آموزش اندیکاتور ATR؛ سنجش میزان نوسان در سهام با توجه به محدوده واقعی

با توجه به این که اساس تحلیل تکنیکال تغییرات قیمت است، همواره یکی از کلیدی‌ترین شاخص‌ها نزد تحلیل‌گران حرفه‌ای، محاسبه بازه‌ی تغییرات قیمت بوده است. از آغاز پیدایش بازارهای سرمایه، بررسی و تفسیر بازه نوسانات قیمت سهام نقش محوری را ایفا کرده است و نتایج ارزشمندی به دنبال خود داشته است. یکی از ابزارهای معروف و محبوب برای محاسبه بازه تغییرات قیمت سهام، اندیکاتور میانگین محدوده واقعی یا همان ATR است که به ما اجازه می‌دهد تغییرات قیمتی بالا و پایین را در یک تایم فریم مشخص با یک‌دیگر مقایسه کنیم. در این مطلب ضمن آموزش کامل به کارگیری و تفسیر شاخص ATR و بررسی نکات جانبی آن، استراتژی‌های مرتبط با این اندیکاتور را نیز با هم مرور خواهیم کرد.

• اندیکاتور میانگین محدوده واقعی یا ATR چیست؟
• تفاوت میان نوسان و مومنتوم چیست؟
• فرمول محاسبه میانگین محدوده واقعی
• کاربردهای اندیکاتور ATR
• آموزش استفاده از اندیکاتور ATR
• آموزش فعال‌سازی اندیکاتور ATR در مفیدتریدر و تریدینگ ویو
• منظور از مطلق بودن ATR چیست؟
• DATR چیست؟
• آشنایی با تکنیک خروج شاندلیر
• تعیین حد ضرر با ATR
• تعیین حد سود با استفاده از ATR
• تعیین نقاط ورود و خروج به کمک اندیکاتور ATR
• استراتژی معاملاتی با اندیکاتور ATR در بازار مشتقه
• محدودیت‌های اندیکاتور ATR
• جمع‌‌بندی

اندیکاتور میانگین محدوده واقعی یا ATR چیست؟

اندیکاتور میانگین محدوده واقعی یا Average True Range که به اختصار ATR نامیده می‌شود، نام‌های دیگری نیز دارد؛ اندیکاتور متوسط دامنه واقعی یا میانگین دامنه واقعی، برد واقعی میانگین و میانگین دامنه واقعی همگی نام‌هایی هستند که ممکن است به این اندیکاتور اطلاق شوند. آقای ولز وایدر سازنده این اندیکاتور است که توسعه اندیکاتورهای دیگری نظیر RSI یا شاخص قدرت نسبی، ADX یا میانگین جهت‌دار و هم‌چنین Parabolic SAR را نیز در کارنامه خود دارد.

از جمله کاربردهای مهم این اندیکاتور می‌توان به سنجش نوسان قیمت با توجه به محدوده واقعی (TR) آن اشاره کرد.

اندیکاتور ATR در هر دوره با تحلیل و تجزیه محدوده واقعی قیمت اوراق بهادار، میزان نوسانات آن‌ها را بررسی می‌کند. این اندیکاتور نخست به منظور استفاده در بازار بورس کالا به جهانیان معرفی شد اما بعدها گسترش پیدا کرد و اکنون در سایر بازارهای مالی نیز از آن استفاده می‌شود. پیش از شروع آموزش کامل اندیکاتور ATR، بهتر است که اشاره‌ای مختصر به تفاوت نوسان و مومنتوم داشته باشیم.

