندگان سهام عدالت که روش مدیریت سهام‌شان را انتخاب نکردند، روش غیرمستقیم را در نظر گرفت. پس اگر شما هم سهام عدالت دارید و در طول دوران سهامداری خودتان هیچ کاری نکرده‌اید و نمی‌دانید تکلیف‌تان چیست، مطمئن باشید که روش سهامداری شما غیرمستقیم است. در انتهای هر سال، سود سهام به حساب‌تان واریز خواهد شد و نیازی به ثبت نام در سجام و داشتن کد بورسی هم ندارید.

سهام افراد در روش مدیریت غیرمستقیم، به شرکت‌های استانی سهام عدالت منتقل شد. یعنی که مدیران این شرکت‌ها مدیریت این سهام را به عهده می‌گیرند. فعلا دیگر امکانی برای انتخاب روش‌های مدیریت سهام نیست و باید صبر کنیم تا ببینیم مسئولان چه تصمیمی در این باره می‌گیرند.

ارتباط بین سهام عدالت و شرکت های سرمایه گذاری استانی

وقتی در بحث سهام عدالت اسم شرکت های سرمایه گذاری استانی به وسط می‌آید، می‌فهمیم که بحث در مورد مدیریت غیر مستقیم سهام عدالت است. در بخش قبلی گفتیم که افرادی که روش غیرمستقیم را برای مدیریت سهام عدالت انتخاب می‌کنند، در واقع با این کار مدیریت سهام‌شان را در اختیار شرکت های استانی می‌گذارند. به این ترتیب در سبد سهام‌شان فقط یک شرکت سرمایه گذاری استانی خواهند داشت.

بعد از آزادسازی سهام عدالت، شرکت های سرمایه گذاری استانی مدتی فرصت داشتند تا بعد از افزایش سرمایه وارد بورس یا فرابورس شوند و سهام آن‌ها قابل معامله شود. این مسائل با فراز و نشیب‌های فراوانی همراه بود. اگر می‌خواهید وضعیت معاملات این شرکت‌ها را ببینید، باید به سایت بورس اوراق بهادار به آدرس http://www.tsetmc.com مراجعه کنید. نماد این شرکت‌ها اکنون در بورس قابل مشاهده است و دو حرف اول آن‌ها «وس» است. مثلا نماد شرکت سرمایه گذاری استان کرمان وسکرمان نام دارد. البته برخی از این نمادها الان قابل معامله نیستند و مدتی است که خرید و فروشی در آن‌ها انجام نشده است.

صندوق بازارگردانی اختصاصی سهام عدالت 

یکی از مسائلی که در شرکت های سرمایه گذاری استانی سهام عدالت به چشم می‌خورد این است که سهامداران این شرکت‌ها معمولا آشنایی چندانی با بازار بورس ندارند و همین مسئله می‌تواند باعث فروش‌های هیجانی و برهم خوردن تعادل بازار شود. صندوق بازارگردانی سهام عدالت راه‌حلی بود که برای جلوگیری از افت قیمت سهام عدالت و تثبیت آن تصویب شد. تشکیل این صندوق به دلیل بازنگری و اصلاح برخی از قوانین بازار سرمایه است که بیش از ۱۵ سال از عمر آن‌ها می‌گذرد. در آن زمان تنها کارگزاران رسمی در این بازار فعالیت داشتند، اما اکنون دارندگان سهام عدالت بخش عمده‌ای از فعالان این بازار را تشکیل می‌دهند که باید حقوق آن‌ها هم در نظر گرفته شود.

کارت اعتباری سهام عدالت

کارت اعتباری سهام عدالت هم از آن طرح‌هایی بود که همزمان با آزادسازی بحث آن مطرح شد. منتهی با چند ماه فاصله اجرایی شد. سرانجام اواخر سال ۱۳۹۹ بود که سهامداران توانستند این کارت را از طریق دو بانک ملی و تجارت دریافت کنند. اما اصلا منظور از کارت اعتباری سهام عدالت چیست؟ این کارت برای آن طراحی شد که دارندگان سهام عدالت به دلیل مشکلات مالی سهام‌شان را نفروشند و به جای آن معادل ارزش روز سهام‌شان، اعتبار ریالی دریافت کنند. بر این اساس دارندگان این کارت می‌توانند تا سقف ۶۰٪ از ارزش سهام‌شان را در قالب کارت اعتباری تسهیلات دریافت کنند.

