EPS و DPS چیست؟ سهم شرکت و سهامداران از سود

هر سرمایه‌گذاری که قصد خرید سهام را داشته باشد، پیش از هر چیز به سودی که از خرید یک سهم عایدش می‌شود، می‌اندیشد. پس سود سهام مهم‌ترین نکته برای یک سهامدار است. اما چگونه می‌توان پی برد که یک سهم چه میزان سود به همراه دارد؟ اینجاست که EPS و DPS به کمک سهامدار می‌آید. هر یک از این دو مفهوم بیانگر نوعی از سود سهام است. اما معنای EPS و DPS سهام چیست؟

در این مطلب معنای EPS و DPS را توضیح می‌دهیم و نحوه محاسبه آن‌ها را بیان می‌کنیم. همچنین انواع EPS را معرفی خواهیم کرد و شرح می‌دهیم که تفاوت EPS و DPS سهام چیست.

EPS سهام چیست؟

یکی از پرکاربردترین مفاهیم بورسی که در بین سرمایه‌گذاران و تحلیلگران بورس مورد استفاده و بررسی قرار می‌گیرد، EPS است. EPS یکی از مهم‌ترین مفاهیمی است که بر قیمت سهام شرکت‌ها در بورس به صورت مستقیم و غیرمستقیم تاثیر می‌گذارد.

EPS در اصل مخفف عبارت «Earning Per Share» است که می‌توان آن را «درآمد به ازای هر سهم» ترجمه کرد. یعنی میزان سودی که به هر سهم تعلق می‌گیرد. به بیان ساده، EPS یک شرکت برابر با میزان سودی است که به هر سهم از آن شرکت اختصاص می‌یابد.

نحوه محاسبه EPS چگونه است؟

میزان EPS از تقسیم درآمد شرکت پس از کسر مالیات در پایان سال مالی بر تعداد سهام شرکت به دست می‌آید.

فرض کنید که شرکتی در پایان سال مالی خود، ۵ میلیارد ریال درآمد داشته باشد. تعداد سهام شرکت نیز ۱ میلیون باشد. در این حالت EPS شرکت برابر است با ۵۰۰۰ ریال.

این به آن معنا است که این شرکت توانسته در انتهای سال به ازای هر سهم خود ۵۰۰ ریال سود به دست آورد.

EPS سهام چه انواعی دارد؟

EPS پیش‌بینی شده و EPS محقق شده دو نوع از EPS هستند که در بورس بسیار رایج هستند. در ادامه به توضیح درباره این دو حالت از EPS خواهیم پرداخت.

EPS پیش‌‎بینی‌ شده

EPS پیش‌‎بینی‌ شده همانطور که از نامش پیداست، یک پیش‌بینی از EPS است که هنوز محقق نشده است. EPS پیش‌بینی شده سودی است که شرکت پیش‌بینی می‌کند در انتهای آن سال به آن سود برسد.

این پیش‌بینی بر اساس عملکرد گذشته شرکت و همچنین نظر مدیران و کارشناسان شرکت برای سال مالی پیش‌رو پیش‌بینی می‌شود. پیش از این، شرکت‌های بورسی موظف بودند که هر سال قبل از شروع سال مالی جدید، یک پیش‌بینی از عملکرد مالی خود به سازمان بورس ارائه کنند. اما ارائه EPS پیش‌بینی شده در بورس ایران هم‌اکنون متوقف شده است.

عددی که شما در سایت tsetmc به عنوان EPS یک شرکت مشاهده می‌کنید، همان EPS  پیش‌بینی شده است. این عدد فقط پیش‌بینی آن شرکت از میزان سودی است که در انتهای آن سال به دست خواهد آمد. هیچ قطعیت و تضمینی وجود ندارد که حتما در انتهای سال این مقدار از EPS برای شرکت محقق شود.

EPS تحقق یافته

این EPS سود هر سهم است که در سال مالی گذشته به هر سهم تعلق گرفته است. EPS تحقق یافته میزان سودی است که شرکت بعد از پایان سال مالی خود به آن رسیده است.

بعد از پایان سال مالی شرکت، حسابداران و مدیران شرکت برای محاسبه سود خالص و نهایی، عملکرد واقعی شرکت را بررسی می‌کنند و بعد از محاسبه درآمدها و هزینه‌های شرکت، مبلغی را به عنوان سود خالص و نهایی شرکت اعلام می‌کنند که این سود همان EPS تحقق یافته است.

نکات مهم درباره EPS شرکت‌ها

• به دلیل آنکه ممکن شرایط شرکت طی سال تحت تاثیر عواملی قرار گیرد که منجر به تغییر عملکرد شرکت یا روند سودآوری آن شود، ممکن است EPS پیش‌بینی شده در طی سال تغییر پیدا کند و در آن تجدید نظر شود. اگر EPS تحقق یافته در پایان سال نسبت به EPS پیش‌بینی شده کاهش یا افزایش داشته باشد، به آن تعدیل سود یا تعدیل EPS گفته می‌شود.

