پایه پولی ایران در خرداد ۱۴۰۰ افزایش یافت

بانک مرکزی اعلام کرد که پایه پولی ایران در خرداد ۱۴۰۰، به دلیل افزایش خالص مطالبات بانک مرکزی از بخش دولتی و افزایش خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی افزایش یافت.

به گزارش توان تحلیل، به نقل از خبرگزاری ایرنا، براساس گزارش بانک مرکزی پایه پولی ایران در خرداد ۱۴۰۰ افزایش یافته است. با توجه به این گزارش حجم نقدینگی برابر سه هزار و ۷۰۵ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان است که نسبت به پایان سال گذشته ۶.۶ درصد و در مقایسه با خرداد ۹۹ نیز ۳۹.۴ درصد رشد داشته است.

بانک مرکزی اعلام کرد که عامل اصلی رشد نقدینگی در پایان خردادماه امسال نسبت به پایان سال ۱۳۹۹، رشد ۹.۲ درصدی پایه پولی بوده است.

خالص مطالبات بانک مرکزی از بخش دولتی؛ مهمترین عامل رشد پایه پولی

خالص مطالبات بانک مرکزی از بخش دولتی، مهمترین عامل رشد پایه پولی در پایان خرداد ۱۴۰۰ است. این عامل با ۶۳ هزار و ۳۰۰ هزار میلیارد تومان افزایش نسبت به پایان سال ۱۳۹۹ که در نتیجه استفاده از تنخواه گردان خزانه و سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها و کاهش سپرده‌های دولت نزد بانک مرکزی است، سهمی افزایشی معادل ۱۳.۸ واحد درصد در رشد پایه پولی داشته است.

دلیل اصلی افزایش مطالبات بانک مرکزی از بخش دولتی در مدت مذکور نیز استفاده دولت از وجوه تنخواه گردان در مجموع به میزان ۵۵ هزار و ۵۳۰ میلیارد تومان است.

رقم منابع بودجه عمومی سال ۱۴۰۰، در مجلس شورای اسلامی معادل یک هزار و ۳۷۳ هزار و ۷۷۰ میلیارد تومان اعلام شده بود. سقف اولیه تنخواه گردان خزانه نیز به میزان ۳ درصد بودجه عمومی یعنی  ۴۱ هزار و ۲۱۰ میلیارد تومان تعیین شد و تا ابتدای اردیبهشت ماه ۱۴۰۰ تمامی این مبلغ طی دو قسط در اختیار دولت قرار گرفت.

تصمیم هیئت وزیران درخصوص سقف مجاز تنخواه گردان خزانه

هیئت وزیران در ۲۶ خرداد ۱۴۰۰ و با توجه به پیشنهاد سازمان برنامه و بودجه و برای پیشگیری، امدادرسانی و جبران خسارات ناشی از حوادث غیرمترقبه، اعلام کرد که سقف مجاز تنخواه گردان خزانه در سال ۱۴۰۰ باید به میزان یک واحد درصد افزایش یابد. به عبارتی از ۴۱ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان به ۵۴ هزار و ۹۵۰ میلیارد تومان برسد.

با توجه به این تصمیم هیئت وزیران، بانک مرکزی موظف شد در اسرع وقت افزایش تنخواه گردان خزانه را در اختیار وزارت امور اقتصادی و دارایی (خزانه داری کل کشور) قرار دهد و بانک مرکزی نیز موظف شد مبلغ ۱۳ هزار و  ۷۴۰ میلیارد تومان را به تنخواه گردان اضافه کند.

چسبندگی هزینه‌های جاری دولت و کاهش قابل توجه برخی از درآمدهای دولت مانند درآمدهای مالیاتی بر نقل و انتقال سهام در سه ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۰ نسبت به دوره مشابه سال قبل از دیگر عوامل موثر بر افزایش سقف مجاز تنخواه گردان خزانه در سال ۱۴۰۰ است.

تخصیص ۳ هزار و ۳۰۴ میلیارد تومان بانک مرکزی به سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها

براساس تبصره ۱۴ قانون بودجه سال ۱۴۰۰ کل کشور، بانک مرکزی موظف شده است برای پرداخت به موقع مصارف هدفمندی و بر اساس درخواست سازمان برنامه و بودجه، معادل یک درصد از جمع مصارف جدول تبصره ۱۴ را که ۳ هزار و ۳۰۴ میلیارد تومان است به صورت تنخواه در اختیار سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها قرار دهد.

