تحلیل بنیادی به متغیرهایی نیاز دارد تا بر اساس آن بتوان به بهترین شیوه شرکت‌ها را زیر ذره‌بین قرار داد. یکی از این متغیرهای تحلیل بنیادی تراز تجاری نام دارد. به طور خلاصه تراز تجاری تفاوت میان ارزش پولی صادرات و واردات یک کشور است که در یک بازه زمانی مشخص و واحد در نظر گرفته میشود.
نام دیگر تراز تجاری خالص صادرات است. زمانی که میزان صادرات از واردات بیشتر باشد، تراز تجاری عددی مثبت خواهد بود. در چنین شرایطی عدد به دست آمده مازاد تجاری نام می‌گیرد.
فهرست مطالب با دسترسی سریع
تاثیرات مثبت شدن تراز تجاری کشور چیست؟
اگر تراز تجاری مثبت باشد، می‌تواند اثرات مثبتی بر وضعیت اقتصادی بگذارد. به طور کلی در چنین شرایطی، اشتغال افزایش پیدا خواهد کرد و در نتیجه آن نرخ بیکاری کم میشود. هرچه کالاهای بیشتری به فروش برسد، سرمایه شرکت‌ها و هم‌چنین کشورها هم بیشتر میشود. در نهایت این مسئله موجب بهبود سطح زندگی افراد جامعه خواهد شد. این موارد خود در مقام متغیرهای تحلیل بنیادی می‌توانند در تحلیل یا خرید و فروش سهام موثر باشند. اما نباید این‌گونه تصور شود که مثبت بودن تراز تجاری همیشه به منزله قدرت بالای یک اقتصاد است. اگر تراز تجاری نسبت به میزانی که پیش‌بینی شده است بیشتر شود، انتظار می‌رود قیمت دلار افزایش پیدا کند.
پیامدهای منفی شدن تراز تجاری چیست؟
برعکس حالت پیش، اگر میزان صادرات کمتر از واردات باشد، تراز تجاری منفی میشود. در چنین شرایطی شاهد کسری تجاری یا شکاف تجاری خواهیم بود. به این ترتیب میزان پولی که از کشور خارج میشود بیشتر خواهد بود. اما تراز تجاری منفی همیشه هم اثرات بدی ندارد. برخی مواقع پیش می‌آید که سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف، هزینه‌های زیادی را برای کشور ایجاد می‌کند. کشورها می‌خواهند در آینده از این موقعیت سرمایه‌گذاری بهره‌برداری کنند و یا به منظور ارتقای سطح زندگی مردم، اقدام به افزایش واردات کنند.
رابطه مستقیمی میان افزایش صادرات و بالا رفتن تقاضا برای ارز کشور صادرکننده وجود دارد. کشور واردکننده خدمات یا کالا، باید ارز رایج کشور صادرکننده را خریداری کند. به همین ترتیب هر چه میزان صادرات بیشتر شود، پول کشور صادرکننده تقویت میشود و رشد بیشتری پیدا می‌کند. تراز تجاری از دو تراز قابل مشاهده و تراز غیرقابل مشاهده به دست می‌آید. تراز تجاری قابل مشاهده همان کالاها و محصولاتی هستند که به صورت فیزیکی قابل رویت‌اند. خدمات نیز در دسته تراز تجاری غیرقابل مشاهده قرار می‌گیرند.
عوامل موثر بر تراز تجاری
یکی از عوامل تاثیرگذار بر تراز تجاری استفاده شرکت‌ها از نیروی انسانی ساده یا ماهر است. هم‌چنین باید به این نکته هم توجه کرد که آیا مواد اولیه در کشور تغییر کرده و بعد صادر شده یا این‌که به صورت خام صادر شده است. چرا که این موضوع می‌تواند بر تراز تجاری اثر بگذارد. به علاوه در سیاست خارجی، تعرفه بالای کالاها و خدمات موجب منفی شدن تراز تجاری میشود. افزایش نرخ ارز هم موجب افزایش هزینه‌های صادرکنندگان میشود. در نتیجه این امر، میزان صادرات کم میشود.
تورم نیز عامل دیگری است که می‌تواند منجر به گران شدن یک کالای واحد در دو کشور مختلف شود. در سمت دیگر وجود تقاضای بالا موجب افزایش صادرات و در پی آن، مثبت شدن تراز تجاری میشود. تمام این مواد را می‌توان در دسته متغیرهای تحلیل بنیادی جای داد. اما عوامل دیگری نیز در این میان دخیل هستند. عواملی مانند:
- هزینه‌های تولید شرکت‌ها مانند زمین، نیروی کار و میزان سرمایه
- هزینه برای دسترسی به مواد اولیه
- تحرکات قیمتی نرخ ارز در بازه‌های زمانی معین
- مالیات
- محدودیت‌های تجاری موجود
- داشتن ارز خارجی کافی به منظور واردات
- میزان کالاهایی که در داخل کشور تولید شده
تحقیق‌های فراوانی برای بررسی این متغیرهای تحلیل بنیادی انجام شده است. این عوامل بر تراز تجاری اثر می‌گذارند و تراز تجاری خود بازار سهام را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این تحقیقات حاکی از آن است که افزایش تراز تجاری در کوتاه‌مدت، افت شاخص بورس را در پی خواهد داشت. اما به طور کلی در بیشتر مواقع رابطه میان تراز تجاری و شاخص بورس مستقیم است. به این ترتیب افزایش این تراز در بلندمدت شاخص بورس را افزایش می‌دهد. در نتیجه تراز تجاری مثبت، تقویت پول کشور و بازار سرمایه و هم‌چنین رونق سهام شرکت‌ها را به دنبال دارد.
درآمد داخلی و درآمد شرکای تجاری
اکنون که دانستیم عوامل موثر بر تراز تجاری چیست، با بررسی‌هایی که صورت گرفته می‌توان گفت که درآمد شرکای تجاری اثر چندانی روی تراز تجاری ندارد. در سمت مقابل این درآمد داخلی کشور است که در دسته موثرترین عوامل بر تراز تجاری جای می‌گیرد.
افزایش تراز تجاری در اغلب موارد، با افزایش درآمدهای نفتی کشور مرتبط است. وزارت امور اقتصاد و دارایی به صورت ماهانه تراز تجاری کشور را اعلام می‌کند. به عنوان مثال این نهاد میزان صادرات را از شهریور سال ۱۳۹۷ تا مرداد سال ۱۳۹۸ برابر با ۴۲.۸ میلیارد دلار اعلام کرده است. میزان واردات نیز طبق اعلام این سازمان برابر با ۴۱.۸ میلیارد دلار بوده است. اختلاف میان این دو عامل، موجب ایجاد تراز تجاری مثبت ۱ میلیارد دلاری در بازه زمانی مذکور شده است.
جمع‌بندی
به طور خلاصه می‌توان گفت تراز تجاری قدرت رقابتی یک کشور در بازارهای جهانی را نشان می‌دهد. این مولفه حاصل اختلاف میان صادرات و وارادات یک کشور است و می‌تواند مثبت یا منفی باشد. تراز تجاری از جمله متغیرهای تحلیل بنیادی است که حاکی از میزان سلامت اقتصاد یک کشور است. به این ترتیب برای تحلیل وضعیت اقتصاد کشور و هم‌چنین جهان، در کنار سایر عوامل کلان اقتصادی که در تحلیل بنیادی موثر هستند، باید به تراز تجاری نیز توجه ویژه‌ای داشت.