تفاوت میان نوسان و مومنتوم چیست؟

نوسان تنها از تغییرات قیمتی خبر می‌دهد و کاری با قدرت و یا جهت روند ندارد. به عبارتی، نوسان تنها به شما این مسئله را اطلاع می‌دهد که قیمت فعلی سهم نسبت به قیمت میانگین تغییر کرده است. اما مومنتوم قدرت و شتاب روند را به همراه جهت آن به ما نشان می‌دهد. در نمودارهایی که شتاب روند در آن‌ها زیاد است، شمع‌ها معمولا به شکل صعودی یا نزولی به چشم می‌خورند و در این میان تعداد کمی از شمع‌ها در جهتی خلاف روند تشکیل می‌شوند. اندیکاتور ATR نوسان و تغییر را مشخص می‌کند اما در مورد جهت آن اطلاعاتی به ما نمی‌دهد.

فرمول محاسبه میانگین محدوده واقعی

اندیکاتور میانگین محدوده واقعی (ATR) در سامانه‌های معاملاتی هم‌چون مفیدتریدر یا تریدینگ ویو و اکثر سرویس‌های مشابه قابل دسترسی است و شاید نیازی به دانستن فرمول محاسبه آن نداشته باشید اما بهتر است برای آشنایی کامل‌تر با این اندیکاتور، فرمول آن را نیز با هم بررسی کنیم.

مقدمات

به منظور محاسبه اندیکاتور ATR در وهله اول نیاز داریم که محدوده واقعی (True Range) را مشخص کنیم. برای محاسبات ADX نیز از این میزان استفاده می‌شود. این کار را می‌توان به کمک فرمول زیر انجام داد:

[∣TR=max[(High−Low), ∣High−Close_prev∣, ∣Low−Close_prev

منظور از TR همان محدوده واقعی است.

High به معنای قیمت بالا در دوره زمانی انتخابی است.

Low قیمت پایین را در این دوره زمانی نشان می‌دهد.

Close به قیمت بسته شدن دوره زمانی اشاره دارد.

قیمت بسته شدن دوره قبل با Clsoe_prev‌ مشخص شده است.

به عبارتی، محدوده واقعی را می‌توان از طریق محاسبه سه فاکتور زیر به دست آورد:

• اختلاف کف قیمت فعلی از سقف قیمت فعلی
• قدرمطلق اختلاف سقف قیمت فعلی و قیمت پایانی قبلی
• قدرمطلق اختلاف کف قیمت فعلی و قیمت پایانی قبلی

دقت کنید استفاده از قدرمطلق در این فرمول نشان می‌دهد که پاسخ محاسبات همواره مثبت خواهد بود. آقای وایلدر با این کار تنها در پی به دست آوردن فاصله قیمت بوده و به تعیین جهت نپرداخته است. از میان سه فاکتوری که اشاره شد، فاکتور اول در زمان‌های بسته بودن بازار بورس کاربرد دارد که هیچ فضای خالی میان سقف و کف قیمتی وجود ندارد. دو فاکتور بعدی در زمان‌های فعالیت بازار مورد استفاده قرار می‌گیرند.

هم‌چنین از این فرمول هم می‌توان برای محاسبه محدوده واقعی کمک گرفت:

(TR= max (High−Close_prev)− min(Low−Close_prev

یعنی باید اختلاف مقادیر حداکثر قیمت بالا و قیمت بسته‌شدن دوره قبلی و هم‌چنین حداقل قیمت پایین و قیمت بسته‌شدن دوره قبلی را محاسبه کنیم.

فرمول محاسبه اندیکاتور ATR

به منظور محاسبه اندیکاتور ATR در بازه زمانی موردنظر، باید میزان محدوده واقعی را تقسیم بر تعداد دوره زمانی (n) کنید. برای این کار از مقدار ATR قبلی استفاده می‌شود. یعنی لازم است مقدار به‌دست‌آمده ATR را برای یک دوره ۱۴روزه هموارسازی کنید:

ATR = [(Previous ATR x 13) + Current TR] / 14

اگر دوره موردنظرتان غیر از ۱۴ روزه بود، از فرمول زیر استفاده کنید:

ATR = (Previous ATR * (n – 1) + TR) / n

شکل کلی این فرمول به صورت زیر است:

که در آن متغیرها عبارت‌اند از:

• i: متوسط دامنه صحیح i کندل قبلی ما
• t: کندل فعلی
• t-1: کندل قبلی
• n: طول دوره ATR

کاربردهای اندیکاتور ATR

این اندیکاتور در تحلیل سهامی که نوسان قیمتی بالا دارد، مقداری زیاد را نشان می‌دهد. در سهام با نوسان قیمتی کم شرایط متفاوت است و خروجی اندیکاتور مقدار کمی را نشان می‌دهد. به منظور بررسی و تخمین نوسانات سریع قیمتی می‌توان از این اندیکاتور استفاده کرد اما بسیاری از تریدرها از این اندیکاتور به برای یافتن نقاط خروج استفاده می‌کنند.

چند کاربرد مهم دیگر این اندیکاتور را در ادامه می‌خوانید:

• بررسی رنج حرکت نمودار قیمت روزانه بازار
• دریافت سیگنال‌های معاملاتی در ترکیب با سایر ابزارها و استراتژی‌ها
• محاسبه حد ضرر یا حد سود
• تشخیص توان و نوسان بالای بازار از بازار رنج

آموزش استفاده از اندیکاتور ATR

در محاسبه اندیکاتور ATR معمولا ۱۴ دوره زمانی را در نظر می‌گیرند. این دوره‌ها ممکن است به صورت روزانه، هفتگی، یا حتی ماهانه باشند. چنان‌چه پس از محاسبه محدوده واقعی، تعداد‌ n یا دوره‌ها را بیشتر کنیم و TR را بر دوره‌های بیشتری تقسیم کنیم، اندیکاتور سریع‌تری خواهیم داشت. عکس این موضوع نیز صادق است. وایلدر با توجه به سیستم‌ معاملاتی‌اش از هفت یا ۱۴ دوره استفاده می‌کرد تا نتایج مطلوب‌تری به دست آورد.

معامله‌گرانی که از این اندیکاتور استفاده می‌کنند، می‌توانند تعداد دوره‌ها را کمتر کنند. مثلا در نظر بگیرید که معامله‌گری قصد دارد نوسانات قیمتی یک سهام را طی پنج روز تحلیل کند. معامله‌گر برای محاسبه متوسط دامنه واقعی باید پنج مرتبه TR‌ را محاسبه کند و سپس از آن میانگین بگیرد.

برای انجام این کار ابتدا اختلاف میان سقف و کف قیمتی را در نظر می‌گیریم و پس از آن میانگین TR در ۱۴ روز اول را به دست می‌آوریم تا به مقدار ATR ۱۴ روز نخست دست پیدا کنیم. پس از آن به کمک ساده‌سازی به محاسبه سایر ATRها می‌پردازیم. نگاهی به تصویر زیر بیندازید:

در تصویر بالا می‌بینید که TR اولیه با رنگ زرد و ATR نخست با رنگ آبی مشخص شده است. میزان ATR‌ اولیه پس از میانگین‌گیری ۱۴ TR نخست به دست آمده است. سپس سایر مقادیر ATR‌ را به کمک فرمول بخش قبلی به دست می‌آوریم.

در محاسبه اندیکاتور ATR به یک مقدار اولیه نیاز است. یعنی نمی‌توانید تا قبل از روز پانزدهم از فرمول این شاخص استفاده کنید. این تعداد از مقادیر ATR فاقد دقت کافی است و بهتر است از ۲۵۰ دوره زمانی استفاده شود.

آموزش فعال‌سازی اندیکاتور ATR در مفیدتریدر و تریدینگ ویو

به منظور استفاده از این اندیکاتور در مفیدتریدر، ابتدا به منوی Insert مراجعه کنید. سپس گزینه Indicators را انتخاب کنید و سپس از لیست بازشده گزینه Oscillators را انتخاب کنید. پس از آن می‌توانیداز میان اندیکاتورهای مختلف، Average True Range را انتخاب کنید.

