حجم مشکوک به چه معناست؟

اخبار و اطلاعات بازار سرمایه اکنون چنان با زندگی‌ ما گره خورده است که روزانه اصطلاحاتی نظیر حجم مبنا، شناوری سهام، حجم مشکوک و دیگر عبارات بورسی را یا می‌شنویم و یا در شبکه‌های مجازی مطالعه می‌کنیم. آشنایی با هر یک از این اصطلاحات به افزایش دانش ما در این زمینه منجر خواهد شد و تاثیر بسیار مثبتی در آگاهی ما در زمینه سرمایه گذاری و معامله خواهد داشت.

برای تعریف و توضیح بیشتر در مورد اصطلاح حجم مشکوک بهتر است ابتدا با مفهومی به نام حجم معاملات آشنا شویم. تعداد معاملاتی که در هر نماد در بازه زمانی مشخص (مثلا یک روز کاری) انجام می‌شود، حجم معاملات نامیده می‌شود. مثلا در تصویر زیر که از سایت tsetmc.com گرفته شده است، می‌توانید مشاهده کنید که حجم معاملات برابر با ۱۵٫۵۱۷ میلیون است و این به آن معناست که در این روز، این تعداد برگه سهم جابه‌جا شده است.

گاهی اتفاق می‌افتد که کارشناسان بنا به دلایلی تشخیص می‌دهند که این حجم واقعی نیست و از همین رو به آن حجم مشکوک می‌گویند. اما اگر بخواهیم بیشتر در این مورد توضیح دهیم، بهتر است ابتدا به بیان دقیق‌تر مفهوم حجم در معاملات بازار بورس بپردازیم.

حجم معاملات چیست؟

هر یک از افراد فعال در بورس، از روش‌های مختلفی در تحلیل بازار تبعیت می‌کنند تا بتوانند با خیال آسوده‌تری به سرمایه‌گذاری و انجام معاملات بپردازند. درست است که این روش‌ها مختلف هستند اما در تمام آن‌ها از پارامترهای مشخصی استفاده می‌شود.

حجم معاملات تقریبا پای ثابت تمامی روش‌های مذکور است. سرمایه‌گذارانی که بر مبنای اطلاعات حاصله از تابلوخوانی معامله می‌کنند، بیشتر نگاهشان به سمت حجم معاملات یا فاکتوری نظیر میانگین حجم ماه است.

اما آن دسته از افرادی که تحلیل تکنیکال را مبنای معاملات خود قرار می‌دهند، از اندیکاتورهای متنوعی استفاده می‌کنند. آن‌ها به کمک این ابزار، به بررسی وضعیت فعلی بازار و همچنین پیش‌بینی رفتار آینده آن نیز می‌پردازند. آن‌چه که مبنای این شیوه تحلیل را تشکیل می‌دهد، سه فاکتور قیمت سهم، بازه زمانی و حجم معاملات است.

در هر حال فارغ از این روش‌های تحلیل، آن‌چه که گاهی اتفاق می‌افتد، پدیده‌ای به نام حجم مشکوک است که توجه تحلیل‌گران را به سمت خود معطوف می‌کند.

از سویی دیگر، سیستم‌های معاملاتی بسیاری در سراسر دنیا وجود دارند که بر پایه حجم معاملات رشد کرده‌اند. اکنون این مولفه خود در بررسی فاکتورهایی دیگر نظیر میانگین حجم ماه کاربرد دارد.

میانگین حجم ماه به چه معناست؟

برای درک بهتر حجم مشکوک، بهتر است ابتدا مفاهیمی که پیش‌نیاز این مطلب هستند را مورد بررسی قرار دهیم. از همین رو در اینجا به تعریف اصطلاح میانگین حجم ماه می‌پردازیم.

همان‌گونه که پیش‌تر اشاره شد، برای انجام تحلیل‌های مختلف به پارامترهایی مشخص نظیر قیمت و حجم نیازمندیم. اگر در یک بازه زمانی یک ماهه، میانگین حجم معامله شده را در نظر بگیریم، آن‌گاه می‌توانیم میانگین حجم ماه را محاسبه کنیم.

برای انجام این محاسبات، تمام حجم معاملات صورت گرفته در ماه را با یکدیگر جمع و تقسیم بر تعداد روزها می‌کنند. میانگین حاصل در تحلیل‌ بازار‌های مالی و همچنین برآورد میزان سودآوری سهام به کار برده می‌شود.

اگر بخواهیم دو مورد استفاده از این میانگین را نام ببریم، می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

۱- میزان نقدشوندگی سهم: این مورد نیز یکی از مولفه‌هایی است که افراد در خرید سهام به آن دقت می‌کنند. اگر بخواهیم این فاکتور را به زبان ساده بیان کنیم، باید بگوییم که نقدشوندگی به این معناست که هر زمان که تصمیم به تبدیل دارایی خود به پول نقد گرفتید، باید بتوانید این کار را انجام دهید. اما این مسئله چه ربطی به میانگین حجم ماه دارد؟‌ اگر حجم میانگین یک سهم در ماه ۳۰ میلیون باشد و شما بخواهید ۵۰ میلیون برگه سهام را نقد کنید، این کار امکان‌پذیر نیست. چرا که حجم دارایی شما بیش از میزان میانگین ماهیانه است.

۲- ورود و خروج پول هوشمند: هنگامی که حجم معاملات در یک نماد، به طرز چشم‌گیری از حجم میانگین در یک ماه بیشتر شود، این امر نشانه‌ای از ورود یا خروج پول هوشمند است. در حقیقت این اتفاق نشان‌دهنده ورود یا خروج سرمایه است که در میزان نقدشوندگی سهم بسیار موثر است.