• شرکت‌ها با شروع سال مالی جدید خود موظف‌اند صورت‌های مالی را هر سه ماه (به صورت فصلی) در سامانه کدال منتشر کنند. در هر یک از این گزارش‌ها EPS پیش‌بینی شده برای ادامه سال نیز باید آورده شود. با توجه به عملکرد شرکت در سه ماه گذشته، ممکن است EPS جدید با EPS پیش‌بینی‌ شده قبلی تفاوتی نداشته یا با آن متفاوت باشد. اگر میزان EPS پیش‌بینی شده با EPS پیش‌بینی شده قبلی تفاوت داشته باشد، شرکت تعدیل EPS خواهد داشت.

• هر چه به انتهای سال مالی شرکت نزدیک‌تر می‌شویم، EPS پیش‌بینی شده شرکت به EPS انتهای سال که محقق خواهد شد، نزدیک‌تر می‌شود. بنابراین قابلیت اتکای بیشتری برای سهامداران شرکت خواهد داشت. زیرا اطلاعات بیشتری از عملکرد واقعی شرکت وجود دارد و اطلاعات مالی در دسترس مدیران شرکت نیز واقعی‌تر است.

• یک سرمایه‌گذار باید این توانایی را به دست آورد که خودش بتواند براساس شرایط موجود بررسی کند که آیا EPS پیش‌بینی شده شرکت به واقعیت نزدیک است یا اینکه شرکت پیش‌بینی درستی از EPS خود ارائه نداده است. همچنین ممکن است EPS پیش‌بینی شده در انتهای سال افزایش یا کاهش پیدا کند. به همین خاطر معمولا EPS پیش‌بینی شده مبنای قیمت‌گذاری قرار می‌گیرد. زیرا بعد از پایان سال مالی شرکت، EPS تحقق یافته اثر خود را قبلا بر روی قیمت سهم گذاشته است.

ثبات EPS سهام را چگونه متوجه شویم؟

یکی از عوامل مهمی که در کاهش ریسک سهام در میان‌مدت و بلند‌مدت می‌تواند مورد توجه قرار گیرد، ثبات EPS سهام شرکت در بازه قیمتی معقول است. این به آن معناست که سودی که شرکت‌ها اعلام می‌کنند، باید با یک شیب معقول صعودی یا نزولی همراه باشد. همچنین در مقایسه با سال‌های قبل نباید نوسان زیادی داشته باشد.

نوسان شدید و عدم وجود ثبات در EPS یا میزان سودآوری شرکت‌ها می‌تواند به موازات موجب از دست رفتن اعتماد سرمایه‌گذاران ومعامله‌گرها نیز بشود. به طور مثال شرکتی که مدتی سودآور است، شیب سودآوری صعودی دارد.

اما اگر بعد از مدتی این شیب منفی شود و روند سودآوری کاهش یابد و سپس مجددا روند سودآوری صعودی شود، این بی‌ثباتی در روند سودآوری، بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران به شرکت را به همراه خواهد داشت. بنابراین بهتر است برای سرمایه‌گذاری سهم شرکتی را انتخاب کنیم که سود آن با شیب ثابت و نسبی صعودی همراه باشد.

اما سوالی که ممکن است برایتان پیش‌ آید، این است که چطور می‌توانیم از روند سودسازی شرکت مطلع شویم.

در سایت tsetmc.com از صفحه مربوط به هر سهم از قسمت زبانه‌های قسمت بالا می‌توانید با انتخاب زبانه EPS شرکت به لیستی دسترسی یابید که دارای ستون‌های مختلف است و روند پیش‌بینی و تحقق سود سهم در سال‌های اخیر و طی دوره‌های مالی سه، شش و ۹ ماهه و همچنین سالانه را نشان می‌دهد.

در این صفحه، دو ستون پیش‌بینی و واقعی اهمیت دارند زیرا به ما کمک می‌کنند که متوجه شویم شرکت‌‌ها چه میزان توانسته‌اند به اهدافی که داشته‌اند، برسند و آن را محقق نمایند. این امر به ما کمک می‌کند که بتوانیم آینده سهم را هم درست پیش‌بینی و رصد کنیم و ببینیم که پیش‌بینی‌ها درباره سود شرکت تا چه میزان می‌توانند درست باشند.

 از طرفی دیگر، از طریق این جدول می‌توانیم متوجه شویم که روند سودآوری شرکت به چه صورت بوده است. همچنین این جدول مشخص می‌کند که آیا شرکت در روند سودآوری خود ثبات داشته یا خیر.