این طرح هم برای افرادی که روش مستقیم را انتخاب کرده‌اند در دسترس است و هم برای کسانی که آزادسازی غیرمستقیم سهام عدالت را برگزیده‌اند. البته سهامداران مستقیم در صورتی می‌توانند این کارت را دریافت کنند که هیچ سهمی را نفروخته باشند. این طرح در حقیقت یک طرح تشویقی برای جلوگیری از فشار فروش شدیدی بود که در آغاز آزادسازی سهام عدالت در تابستان ۱۳۹۹ شاهد آن بودیم.

روش فروش سهام عدالت

به لحاظ قانونی امکان فروش سهام عدالت فراهم است، اما در واقعیت چنین نیست. آن دسته از دارندگان سهام عدالت که روش مستقیم را انتخاب کرده‌اند، فعلا به دلیل عرضه‌ی بالا امکان فروش ندارند. چون عملا خریداری برای این سهام وجود ندارد. غیرمستقیم‌ها هم در بیشتر موارد با تعلیق شرکت‌های سرمایه گذاری استانی مواجه شده‌اند. به هر حال فعلا فقط امکان فروش ۶۰٪ از سهام عدالت وجود دارد و ۴۰٪ باقیمانده را نمی‌توانید بفروشید.

اگر روش غیرمستقیم را انتخاب کرده‌اید، قبل از هر چیز باید وارد سامانه سجام شوید و در این سایت ثبت‌نام کنید. سپس باید کد بورسی بگیرید و به سایت کارگزاری‌تان مراجعه کنید. در آن‌جا و در قسمت تغییر کارگزار ناظر، باید نماد استانی خودتان را انتخاب کنید و درخواست‌تان را ثبت کنید تا نمادتان ظرف مدت حداکثر دو روز به پرتفوی اضافه شود. بعد از آن است که می‌توانید به پنل کارگزاری‌تان مراجعه کنید و سهام‌تان را بفروشید.

اگر هم روش مدیریت مستقیم سهام عدالت را انتخاب کرده‌اید برای فروش آن می‌توانید هم از طریق بانکی که قبلا سود سهام را از آن دریافت می‌کردید اقدام کنید. هم می‌توانید وارد سامانه‌ی کارگزاری موردنظرتان بشوید و سفارش فروش‌تان را ثبت کنید. بیشتر کارگزاری‌ها سامانه فروش سهام عدالت را راه‌اندازی کردند که ورود به آن‌ها با کد ملی و کد پیگیری که به تلفن همراه‌تان پیامک می‌شود امکان‌پذیر است.

در این میان، کسانی که از فروش سهام عدالت پشیمان شدند، در صورتی که هنوز سهام‌شان فروخته نشده است، می‌توانند سفارش‌شان را حذف کنند. چرا که امکان لغو درخواست فروش سهام عدالت فراهم است و از این رو افراد می‌توانند با انجام این فرایند هم‌چنان سهام‌شان را نگه دارند.

نگهداری سهام عدالت یا فروش آن؟ کدام بهتر است؟

این یک سوال مهم است که احتمالا تمام دارندگان سهام عدالت آن را می‌پرسند. اگر خاطرتان باشد در اوج روزهای سبز بازار، ارزش سهام عدالت خیلی بالا رفت و حتی سهام ۵۳۰ هزارتومانی ارزشی بالاتر از ۲۰ میلیون تومان پیدا کرد. به نظر می‌رسد بهترین کار این است که دست نگه دارید و سهام‌تان را نفروشید. این سهام را با دید بلندمدت نگه دارید که ارزش آن به مرور زیاد می‌شود.

روش های استعلام سهام عدالت به صورت اینترنتی

بسیاری از سهامداران عدالت نمی‌دانند که اصلا سهام‌شان چقدر ارزش دارد و پرتفوی‌شان از چه نمادهایی تشکیل شده است. باز هم یک سوال دیگر و آن اینکه روش های استعلام سهام عدالت چیست. برای اینکه بفهمید سهام عدالت‌تان چقدر می‌ارزد و جزئیات آن را ببینید، می‌توانید به یکی از سه روش زیر عمل کنید.