با این توضیحات، اکنون بهتر است به سراغ اصل مطلب برویم و مفهوم مهم حجم مشکوک را بررسی کنیم.

 حجم مشکوک یعنی چه؟

مشاهده هرگونه افزایش غیرعادی در حجم معاملات یک نماد (چه در جهت مثبت و چه در جهت منفی) با نام حجم مشکوک شناخته می‌شود. برای مثال فرض کنید حجم معاملات یک شرکت روزانه به میزان ۵۰ هزار برگه سهم است. در یک روز خاص این عدد به چند برابر افزایش می‌باید که در مقایسه با میانگین معاملات روزانه، حجمی غیرعادی تلقی می‌شود. از همین رو به آن حجم مشکوک می‌گویند.

این اصطلاح در بازار بورس معمولا به معنای افزایش حجم معاملات است اما این افزایش همیشه نشانه مثبتی نیست. همچنین اگر تغییر در حجم معاملات به صورت کاهشی بوده باشد و حجم معاملات به طرز قابل توجهی کم شود، در حقیقت حاکی از افت قیمت سهام است و باید این روند را بررسی و مشخص کرد که آیا این میزان معاملات واقعی هستند یا غیر واقعی.

ورود پول هوشمند که به معنای ورود نقدینگی به سهم است، نشان از تغییرات مثبت در روند کار شرکت دارد. اما اگر حقیقتا چنین اتفاقی رخ نداده باشد و خبری از این روند مثبت نباشد، بدیهی است که افزایش قیمت غیرواقعی بوده و بر مبنای تحولات واقعی نیست.

استفاده از حجم معاملات در تحلیل‌ها

گفتیم که حجم معاملات یکی از مهم‌ترین مولفه‌ها در بحث تحلیل در بازار بورس به شمار می‌رود. هر زمان که بررسی نمودارهای یک سهم نشان از رشد قیمت آن داشته باشد، حجم معاملات نیز روندی افزایشی را در پیش خواهد گرفت.

حال نکته این‌جاست که چگونه از این عامل در شناسایی سهم سودده استفاده کنیم. اجازه بدهید این مورد را با یک مثال توضیح دهیم. اگر دو شرکت A و B را از لحاظ افزایش قیمت و افزایش حجم معاملات با هم مقایسه کنیم، در صورتی که هر دو به یک میزان افزایش قیمت داشته باشند، سهام آن شرکت که افزایش بیشتری در حجم معاملاتش به چشم می‌خورد، ارزشمندتر در نظر گرفته می‌شود.

در مورد افت قیمت نیز چنین مثالی صادق است. زمانی که قیمت سهام یک شرکت کاهش پیدا می‌کند، حجم معاملات آن نیز توامان کم می‌شود. هر گونه عدم تعادل میان این دو عامل، نشان‌دهنده وجود حجم مشکوک است.

نحوه‌ی ایجاد حجم مشکوک

آن‌چه که معمولا در رابطه با حجم مشکوک اتفاق می‌افتد، توسط اشخاصی خاص و به صورت دستی رخ می‌دهد. در حقیقت می‌توان این‌گونه گفت که روند یک نماد متاثر از روند معاملات آن است و این امر یکباره اتفاق نمی‌افتد. اما تغییرات چشم‌گیر و ناگهانی در طول یک الی چند روز، خارج از روال طبیعی سهم است.

در واقع می‌توان گفت که با توجه به بزرگی تغییرات چشم‌گیر و مشکوک حجم معاملات، می‌توان عوامل دخیل در این امر را مشخص کرد. یعنی هرچه این میزان بزرگ‌تر باشد می‌توان ردپای شرکت‌های بزرگ را در آن دید و بر همین اساس، تغییرات در محدوده کوچک، توسط افراد حقیقی صورت می‌گیرد.

آن‌چه که در آغاز این روال مشاهده می‌شود، تشکیل صف‌های خرید سنگین در قیمتی بالاتر از ارزش ذاتی سهام است. زمانی که نمادی در طول یک یا چند روز با صف خرید و کاهش چشمگیر فروش همراه باشد، تصور سودده بودن سهم تقویت می‌شود. در نتیجه این امر، افراد به خرید سهام مربوطه ترغیب می‌شوند که افزایش حجم معاملات را در پی دارد.

آن‌چه پس از این حرکت اتفاق می‌افتد، تحلیل و بررسی سوابق نماد مذکور توسط کارشناسان است تا مشخص شود که آیا این افزایش حجم معاملات واقعی است یا مشکوک و کاذب.

حجم مشکوک در یک نگاه

هر زمان که تغییرات حجم معاملات به صورت نرمال و در جهت مثبت رخ دهد و شاهد تفاوت‌های فاحش بین دو مولفه میانگین حجم ماه و حجم معاملات در یک یا چند روز خاص نباشیم، می‌توان گفت که این امر حاکی از اتفاقات خوبی است و می‌توان روی نماد مذکور سرمایه‌گذاری کرد. اما اگر این تغییرات به صورت ناگهانی و دور از انتظار باشد، نمی‌توان به واقعی بودن آن تکیه کرد و بررسی این امر را باید به عهده کارشناسان بازار گذاشت.

در انتها لازم است مجددا یادآور شویم که با تکیه بر یک عامل نمی‌توان برای سرمایه‌گذاری در یک سهم تصمیم‌گیری کرد. اما حجم معاملات به خصوص برای بررسی حجم مشکوک از جمله عواملی است که در تصمیم‌گیری افراد بسیار موثر خواهد بود.