تشکیل شستا ۲ در راه است؟

برخی شواهد حاکی از احتمال تجمیع شرکت‌های بیرون‌مانده از سبد شستا و تشکیل یک هلدینگ دیگر ( شستا ۲ ) البته این بار خارج از بورس در زیرمجموعه سازمان تامین اجتماعی است. مقام‌های سازمان تامین اجتماعی اما هنوز به‌طور رسمی این موضوع را رد یا تایید نکرده‌اند.

به گزارش اخبار بورس، به نقل از روزنامه دنیای اقتصاد، عرضه شستا در روزهای نخست سال ‌جاری تاثیر قابل توجهی در تقویت عرضه در بازار سهام داشت. حالا اگر انتقال سهام ۱۰ شرکت دولتی نهایی شود، شمار شرکت‌هایی که مستقیما تحت‌ کنترل سازمان تامین اجتماعی قرار می‌گیرند، به ۲۱ عدد خواهد رسید.

با اینکه مدیران شستا اعلام کرده‌اند که مدیریت این شرکت‌ها برعهده آن‌ها نیست، این اتفاق فرصتی برای عرضه این شرکت‌ها توسط سازمان تامین اجتماعی در قالب « شستا ۲ » به بازار خواهد بود؛ تصمیمی که نه تنها پاسخی به تقاضای بازار است، بلکه منجر به شفافیت بیشتر سازمان تامین اجتماعی نیز خواهد شد.

احتمال تشکیل « شستا ۲ »

دو ماه از عرضه پرسروصدای سهام شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی موسوم به شستا در بورس تهران می‌گذرد و حالا شواهد امر نشان می‌دهد که احتمالا با تجمیع شرکت‌های بیرون ‌مانده از سبد شستا مانند بانک رفاه و همچنین دست‌کم ۱۰ شرکت جدیدی که در هفته گذشته با مصوبه هیات وزیران بابت تهاتر بدهی‌های دولت به تامین اجتماعی واگذار شد، یک هلدینگ دیگر – البته این بار خارج از بورس – در زیرمجموعه سازمان تامین اجتماعی تشکیل خواهد شد. مقام‌های سازمان تامین اجتماعی اما هنوز به‌ طور رسمی این موضوع را رد یا تایید نکرده‌اند.

نگاهی به سبد تامین اجتماعی

سازمان تامین اجتماعی یکی از بزرگ‌ترین سرمایه گذاران نهادی است که به ‌طور غیرمستقیم در بازار سرمایه حضور دارد اما شفافیت عملکرد اقتصادی و بهره‌وری فعالیتش همواره مورد بحث بوده است. همین امر بورسی شدن دارایی‌های این سازمان را زیر ذزه‌بین رسانه‌ها و به خصوص فعالان بازار سرمایه قرار داده است.

تامین اجتماعی در سال جاری سه شرکت از زیرمجموعه‌های خود را روانه بازار سرمایه کرد. این نمادها شامل شرکت‌های سرمایه‌گذاری صبا تامین ( صبا )، سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی ( شستا ) و سرمایه‌گذاری سیمان تامین ( سیتا )، از زمان عرضه تاکنون با استقبال خوبی مواجه شده‌ و توانسته‌اند رضایت افکار عمومی را نیز از منظر بازده و شفاف‌تر شدن عملکرد سازمان تامین اجتماعی به میزان زیادی فراهم کنند.

با این حال آنچه در مورد سازمان تامین اجتماعی یا « ستا » حائز اهمیت است، تفاوت آن با شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی یا شستا است. به طور کلی وقتی سخن از فعالیت‌های اقتصادی تامین اجتماعی به میان می‌آید، تمام توجه‌ها به شستا جلب می‌شود اما شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی تنها یکی از شرکت‌هایی است که بی‌واسطه زیر نظر سازمان تامین اجتماعی قرار دارد.

محمد رضوانی‌فر، مدیرعامل شستا در این باره اظهار کرد، هنگامی که یک شرکت به سازمان تامین اجتماعی داده ‌شود، مالک آن‌ها خود سازمان خواهد بود. در حال حاضر تعدادی شرکت وجود دارد که در دامنه مالکیت شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی ( شستا ) قرار نمی‌گیرند ولی جزو دارایی‌های سازمان تامین اجتماعی ( ستا )‌ هستند.

به گفته مدیرعامل شستا، باید توجه داشت که در حال حاضر شستا یک شرکت بورسی است و نقل و انتقال هر نوع دارایی نظیر شرکت‌ها بر اساس مقررات سازمان بورس و منافع سهامداران، بررسی و افشا خواهد شد. همچنین انتقال هر دارایی به مجموعه شستا با توجه به اقتضای شرایط اقتصادی سنجیده می‌شود.