DPS سهام چیست؟

DPS نیز مخفف عبارت «Dividend Per Share» است که به معنای سود تقسیمی به ازای هر سهم است. شرکت‌ها EPS تحقق یافته خود را به صورت کامل میان سهام‌داران تقسیم نمی‌کنند. بلکه بخشی از این سود را نزد خود باقی می‌گذارند و بخش عمده آن را به تأمین نقدینگی مورد نیاز برای انجام طرح‌های توسعه‌ای شرکت اختصاص می‌دهند.

بنابراین به آن قسمت از EPS که بین سهامداران تقسیم می‌شود، DPS گفته می‌شود. در خصوص این که چه مقدار از EPS به عنوان DPS بین سهامداران تقسیم شود، در مجمع شرکت تصمیم‌گیری می‌شود.

در پایان سال مالی، مدیران و سهام‌داران تصمیم می‌گیرند که چه مقدار از سود EPS را به عنوان DPS به سهام‌داران بدهند. DPS به تمام افرادی که در هنگام برگزاری مجمع شرکت سهامدار آن هستند، تعلق می‌گیرد. حتی اگر سهامدار فردای روز برگزاری مجمع نیز سهام خود را بفروشد، DPS به او تعلق می گیرد.

تفاوت EPS و DPS در چیست؟

ممکن است هنوز برای شما روشن نشده باشد که تفاوت EPS و DPS در چیست. نکته حائز اهمیت این است که EPS و DPS در اصل هر دو سود‌ شرکت هستند. اما معمولا مقدار DPS کمتر از EPS است. چرا که اکثر شرکت‌ها ترجیح می‌دهند بخشی از سود خود را نزد شرکت نگه دارند.

البته ممکن است گاهی مقدار DPS از EPS بیشتر ‌شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که شرکت علاوه بر سود سال مالی اخیر، از سود انباشته‌ای که از سال گذشته داشته است نیز مقداری را میان سهامداران خود تقسیم کند. این کار باعث می‌شود که مقدار DPS از مقدار EPS بیشتر شود.

میزان، زمان و روش پرداخت سود تقسیمی یا سود نقدی و یا EPS و DPS به سیاست‌ها و روش‌های هر شرکت بستگی دارد و با دیگر شرکت‌ها متفاوت است.

نکات مهم در مورد DPS سهام

• شرکت‌ها علاقه دارند بخشی از سود را برای تامین نقدینگی نزد خود نگه دارند تا بر حسب شرایط و نیاز خود از آن استفاده درست کنند. بنابراین معمولا شرکت‌ها همه سود خود را به عنوان DPS بین سهامداران تقسیم نمی‌کنند.

• DPS تنها بین سهامدارانی که در زمان برگزاری مجمع سهام‌دار شرکت بوده‌اند، تقسیم می‌شود. اگر شخصی بعد از مجمع، سهام شرکت را خریداری کند، سودی به او تعلق نخواهد گرفت. به همین ترتیب اگر شخصی بعد از تشکیل مجمع هم سهم خود را بفروشد، سود به او پرداخت می‎شود.

• در پایان سال مالی، مدیران و سهام‌داران تصمیم می‌گیرند که چه مقدار از سود EPS را به عنوان DPS بین سهام‌داران تقسیم کنند. شرکت‌ها پس از برگزاری مجمع تا ۸ ماه فرصت دارند که DPS مصوب را به سهامداران پرداخت کنند. البته بعضی از شرکت‌ها این سود را زود و بعضی نیز خیلی دیر پرداخت می‌کنند.

• برای فهمیدن میزان تقسیم سود و زمان پرداخت آن می‌توانید روند گذشته شرکت را بررسی کنید. زیرا این مساله بستگی به سیاست‌های شرکت دارد.

جمع‌بندی

مفهوم EPS و DPS سهام به هر یک به گونه‌ای از سود سهام اشاره دارند. در پاسخ به این سوال که EPS و DPS سهام چیست باید گفت، EPS سودی است که شرکت از هر سهم خود به دست می‌آورد. اما DPS سود نقدی‌ای است که شرکت به ازای هر سهم در میان سهامداران تقسیم می‌کند. در واقع EPS و DPS هر دو از یک جنس هستند اما DPS سهام معمولا از EPS آن کمتر است. زیرا بیشتر شرکت‌های ترجیح می‌دهند که مقداری از سود سهامشان را نزد خود نگه دارند.

EPS دو نوع دارد؛ تحقق یافته و پیش‌بینی شده. میزان EPS که در سایت tsetmc نوشته شده، EPS پیش‌بینی شده را نشان می‌دهد. این میزان ممکن است چندین بار در سال تغییر کند. باید توجه داشت که DPS یا همان سود تقسیمی سهام تنها به افرادی تعلق می‌گیرد که در هنگام برگزاری مجمع شرکت، سهامدار آن باشند. درباره مقدار DPS نیز در مجمع شرکت تصمیم‌گیری می‌شود.