در تریدینگ ویو نیز شرایط مشابهی برقرار است. در سایت رهاورد ۳۶۵ که از پلتفرم تریدینگ ویو استفاده می‌کند، می‌توان از گزینه‌های مربوط به اندیکاتور یا کلید میان‌بر «/» استفاده کرد. سپس کافی است نام اندیکاتور ATR را جستجو و از آن استفاده کنید.

منظور از مطلق بودن ATR چیست؟

اندیکاتور ATR مطلق، میزان تغییرات قیمت را به شکل مطلق محاسبه می‌کند. یعنی مقادیری که این اندیکاتور ارائه می‌کند تنها درصدی از قیمت‌های کنونی بازار نیستند. در واقع اندیکاتور متوسط دامنه واقعی برای سهام گران‌تر مقادیر بیشتری را نشان می‌دهد. مثلا اگر سهمی قیمتی در حدود چند صد هزار تومان داشته باشد میزان ATR آن بیشتر از سهمی دیگر با قیمت چند ده هزار تومان خواهد بود. پس نمی‌توان ATR سهام مختلف را با هم مقایسه کرد.

DATR چیست؟

اطلاع از جهت کلی بازار و هم‌چنین بازه‌های زمانی طولانی‌تر در تحلیل سهام مختلف مسئله ارزشمندی است اما همه معامله‌گران استراتژی بلندمدت ندارند و برخی در بازه‌های زمانی کوتاه‌مدت معاملات خود را انجام می‌دهند. این افراد از شاخص DATR استفاده می‌کنند؛ DATR یک اندیکاتور  روزانه از متوسط دامنه واقعی است که به اندازه‌گیری نوسان در بازه‌های زمانی روزانه می‌پردازد.

به تصویر زیر نگاهی بیندازید. می‌بینید که DATR در تمام مسیر، حرکتی رو به پایین دارد. این در حالی است که اندیکاتور ATR در بازه‌های زمانی کوتاه‌تر حرکتی موجی دارد. لبه‌های نوسان ATR در این بازه‌ها عمر کوتاهی دارند.

به بیان دیگر اگر از موقعیت کلی بازه‌ زمانی طولانی‌تر آگاه باشیم، می‌توانیم به درک صحیحی از انتظارات بازه‌های زمانی کوتاه‌مدت برسیم. DATRهای پایین، نوسان‌های پایین‌تر را در بازه‌های زمانی کوتاه به دنبال دارند. در چنین شرایطی لبه‌های نوسان نیز پایدار نیستند.

آشنایی با تکنیک خروج شاندلیر

خروج شاندلیر یک تکنیک مهم و معروف در بحث اندیکاتور متوسط دامنه واقعی است. چاک لبو (Chuck LeBeau) این تکنیک را با نام خروج شاندلیر ارائه کرد. در این تکنیک حد ضرر متحرک با توجه به زمان ورود شما به دارایی پایین‌تر از قیمت سهم در آن زمان قرار می‌گیرد. فاصله میان بالاترین قیمت بالا و حد ضرر، به صورت مضربی از ATR است. در بخش بعدی تعیین حد ضرر را به کمک اندیکاتور متوسط دامنه واقعی توضیح خواهیم داد.

تعیین حد ضرر با ATR

یکی از مهم‌ترین کاربردهایی که در آموزش اندیکاتور ATR به آن اشاره می‌شود، تعیین حد ضرر شناور یا متحرک (Trailing Stop Loss) است. به کمک این اندیکاتور می‌توان به تعیین فاصله حد ضرر از قیمت دارایی پرداخت. زمانی که قیمت با توجه به تحلیل‌تان حرکت می‌کند، حد ضرر نیز به همین ترتیب حرکت می‌کند و با توجه به قیمت فعلی میزان آن تعیین می‌شود.