او در ادامه گفت، در این میان نکته‌ای که وجود دارد، وجود ظرفیت قانونی موجود در ماده «و» تبصره ۵ بودجه‌های سنواتی برای تهاتر بدهی و تسویه مطالبات دولت بوده است. شستا در سال‌های گذشته نیز از این ظرفیت استفاده کرده است و در سال جاری نیز استفاده خواهد کرد. برای مثال سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی به سازمان امور مالیاتی بدهکار است. در این شرایط بدهی‌های یاد شده با مطالبات سازمان تامین اجتماعی از دولت تهاتر می‌شود و بدهی ایجاد شده با سازمان تامین اجتماعی که از سوی شستا ایجاد شده است، با این سازمان تسویه خواهد شد.

بررسی‌ها حکایت از آن دارد که به جز شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی، ۱۰ شرکت دیگر نیز مستقیما زیر نظر تامین اجتماعی فعالیت دارند و بانک رفاه نیز در اختیار این سازمان است. به تازگی از تهاتر ۱۰ شرکت دیگر با سازمان تامین اجتماعی و در ازای تسویه بدهی‎‌های دولت، سخن به میان آمده است. بر این اساس اگر تهاتر یادشده قطعی شود، سازمان تامین اجتماعی در ۲۱ شرکت به‌ طور مستقیم بنگاه‌دار خواهد بود. این امپراتوری در شرایطی گسترده‌تر می‌شود که بنا به دستور شخص رئیس‌جمهوری، « ستا » از بنگاه‌داری منع شده است.

آیا شستایی دیگر در راه است؟

آیا سازمان تامین اجتماعی برای تداوم بورسی کردن سایر دارایی‌های خود برنامه‌ای دارد؟ یا این برنامه به زیرمجموعه‌های شستا محدود خواهد ماند؟ سوالاتی از این دست در شرایطی مطرح می‌شود که بنا بر بررسی‌های ارائه شده سازمان تامین اجتماعی به‌ عنوان غول بنگاه‌داری ایران به رغم عرضه سهام شستا در بازار سرمایه و به تبع آن شفافیت بخش مهمی از دارایی‌های خود، همچنان تعداد زیادی زیر‌مجموعه دارد که معلوم نیست از لحاظ بهره‌وری و هزینه در چه شرایطی قرار دارند.

این عامل سبب شده تا شائبه ظهور « شستا ۲ » در میان بسیاری از صاحب‌نظران و تحلیلگران اقتصادی پدید آید؛ شائبه‌ای که در صورت محتمل بودن می‌تواند به راحتی با عرضه سایر دارایی‌ها در بورس رفع شود و ضمن جذب نقدینگی و کمک به متعادل شدن بازار سرمایه، به تامین مالی بی‌دردسر دارایی‌های سازمان کمک کند.

تجربه موفق شرکت‌های بزرگ در بورس

مطابق با آنچه احمد اشتیاقی، کارشناس بازار سرمایه می‌گوید، به ‌طور کلی تجربه ورود شرکت‌های بزرگ به بورس مثبت است. برای مثال شرکت‌هایی نظیر شستا، تاصیکو و فملی هم اکنون در بازار سرمایه وجود دارند و افکار عمومی به خصوص سهامداران عملکرد آن‌ها را مورد بررسی و سوال قرار می‌دهند.

در شرایط فعلی که دولت از بعد بودجه دارای مشکل است، پایان دادن به بدهی‌ها از طریق واگذاری دارایی امری است که در مقایسه با تسویه نقدی مطالبات قوه مجریه مناسب‌تر خواهد بود. بدون شک واگذاری دارایی هیچ نوع اثر تورمی در اقتصاد ایران نخواهد داشت و حتی می‌تواند خیل عظیم ذی‌نفعان این سازمان را از طریق حفظ ارزش دارایی‌های تامین اجتماعی، در مقابل مخاطرات ناشی از تورم محافظت کند. اشتیاقی می‌گوید، حضور این شرکت‌ها در بازار سرمایه ضمن ارتقای شفافیت، به افزایش کارآیی این شرکت‌ها منتهی می‌شود.

قیمت واگذاری عاملی مهم در تحقق عرضه

پس از قطعی شدن انتقال این دارایی‌ها به سازمان تامین اجتماعی، قیمت تهاتر هر کدام از این دارایی‌ها مهم‌ترین عاملی است که می‌تواند در بورسی شدن یا نشدن آن‌ها اثر بگذارد. در صورتی که قیمتی معقول برای سهام واگذار شده در این تهاتر در نظر گرفته شده باشد، ممکن است سازمان تامین اجتماعی درصدد عرضه برخی از این دارایی‌ها برآید.

اشتیاقی می‌گوید، اگر قیمت واگذاری‌های انجام شده قیمتی معقول باشد، عرضه این دارایی‌ها در بازار سرمایه ممکن است و نه تنها ذی‌نفعان تامین اجتماعی بلکه فعالان بازار سرمایه نیز می‌توانند از این فرصت استفاده کنند. در صورت تحقق این مهم، استفاده مناسب از فرصت موجود در بازار سرمایه از حیث جذب نقدینگی و تامین مالی از طریق آن می‌تواند عرضه‌های احتمالی را به بازی برد- برد در زمین بازار سرمایه بدل کند.