روش اول: مراجعه به سایت samanese

در این روش اول از همه باید به سامانه الکترونیکی سهام عدالت به آدرس https://www.samanese.ir/ وارد شوید. در این سایت می‌توانید صورت وضعیت دارایی خودتان را مشاهده کنید. پس از ورود به این آدرس، باید روی دکمه‌ی ورود به سامانه کلیک کنید تا بعد از گذراندن چند مرحله بتوانید پرتفوی سهام عدالت خودتان را ببینید.

بعد از اینکه روی این دکمه کلیک کنید، تصویری مطابق شکل زیر را خواهید دید که توضیحاتی راجع به مقررات سامانه الکترونیکی سهام عدالت را در اختیارتان قرار می‌دهد. بعد از اینکه با دقت این توضیحات را خواندید، زمان آن می‌رسد که تیک گزینه «مطالب فوق را مطالعه نموده و می‌پذیرم» را بزنید و روی دکمه‌ی ادامه کلیک کنید.

با انجام این کار، به صفحه‌ی زیر هدایت می‌شوید. در این مرحله لازم است کد ملی‌تان را در کادر مربوطه وارد کنید. سپس باید کد امنیتی را هم در کادر مشخص شده درج کنید و در آخر روی دکمه‌ی ادامه کلیک کنید.

حالا در پنجره‌ای که مقابل‌تان باز می‌شود، نام و نام خانوادگی سهامدار را از میان فهرست اسامی انتخاب کنید و روی دکمه‌ی ادامه کلیک کنید.

مثل مرحله‌ی قبلی، این بار از میان اسامی نام پدرتان را انتخاب کنید و روی دکمه‌ی ادامه کلیک کنید.

حالا سال تولدتان را از میان گزینه‌ها انتخاب و روی دکمه‌ی ادامه کلیک کنید.

این آخرین مرحله احراز هویت برای ورود به سامانه است. گزینه‌ی درست را انتخاب کنید و روی دکمه‌ی ادامه کلیک کنید.

در این مرحله، اطلاعاتی را که در تمام مراحل قبلی انتخاب کردید یک بار دیگر خواهید دید. اگر همه‌چیز درست است دکمه‌ی سمت راست یعنی «تایید و ورود» را انتخاب کنید. اما اگر مغایرتی می‌بینید روی گزینه‌ی «اصلاح» کلیک کنید. در این حالت باید تمامی مراحل قبلی را از اول انجام بدهید.

پس از انجام تمام مراحل بالا، می‌توانید داشبورد اطلاعاتی سهام‌تان را ببینید و از جزئیات آن مطلع شوید. چهار کادر را در این صفحه می‌بینید که اولی و آخری غیرفعال است. اولی مربوط به روش آزادسازی سهام عدالت است که در حال حاضر دیگر امکان تغییر آن وجود ندارد. در این تصویر مشخص است که دارنده‌ی سهام عدالت، روش مستقیم را انتخاب کرده است. کادر آخر هم مربوط به شماره تلفن همراه است که امکان تغییر آن وجود ندارد.

وقتی روی باکس دوم در تصویر قبلی کلیک کنید، صفحه‌ای مطابق تصویر زیر برای‌تان باز می‌شود که می‌توانید در آن صورت وضعیت سهام‌تان را ببینید. با انتخاب گزینه‌ی چاپ گزارش هم می‌توانید یک خروجی از این صفحه بگیرید.

و در نهایت در کادر سوم صفحه‌ی اصلی که کلیک کنید می‌توانید اطلاعات شماره شبایی را که در سایت درج کرده‌اید ببینید.

روش دوم: از طریق سامانه سجام

به جز سایتی که در بالا آن را توضیح دادیم، از طریق سامانه سجام هم می‌توانیم به پرتفوی سهام عدالت‌مان دسترسی داشته باشیم. برای این کار باید به سامانه سجام به آدرس https://www.sejam.ir/ مراجعه کنیم.

روی گزینه‌ی مشخص شده یعنی سهام عدالت کلیک کنید. این گزینه شما را به سامانه استعلام و آزادسازی سهام عدالت به آدرس https://sahamedalat.ir/ هدایت می‌کند.

با انتخاب گزینه‌ی مشاهده دارایی سهام عدالت، صفحه‌ای مطابق تصویر زیر را خواهیم دید.

پس از مطالعه‌ی اطلاعات مندرج در این بخش، روی دکمه‌ی «متوجه شدم» کلیک کنید تا صفحه‌ی زیر را ببینید.