اما ممکن است حرکت قیمت دارایی بر خلاف تحلیل شما باشد. در این شرایط، حد ضرر شناور به شما کمک می‌کند در زمان‌هایی که حرکتی در خلاف جهت بازار دارید میزان ضررتان به حداقل برسد. همان‌گونه که در حرکت‌های در جهت بازار، میزان سودتان به حداکثر خواهد رسید.

اگر خط اندیکاتور ATR در نیمه بالایی قرار داشته باشد، باید حد ضرر را بزرگ‌تر و در فاصله دورتر قرار دهیم. اگر هم این خط در نیمه پایینی باشد حد ضرر را کوچک‌تر در نظر می‌گیریم.

در شرایطی که اندیکاتور متوسط دامنه واقعی نوسانات بیشتری را نشان می‌دهد، معامله‌گران انتظار دارند نوسانات قیمتی بیشتری را در سهام ببینند. به این ترتیب حد ضرر خود را در نقاط دورتری قرار می‌دهند. در سمت مقابل اگر نوسان قیمتی کم شده باشد، حد ضرر در نقاط نزدیک‌تری تعیین خواهد شد.

در این تصویر نیز مشخص است که اگر حد ضرر در محدوده‌ای بسیار نزدیک قرار گیرد، ممکن است در پی هر اصلاح قیمت اقدام به فروش سهام خود کنید. برعکس این قضیه نیز صادق است. یعنی اگر حد ضرر را در فواصل بسیار دور قرار دهید، نتایج نامطلوبی خواهید گرفت.

تعیین حد سود با استفاده از ATR

از این اندیکاتور به منظور تعیین زمان مناسب برای سیو سود نیز استفاده می‌شود. زمانی که نوسانات قیمتی بالاست، احتمال دارد خطوط مقاومت شکسته شود. به این ترتیب ممکن است سهم به قله‌های جدید قیمتی نیز برسد. پس معامله‌گر انتظار دارد قیمت افزایش پیدا کند و از این مسئله سود بیشتری به دست آورد.

اگر خط ATR در نیمه بالایی قرار گرفته باشد، می‌توانید هدف خود را دوبرابر دورتر از الگوی معاملاتی‌تان قرار دهید. البته ممکن است بعد از آن، معامله را خرد کنید یا این‌ که به صورت کامل در نقطه هدف از سهم خارج شوید. اگر ATR در نیمه پایین باشد تارگت را در حداقل پتانسیل ممکن قرار می‌دهیم. به این مسئله توجه کنید که اگر خط اندیکاتور در نیمه پایین ولی در حال حرکت به سمت بالا باشد می‌توانید هدف قیمتی خود را دوبرابر کنید.

تعیین نقاط ورود و خروج به کمک اندیکاتور ATR

زمانی که مقدار ATR بالا باشد به منزله پرنوسان بودن بازار است و برعکس. اما اگر مقدار این اندیکاتور در مدتی طولانی پایین باشد، می‌توان از تثبیت قیمت در بازار مطلع شد. اگر هم مقادیر ATR بالا باشند به منزله حرکت صعودی یا نزولی پرشیب است که موجب تسریع حرکات قیمتی شده است. این حرکات نشان‌گر هیجان در بازار هستند. اما بازار در این شرایط باقی نخواهد ماند و بعید است که ATR در مقادیر بالا ثابت بماند. با توجه به این مسائل به نمودار زیر توجه کنید. در این نمودار با در نظر گرفتن رفتار ATR‌ نقاط ورود و خروج مشخص شده‌اند.

استراتژی معاملاتی با اندیکاتور ATR در بازار مشتقه

اندیکاتور ATR در این بازار می‌تواند به معامله‌گران در تعیین حجم معاملات کمک کند. یعنی معامله‌گران قادر خواهند بود به کمک این اندیکاتور، حجم معامله را با در نظر گرفتن ریسک‌پذیری و نوسانات حاکم‌ در بازار انتخاب کنند.