از ۳ هزار و ۳۰۴ میلیارد تومان، معادل ۲ هزار میلیارد ریال در پنجم خردادماه در اختیار سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها برای پرداخت به شرکت مادرتخصصی بازرگانی دولتی ایران برای خرید تضمینی گندم قرار گرفت.

تحولات خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی یکی دیگر از عوامل موثر بر رشد پایه پولی در خرداد ۱۴۰۰ بوده است. این عامل با ۱.۹ درصد افزایش معادل ۸ هزار و ۷۲۰ میلیارد تومان نسبت به پایان سال قبل، سهمی افزایشی، معادل ۱.۹ واحد درصد در رشد پایه پولی داشته است.

افزایش خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی

لازم به ذکر است که دلیل اصلی افزایش خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی، عمدتاً ناشی از آثار پولی خالص تفاوت نرخ خرید و فروش ارز غیر نرخ نامه‌ای بوده است.

بررسی اجزای تشکیل دهنده نقدینگی در سه ماهه منتهی به پایان خرداد ۱۴۰۰، حاکی از کاهش سهم پول و افزایش سهم شبه ‌پول در نقدینگی است؛ به طوری که طی دوره مذکور سهم پول ۰.۳ واحد درصد کاهش یافته و به همین میزان بر سهم شبه پول افزوده شده است.

رشد پول در پایان خرداد ماه ۱۴۰۰ نسبت به پایان سال ۱۳۹۹ در مقایسه با دوره مشابه سال قبل به میزان قابل توجهی کاهش یافته است؛ به طوری که رشد پول از ۱۷.۵ درصد در سه ماهه ابتدایی سال ۱۳۹۹ به ۵.۱ درصد در سه ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۰ رسیده است.

ضریب فزاینده نقدینگی در خرداد ۱۴۰۰ به ۷.۳۹۷ رسید

در پایان خردادماه سال ۱۴۰۰، ضریب فزاینده نقدینگی به رقم ۷.۳۹۷ رسید. ضریب فزاینده نقدینگی نسبت به پایان سال ۱۳۹۹، ۲.۳ درصد کاهش یافت که در مقایسه با رشد دوره مشابه سال گذشته برابر منفی ۱.۱ درصد، ۱.۲ واحد درصد کاهش نشان می‌دهد.

دلیل اصلی کاهش ضریب فزاینده نقدینگی در پایان خردادماه ۱۴۰۰ نسبت به پایان سال ۱۳۹۹، افزایش ذخایر اضافی بانک‌ها در پایان خردادماه ۱۴۰۰ نسبت به پایان سال ۱۳۹۹ بوده است.

حجم ذخایر اضافی بانک‌ها از ۳۰ هزار و ۴۱ میلیارد تومان در پایان سال ۱۳۹۹ به ۴۴ هزار و ۹۵۰ میلیارد تومان در پایان خردادماه ۱۴۰۰ رسیده که عمدتاً ناشی از تزریق وجوه دولتی به بازار پول بوده است.

موضع بانک مرکزی بر جذب نقدینگی

بانک مرکزی در چارچوب عملیات بازار باز و در جهت مدیریت نقدینگی و هدایت نرخ سود حول نرخ سیاستی (هدف)، با توجه به افزایش ذخایر مازاد بانک‌ها و کاهش نرخ سود در بازار بین بانکی، از نیمه دوم خردادماه ۱۴۰۰ تاکنون موضع خود را بر جذب نقدینگی در این بازار قرار داد و عملیات بازار باز در قالب توافق بازخرید معکوس را اجرا کرد.

با انجام این اقدام بانک مرکزی، تا حدود زیادی از شدت رشد نقدینگی کاسته شده و به هدایت نرخ سود در بازار بین بانکی به سمت نرخ سیاستی (جلوگیری از کاهش شدید نرخ و فاصله آن از نرخ سیاستی) کمک شده است.

بانک مرکزی با استفاده از ابزار توافق بازخرید معکوس یک هفته‌ای، طی سه مرحله حراج از نیمه دوم خردادماه ۱۴۰۰ تا پایان خردادماه ۱۴۰۰، به طور متوسط هر هفته پنج هزار و ۲۶۰ میلیارد تومان جذب کرده است.