در این صفحه، باید کد ملی‌تان را در کادر مشخص شده وارد کنید. سپس روی دکمه‌ی دریافت پیامک اعتبارسنجی کلیک کنید و سپس کد تصویری را در کادر وارد کنید. به این ترتیب یک کد به شماره همراهی که آن را قبلا در سامانه ثبت کرده‌اید پیامک می‌شود.

بعد از فشردن دکمه‌ی تایید پیامک موردنظر را دریافت خواهید کرد. ممکن است این مرحله کمی طول بکشد و مجبور باشید چند مرتبه آن را تکرار کنید. سرانجام وقتی کد را دریافت کردید، آن را در کادر زیر وارد کنید.

با انتخاب دکمه‌ی ورود، می‌توانید وارد سایت شوید. همان‌طور که در تصویر هم مشخص است، می‌توانید دارایی‌های پرتفوی سهام عدالت را به تفکیک نام دارایی، تعداد، آخرین قیمت روز معاملاتی قبل به ریال، جمع ارزش ریالی سهام عدالت و درصد از کل پرتفوی را ببینید.

در منوی وضعیت واریز سود هم می‌توانید تمام سودهایی را که تا به حال به شما تعلق گرفته است، مشاهده کنید. جزئیات این سودها همان‌طور که در تصویر می‌بینید مشخص است. دقت کنید که در این قسمت سودهایی را می‌بییند که پس از تعیین وضعیت آزادسازی سهام عدالت به شما تعلق گرفته‌اند.

هم‌چنین با انتخاب گزینه مشاهده و ویرایش پروفایل هم می‌توانید برخی اطلاعات را مطابق تصویر ویرایش کنید.

می‌بینید که شماره شبا و شماره موبایل از این طریق هر دو قابل ویرایش هستند و امکان تغییر آن‌ها در این صفحه وجود دارد.

روش سوم: از طریق درگاه یکپارچه ذی نفعان

یک روش دیگر هم در اینجا وجود دارد که می‌توانید از آن برای دسترسی به سهام عدالت‌تان کمک بگیرید. برای این کار ابتدا باید وارد درگاه یکپارچه ذی نفعان بازار سرمایه به آدرس https://ddn.csdiran.ir/ شوید. پس از وارد کردن کد ملی، رمز عبور و کد امنیتی، با انتخاب دکمه‌ی ورود پیامکی برای‌تان ارسال می‌شود که با وارد کردن آن در کادر مربوطه، می‌توانید وارد درگاه یکپارچه ذی نفعان شوید.

با انجام این کار صفحه‌ای مطابق شکل زیر خواهید دید. با کلیک روی گزینه‌ی سهام عدالت در بالای صفحه، می‌توانید سبد دارایی خودتان را مشاهده کنید.

تفاوتی ندارد که روش انتخابی شما برای مشاهده دارایی سهام عدالت چیست. هر کدام از روش‌ها را که انتخاب کنید، همه‌شان نهایتا به شما کمک می‌کنند تا بتوانید جزئیاتی از این سهام را مشاهده کنید.

جمع بندی

سهام عدالت ورقه بهاداری است که بیشتر از ۱۰ سال قبل دولت آن را به مشمولان، یعنی اقشار کم‌درآمد جامعه اختصاص داد. در آن زمان اوراق سهام عدالت به صورت رایگان بین مشمولان توزیع شد. قرار بود که بعد از ۱۰ سال ارزش این اوراق از محل سود شرکت‌های حاضر در پرتفوی سهام عدالت تامین شود که تنها نیمی از آن انجام شد. به همین خاطر بود که بعد از مدتی اعلام کردند مابه‌التفاوت این مبلغ را پرداخت کنید تا سهام عدالت‌تان یک میلیونی شود. کسانی که این کار را کردند الان ارزش سهام‌شان یک میلیون است و کسانی که مبلغی اضافه‌تر پرداخت نکردند، وقتی به سایت سهام عدالت مراجعه کنند می‌بینند که سهام آن‌ها ۵۳۰ هزار تومانی است. آزادسازی سهام عدالت در سال ۱۳۹۹ باعث ورود این سهام به بازار بورس شد که طی این فرایند برخی روش مدیریت مستقیم را انتخاب کردند و برخی غیرمستقیم.

سوالات متداول با پاسخ های کوتاه