در نظر بگیرید که این اندیکاتور در یک دوره پنج‌روزه عدد ۱.۴۱ را نشان دهد و میزان محدوده واقعی در روز ششم برابر است با ۱.۰۹ باشد. برای به دست آوردن ATR بعدی باید مقدار قبلی اندیکاتور را در تعداد روزهای موردنظر ضرب کنید و سپس عدد یک را از آن کسر کنید. در نهایت مقدار به‌دست‌آمده را با محدوده واقعی دوره فعلی جمع کنید. پس از آن لازم است که عدد به‌دست‌امده را بر چارچوب زمانی موردنظر تقسیم کنیم. مثلا مقدار بعدی اندیکاتور ATR برابر خواهد بود با (۵  ÷ ( ۱٫۰۹ + ۱٫۴۱ × (۱ – ۵))) یا ۱.۳۵. از این فرمول می‌توان برای محاسبه ATR در کل دوره زمانی استفاده کرد.

اما اندیکاتور متوسط دامنه واقعی در خصوص زمان شکست سطوح حمایت و مقاومت چیزی نمی‌گوید. به همین دلیل معامله‌گر می‌تواند مقدار حاصل از ATR را با قیمت بسته شدن جمع کند و عددی را به دست آورد. در روز بعدی و در شرایطی که سهم در قیمتی بالاتر از این عدد معامله شود، می‌توان دریافت که زمان خرید سهم فرا رسیده است. این یک راه‌کار کاربردی است که می‌توانید آن را در ادامه مشاهده کنید.

محدودیت‌های اندیکاتور ATR

درست است که تا کنون به مزایا و کاربردهای این اندیکاتور اشاره کرده‌ایم اما نمی‌توان از محدودیت‌ها و معایب آن سخنی به میان نیاورد. در این خصوص دو محدودیت اصلی وجود دارد:

• ممکن است دو معامله‌گر از این اندیکاتور به نتایج مختلفی برسند. چرا که نمی‌توان از مقدار مشخصی در این اندیکاتور صحبت کرد که بتواند در خصوص معکوس شدن یا نشدن روند با اطمینان صحبت کند.
• ATR تنها برای سنجش میزان نوسانات و تغییرات مورد استفاده قرار می‌گیرد. به همین دلیل ممکن است به معامله‌گرها سیگنال‌های مختلفی را ارائه کند. به ویژه در شرایطی که شاهد ایجاد پیوت در سهم هستیم یا روندها معکوس می‌شوند، شاهد چنین سیگنال‌هایی خواهیم دید. مثلا ممکن است حرکت قیمت بر خلاف روند قابل توجه باشد و اندیکاتور نیز مطابق با آن افزایشی چشمگیر داشته باشد. برخی از تریدرها شاید گمان کنند که این مسئله به معنای تایید روند قبلی است. اما حقیقت آن است که شاید در واقعیت چنین چیزی اتفاق نیفتد.

جمع‌‌بندی

اندیکاتور ATR نشان‌گر میزان نوسانات در بازار است و به کمک آن می‌توان از تحرکات قیمتی در سهام مطلع شد. با استفاده از این اندیکاتور می‌توان حد ضرر شناور و حد سود را تعیین کرد و در نقاط مناسب از بازار خارج شد. البته دقت کنید این اندیکاتور در خصوص جهت روند قیمت اطلاعاتی را ارائه نمی‌کند و تنها به سنجش نوسانات اشاره دارد؛ یعنی این اندیکاتور تنها تمایل یا عدم تمایل بازار برای خرید یک سهام را نشان می‌دهد. حرکات قدرتمند در هر سمتی منجر به ایجاد نوسانات بزرگ‌تر خواهد شد. باید بر این مسئله تاکید کرد که از این ابزار نمی‌توان به تنهایی استفاده کرد و بهتر است از سایر استراتژی‌ها نیز کمک بگیرید تا بتوانید نتایجی مطلوب‌تر و دقیق‌تری به دست آورید؛ مثلا به کمک ترکیب پرایس اکشن و این اندیکاتور سیگنال‌های معتبرتری به دست خواهید آورد.